Kathimerini.gr
Ελένη Τζαννάτου
Το ότι το γυναικείο σώμα «αυξομειώνεται» διαχρονικά ανάλογα με τις εκάστοτε επιταγές των προτύπων ομορφιάς δεν είναι νέο. Ακόμα και αν από τους πίνακες του Ρούμπενς περάσαμε στα Instagram stories των Καρντάσιαν, όσα συνέβησαν στο ενδιάμεσο και, όπως φαίνεται, έπονται στη συνέχεια, μοιάζουν απλά κυκλικές επαναλήψεις σωμάτων πιο γεμάτων ή πιο στεγνών.
Αυτό που όμως είναι νέο είναι η ταχύτητα με την οποία πλέον στην ψηφιακή εποχή τα πρότυπα και τα σώματα αλλάζουν, σχεδόν ταυτόχρονα με κάθε επόμενο post μιας influencer που θα δείξει τον δρόμο για το τι είναι «ποθητό σώμα».
Τα τελευταία χρόνια η τάση του «body positivity» έδειχνε να αγκαλιάζει κάθε σώμα για αυτό που είναι. Το «Κάθε σώμα είναι ωραίο σώμα» έγινε σημαία από σύσσωμο το Instagram. Και ενώ influencers παντός μεγέθους περνούσαν πλέον ένα σαφές μήνυμα, αγαπώντας πρώτα και κύρια οι ίδιες κάθε παχάκι και ραγάδα τους, το σχήμα άρχισε να ανατρέπεται σε χρόνο ντε τε.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Σε πρόσφατο άρθρο τους με τίτλο «They promoted body positivity. Now they lost weight» (μτφ.: «Προωθούσαν το body positivity. Τώρα χάνουν βάρος»), οι New York Times χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Ντρόνμι Ντέιβις, κάνουν λόγο για όλες εκείνες τις influencers που από εκεί που προωθούσαν το «body positivity» πλέον βρίσκονται στο άλλο άκρο: αδυνατίζουν σε πολύ μικρό διάστημα, με σκευάσματα τύπου Ozempic, συχνά αποκρύπτοντας από το κοινό τους γιατί και πώς αδυνάτισαν. Το κοινό με τη σειρά του μένει κάπως αμήχανο απέναντι σε πρότυπα που αλλάζουν γρηγορότερα από ό,τι αυτό μπορεί να αφομοιώσει.
Εχουμε περάσει λοιπόν και επίσημα από το «body positivity» στο «thin is back»; Και τελικά, όλες αυτές οι εναλλαγές σωματικών προτύπων τι επιπτώσεις έχουν στο σώμα, το μυαλό και την ψυχολογία των ατόμων που τα καταναλώνει και προσπαθεί να τους μοιάσει;
Σώματα αλγορίθμων
Η Κιμ Καρντάσιαν φοράει το θρυλικό «Happy birthday Mr. President» φόρεμα της Μέριλιν Μονρό και τα πρότυπα άλλων δεκαετιών συναντιούνται. Φωτ.: Evan Agostini/Invision/AP
Κλειδί σε όλα αυτά είναι η εικόνα. «Οταν εκτίθεσαι συνεχώς σε συγκεκριμένα οπτικά ερεθίσματα, ακόμα και όταν δεν θες να τα δεις αλλά ο αλγόριθμος στα πετάει, είναι σαν να μην ελέγχεις το ερέθισμα», λέει η δρ Μαρία Τσιάκα, διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, για όλα εκείνα τα σώματα που κατακλύζουν τα feeds των κοινωνικών δικτύων εφήβων, νέων αλλά και μεγαλύτερων ατόμων.
Τα σώματα αυτά, λοιπόν, που πολλά νέα κορίτσια και αγόρια βλέπουν στο feed τους και θέλουν να τα αποκτήσουν, σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι καν ρεαλιστικά: η Κιμ Καρντάσιαν από εκεί που προωθούσε ένα σώμα με καμπύλες, απέκτησε ξαφνικά μια εντελώς πετίτ σιλουέτα με μια σχεδόν καρτουνίστικα τονωμένη περιφέρεια. Οσο και αν ένα «κανονικό» άτομο προσπαθήσει να πετύχει αυτό το σώμα με διατροφή και γυμναστική δεν θα τα καταφέρει, αφού είναι αποτέλεσμα πολλών αισθητικών επεμβάσεων.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Παρόλο που το body positivity υπάρχει εκεί έξω «στα χαρτιά», αυτό που και η ειδικός παρατηρεί είναι πως μάλλον τείνουμε να γίνουμε πιο ίδιοι από ποτέ: «Είμαστε ένα μεγάλο χωριό που όλοι πρέπει να είμαστε τελικά ταυτόσημοι, με ίδια σώματα και αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα». Οχι μόνο γιατί τα προαναφερθέντα πρότυπα είναι μη ρεαλιστικά (ομοίως και η πολύ δημοφιλής τάση του «πολύ fit και πολύ thin» συγχρόνως) αλλά και γιατί ξεχνάμε πολλές φορές πως υπάρχει και η γενετική προδιάθεση για κάθε σώμα. «Οπως ακριβώς τα αμάξια που κυκλοφορούν έξω στον δρόμο δεν είναι όλα ίδια, έτσι και τα σώματά μας δεν είναι ίδια», συμπληρώνει.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν κυνηγάμε αυτό που θεωρούμε τέλειο σώμα;
Η αντίληψη του σώματος είναι σύνθετη, όπως σημειώνει η δρ Τσιάκα και πολλές φορές δεν περιορίζεται μόνο στην εικόνα αυτή καθ’ αυτήν, αλλά κυρίως, στην αποδοχή που συνεπάγεται: «Δεν αρκεί μόνο να μοιάσω στον τάδε. Πρέπει να φανώ σαν αυτόν, να κάνω ό,τι κάνει αυτός, για να πάρω τα likes που έχει εκείνος για να είμαι και εγώ τόσο αποδεκτός».
Επομένως, μια νεαρή κοπέλα που βλέπει μια αγαπημένη της influencer με έξτρα κιλά με την οποία μέχρι πρότινος ταυτιζόταν, να χάνει βάρος, θεωρεί πως θα είναι και αυτή αποδεκτή αν κάνει το ίδιο και το δείξει. Και έτσι θα ακολουθήσει ακραίες δίαιτες, θα πάρει σκευάσματα, θα κάνει ακόμα και επεμβάσεις προκειμένου να έχει πιο εντυπωσιακά οπίσθια και πιο σαρκώδη χείλη, λόγου χάρη, όπως ακριβώς και τα πρότυπά της.
Μέσα σε αυτή την πλύση εγκεφάλου που έρχεται με τον καταιγισμό εικόνων-προτύπων αλλά και την εμμονή ενός ατόμου με την εικόνα του δημιουργείται μια στρεβλή αντίληψη του σώματος, που οφείλεται σε νευρολογικά και όχι ψυχολογικά αίτια, όπως συχνά παρερμηνεύονται. «Η εικόνα σώματος συνδέεται με τον προμετωπιαίο λοβό, που σύμφωνα με μελέτες βρίσκεται σε υπερδιέγερση σε αυτή τη συνθήκη και επέρχεται μια στρέβλωση. Εξου και άνθρωποι που είναι ανορεξικοί θεωρούν ότι πρέπει να χάσουν βάρος. Δεν μπορεί το άτομο να αντιληφθεί το σώμα του μέσα στον χώρο, ενώ βλέπει κανονικά όλους τους άλλους», εξηγεί η δρ Μαρία Τσιάκα.
Πώς μπορούμε να προστατευθούμε;
Συνηθίζουμε να μιλάμε για τα άκρα, τα ισχνά σώματα ή αντίστοιχα τα υπέρβαρα, όταν αυτό που επίσης πρέπει να βλέπουμε είναι και όλα τα σώματα που βρίσκονται στο ενδιάμεσο. Οπως εξηγεί η δρ Μαρία Τσιάκα, που στο Κέντρο της μπορεί να φτάσουν από κορίτσια 10 ετών έως γυναίκες γύρω στα 30 με νευρική ανορεξία, βουλιμική ανορεξία και βουλιμία, υπάρχουν πολλά σώματα τα οποία δείχνουν «κανονικά» και όμως τα άτομα πάσχουν από σοβαρές διατροφικές διαταραχές.
Και πάλι, αυτή η «φυσιολογική» εικόνα είναι που δεν γεννά ανησυχία στους συγγενείς του ατόμου για παράδειγμα ώστε να αντιληφθούν ότι όντως υπάρχει πρόβλημα. Επομένως, οι γονείς, για παράδειγμα, δεν θα πρέπει να ανησυχήσουν μόνο αν δουν την έφηβη κόρη τους να μένει αποσκελετωμένη, οπότε και η όποια διατροφική διαταραχή θα βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, αλλά ήδη από το σημείο που θα υπάρχουν τα σημάδια ότι η σχέση του παιδιού με το φαγητό και το σώμα δεν είναι φυσιολογική.
Η δρ Μαρία Τσιάκα θεωρεί πως η έλλειψη ελέγχου στο ποιος παίρνει το βήμα στα social media και με ποια ιδιότητα, είναι ένας παράγοντας που ενισχύει (και) σωματικά πρότυπα που μπορούν να αλλάζουν εν μια νυκτί και να οδηγούν τα άτομα σε ακραίες μεθόδους για να τα ακολουθήσουν.
Τέλος, ένα εγχώριο πρόβλημα που σημειώνει η ειδικός είναι ότι ενώ σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Αυστραλία γίνονται μέχρι και καμπάνιες σε σχολεία γύρω από την εικόνα σώματος, στην Ελλάδα βρισκόμαστε ακόμη στο στάδιο του να συζητάμε τι είναι καλή και τι κακή τροφή και οι καμπάνιες μας καλούν να μετρήσουμε τον δείκτη μάζας σώματος. Οχι καλός συνδυασμός με τα «διεθνή» social media στα οποία το Ozempic οργιάζει και το «body positivity» έχει δώσει για τα καλά όπως φαίνεται τη σκυτάλη στο «thin is back».
