Kathimerini.gr
Απόστολος Λακασάς
Brm/ Gt/ Ela re mlk / Tsilare /Kk. Τι κρύβεται πίσω από αυτές τις… λέξεις; Οχι, δεν είναι αργκό. Είναι διάλογος δύο φίλων σε greeklish, που μάλιστα οι έφηβοι προς χάριν συντομίας τα κόβουν. Λοιπόν ας αποκρυπτογραφήσουμε τον διάλογο:
«Αρκετά παιδιά νιώθουν κοινωνικά αποκλεισμένα, αν δεν “υιοθετήσουν” τα greeklish ώστε να γίνουν αποδεκτά».
– Brm: Βαριέμαι.
– Gt: Γιατί;
– Ela re mlk: Ελα ρε μαλάκα.
– Tsilare: Χαλάρωσε.
– Kk: Οk.
Δεν είναι λίγοι οι έφηβοι που χρησιμοποιούν τα greeklish όταν επικοινωνούν με τους φίλους τους. Σχεδόν ο ένας στους δύο γράφει greeklish έστω σποραδικά. Ο κύριος λόγος είναι η ευκολία, η βολή που τους προσφέρουν τα greeklish, αφού η γραφή αυτή είναι πιο σύντομη και εύκολη, δεν χρειάζεται να θυμούνται την ορθογραφία των λέξεων. Ή μήπως τα παιδιά με τον τρόπο αυτό ξεπερνούν την ανασφάλειά τους ότι δεν γράφουν σωστά τις λέξεις; Και τους απασχολεί αληθινά αυτό; Η έρευνα που έγινε από μαθητές του 1ου Πειραματικού Γενικού Λυκείου Αμαρουσίου σε συνομηλίκους τους για τη χρήση των greeklish, έδειξε ότι ο ένας στους πέντε επικοινωνούν στο Διαδίκτυο με τους γονείς τους σε ελληνικά αλλά με αγγλικούς χαρακτήρες. Ξαφνιάζει ότι μόνο το 3,5% των εφήβων επικοινωνεί διαδικτυακά με τους παππούδες του σε greeklish;
Συγκεκριμένα, το 8,3% των παιδιών πάντα χρησιμοποιεί τα greeklish στις επικοινωνίες του στο Διαδίκτυο. Περισσότεροι από έναν στους τέσσερις (27,1%) τα επιλέγουν αρκετά συχνά, ενώ το 15,3% σποραδικά. Επομένως, 35,4% των μαθητών χρησιμοποιεί εντατικά τα greeklish. Οι υπόλοιποι δήλωσαν ότι τα χρησιμοποιούν σπάνια ή και ποτέ.
Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών (84%) τα χρησιμοποιεί στο Instagram, ενώ περίπου οι μισοί (41%) στο TikTok. Ενας στους τέσσερις τα χρησιμοποιεί στο messenger και στο Discord. Λιγότερο δημοφιλή είναι τα greeklish σε άλλες πλατφόρμες και εφαρμογές, όπως η σχολική πλατφόρμα «e-τάξη» (3,5%), στο Facebook (4,2%), το e-mail (6,9%) και το Whatsapp (6,9%). Είναι εύλογο τα υψηλότερα ποσοστά να παρατηρούνται στο Instagram, στο TikTok αλλά και στο Viber (32,5%), γιατί είναι εφαρμογές τις οποίες οι νέοι χρησιμοποιούν καθημερινά, είτε για να επικοινωνήσουν με τους φίλους τους είτε για ψυχαγωγία. Αλλες εφαρμογές (Facebook, e-mail, «e-τάξη») είτε δεν είναι τόσο δημοφιλείς στους εφήβους, είτε συσχετίζονται με το σχολείο. Επομένως, η μεγάλη διαφορά στη χρήση των greeklish ανάλογα με τις εφαρμογές εξαρτάται από τη δημοφιλία, τον σκοπό και τους χρήστες της καθεμιάς.
Σχεδόν οι εννιά στους δέκα μαθητές (86,8%) απάντησαν πως χρησιμοποιούν τα greeklish για να επικοινωνήσουν με φίλους/συνομηλίκους. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 20,1% τα χρησιμοποιούν και όταν απευθύνονται στους γονείς τους. Πολύ λίγοι γράφουν με greeklish σε καθηγητές (4,9%) και σε παππούδες και γιαγιάδες (3,5%).
Το 5,6% των μαθητών τα χρησιμοποιούν επειδή νιώθουν ανασφάλεια, γιατί δεν είναι καλοί στην ορθογραφία, στο 4,9% επειδή τους αρέσει να ακολουθούν τη μόδα, ενώ το 4,9% θέλει να είναι αποδεκτό. Περίπου οι μισοί (47,2%) καταφεύγουν σε αυτά, καθώς χρησιμοποιούν συχνά αγγλικές λέξεις και χρησιμοποιώντας τα greeklish, δηλαδή γραφή με λατινικούς χαρακτήρες, δεν χρειάζεται να αλλάζουν γλώσσα στο πληκτρολόγιο.
«Με βάση τα υπόλοιπα στοιχεία, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως αρκετά παιδιά νιώθουν κοινωνικά αποκλεισμένα, αν δεν «υιοθετήσουν» τα greeklish –ενδεχομένως και κάποια άλλη μόδα;– ώστε να γίνουν αποδεκτά. Επιπλέον, αρκετά παιδιά, επηρεασμένα από την αγγλική γλώσσα, χρησιμοποιούν τη γλώσσα αυτή για να εκφράζονται, με αποτέλεσμα να μη χρησιμοποιούν ελληνικούς χαρακτήρες, προτιμώντας τα greeklish», παρατηρούν οι μαθητές που οργάνωσαν την έρευνα υπό την επίβλεψη της καθηγήτριάς τους φιλολόγου Δώρας Κουντουρά.
Επηρεάζει η χρήση των αγγλοελληνικών την ορθογραφία και τη γραπτή έκφραση των μαθητών; Οι περισσότεροι (62,5%) εκτιμούν ότι αλλοιώνουν τη γλώσσα. Ωστόσο, αυτή η εκτίμηση είναι αντιφατική, αν λάβουμε υπόψη ότι οι περισσότεροι ταυτοχρόνως διαφωνούν ότι λόγω των greeklish δυσκολεύονται να γράψουν ορθογραφημένα στα ελληνικά (61,8%), να εκφραστούν γραπτά (63,9%) και προφορικά (84,3%) στα ελληνικά. Οπως παραδέχονται οι έφηβοι που οργάνωσαν την έρευνα, «μέσα από τη συζήτηση που κάναμε συνειδητοποιήσαμε πως εμείς δεν είμαστε σε θέση να αποφασίσουμε κατά πόσο η χρήση των greeklish αποτελεί πρόβλημα για την ελληνική γλώσσα. Είμαστε όμως σε θέση να παρατηρήσουμε τον αντίκτυπο που αφήνουν στους νέους, σύμφωνα με την εμπειρία μας. Επίσης, παρατηρήσαμε πως πολλοί ενήλικες, αν και αδαείς, δηλαδή όχι ειδικοί, έχουν πολύ ισχυρή άποψη για θέματα που ούτε τους απασχολούν ιδιαίτερα ούτε και τα κατανοούν, όπως η γλώσσα των νέων και τα greeklish».
Ομαδική δουλειά
Τα παιδιά είναι αφοπλιστικά και συνάμα ακριβή, όταν εξηγούν γιατί ενώ η έρευνα διεξήχθη τον Οκτώβριο του 2022, αυτά αποφάσισαν να την δημοσιοποιήσουν τώρα. Οπως λένε, «οι τελευταίες εβδομάδες είναι μια πιο χαλαρή περίοδος, επειδή οι περισσότεροι καθηγητές δεν πιέζονται πλέον να τελειώσουν την ύλη, όπως τους προηγούμενους μήνες. Εξάλλου ήταν ωραία που δουλέψαμε ομαδικά.
Έτσι το μάθημα έγινε και πιο διασκεδαστικό και παιγνιώδες. Δεν είναι προτιμότερο να κάνουμε μια ομαδική δουλειά από το να την κάνει ο καθένας μόνος του;» λέει η ομάδα των παιδιών, ενώ μαθήτρια της Α΄ Λυκείου προσθέτει: «Για παράδειγμα, εγώ συνεργάστηκα στην ομάδα μου με τρία ακόμη παιδιά με τους οποίους δεν μιλούσα στην αρχή της χρονιάς. Ομως τώρα, χάρη στην έρευνα αυτή, δημιουργήθηκε ένας φιλικός δεσμός ανάμεσά μας, παρόλο που στην τάξη μας δεν υπάρχει πάντα κλίμα συνεργασίας. Μέσα από την εργασία σε ομάδες “αναγκαστήκαμε” να συνεργαστούμε μεταξύ μας, για να ανακαλύψουμε, τελικά, ότι είναι ωραία η επικοινωνία εντός και εκτός μαθήματος. Το αποτέλεσμα ήταν να γνωριστούμε καλύτερα και να αρχίσουμε να κάνουμε νέες παρέες».
Οι αριθμοί
62,5% των μαθητών χρησιμοποιούν τα greeklish στο Διαδίκτυο, ενώ 35,4% κάνουν εντατική χρήση.
86,8% επιλέγουν τα greeklish για να επικοινωνήσουν με φίλους/συνομηλίκους.
84% χρησιμοποιούν τα greeklish στο Instagram και 41% στο TikTok.
47,2% καταφεύγουν στα greeklish καθώς χρησιμοποιούν συχνά αγγλικές λέξεις και δεν χρειάζεται να αλλάζουν γλώσσα στο πληκτρολόγιο.
61,8% διαφωνούν ότι η χρήση των greeklish επηρεάζει την ορθογραφία στα ελληνικά.
ΑΠΟΨΗ
Στον σκοτεινό αστερισμό των Greeklish
Του Ευριπίδη Γαραντούδη*
Η γενικευμένη χρήση, εδώ και αρκετά χρόνια, των Greeklish (η γραφή της ελληνικής γλώσσας με το λατινικό αλφάβητο), ιδίως από τη νεανική κοινότητα, δημιουργεί εύλογο προβληματισμό για το κατά πόσον επηρεάζει αρνητικά τη γλωσσική επάρκεια στον γραπτό λόγο και συνεπώς μειώνει τη θετική επίδοση στα σπουδαστικά περιβάλλοντα. Σημείο εκκίνησης του σχετικού προβληματισμού είναι ότι τόσο η δευτεροβάθμια όσο και η πανεπιστημιακή εκπαίδευση, όπου η ελληνική γλώσσα διδάσκεται, διαβάζεται και γράφεται με την ελληνική γραφή της, προφανώς προσπαθούν –και σε μεγάλο βαθμό το κατορθώνουν– να λειτουργήσουν ανασχετικά στις αρνητικές επιπτώσεις των Greeklish. Παλαιότερα η χρήση των Greeklish οφειλόταν κυρίως στην έλλειψη ελληνικού πληκτρολογίου στις ηλεκτρονικές συσκευές ή στη δυσκολία της χρήσης του. Σήμερα, όμως, τα λειτουργικά συστήματα των κάθε είδους συσκευών (κινητών τηλεφώνων, ταμπλετών και υπολογιστών) διαθέτουν εξίσου εύχρηστα πληκτρολόγια της ελληνικής και των γλωσσών του λατινικού αλφαβήτου. Συνεπώς, η σημερινή χρήση των Greeklish, ενός κώδικα γλωσσικής επικοινωνίας που τον χαρακτηρίζει η μη τυποποιημένη, ρευστή γραφή, όσο κι αν οφείλεται στη μεγάλη εξοικείωση των νέων με την αγγλική, ουσιαστικά επιφέρει τη διολίσθηση της γραπτής γλώσσας στην ευκολία, στην απροσδιοριστία του νοήματος, στη συρρίκνωση της σκέψης. Πρέπει, λοιπόν, να συνδεθεί με τη γενικότερη διάβρωση της γλώσσας στη γραπτή εκφορά της.
Με την ιδιότητα του πανεπιστημιακού δασκάλου έζησα, στη διάρκεια της πανδημίας, την εμπειρία της διενέργειας των εξετάσεων μέσω του Διαδικτύου. Αυτό που μπορώ δημόσια να μοιραστώ, όπως υποθέτω και η μεγάλη πλειονότητα των εκπαιδευτικών, είναι ότι υψηλό ποσοστό γραπτών μαρτυρούσε τη διάχυτη κατάσταση ενός καταγραμμένου λειτουργικού αναλφαβητισμού: τα κείμενα ήταν δείκτες άγνοιας της χρήσης προγραμμάτων επεξεργασίας κειμένου, άτακτα συμπιλήματα από θραύσματα διαδικτυακών πηγών, ανορθόγραφα και ασύντακτα. Μία τέτοια αδυναμία λειτουργικής επικοινωνίας σε ένα θεσμικά συντεταγμένο περιβάλλον γραπτού λόγου, όπως είναι οι εξετάσεις, πιστεύω ότι είναι συγκοινωνούν δοχείο με τα Greeklish. Αλλά ο καταλογισμός ευθυνών στη νεανική και σπουδαστική κοινότητα για έλλειψη γλωσσικής ευαισθησίας παραβλέπει ότι η εικόνα της διάβρωσης του γραπτού λόγου είναι πολύ ευρύτερη και ότι, συνεπώς, τα Greeklish λειτουργούν ως νεανική εκδήλωση αυτής της γενικότερης διάβρωσης. Η προχειρότητα, ή έλλειψη επιμέλειας και τα πραγματικά σφάλματα κατά τη χρήση του γραπτού λόγου στο διαδικτυακό περιβάλλον, ιδίως στα κοινωνικά δίκτυα, με άλλα λόγια σε ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας σφαίρας, επιφέρουν την κακοποίηση του τυπικού της γλώσσας, τη διαστρέβλωση των νοημάτων της, την άμβλυνση της σκέψης· όλος αυτός ο διάχυτα φθαρμένος γραπτός λόγος λειτουργεί ως το καλύτερο σχολείο για την εμπέδωση της γλωσσικής αναισθησίας που καταμαρτυρούμε στα Greeklish. Ιδίως, μάλιστα, όταν φορείς και δράστες αυτού του διαβρωμένου γραπτού λόγου είναι τα πάσης φύσεως μεγαλόσχημα πρόσωπα του σύγχρονου επικοινωνιακού και πολιτισμικού χυλού, ό,τι επιπολάζει αναπαραγόμενο στην επιφάνεια μεγάλου μέρους της διαδικτυακής ειδησεογραφίας, αυτός ο λόγος τείνει πλέον να γίνει το κυρίαρχο παράδειγμα.
* O κ. Ευριπίδης Γαραντούδης είναι καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας ΕΚΠΑ.
