Kathimerini.gr
Γιώργος Λιάλιος
Πριν από λίγες ημέρες έγινε ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα για την προστασία του περιβάλλοντος στη χώρα μας. Δεν σχετίζεται με την ψήφιση του γνωστού πολυνομοσχεδίου, αλλά με την «κύρωση» από το υπουργείο Περιβάλλοντος ενός κειμένου, που για πρώτη φορά θέτει συγκεκριμένους στόχους για 263 από τις 446 περιοχές του δικτύου Natura. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται το γνωστικό υπόβαθρο για να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για το κομμάτι του φυσικού μας πλούτου που πρέπει να προστατευθεί. Παράλληλα «κλείνει» ένα σημαντικό κενό έναντι της κοινοτικής νομοθεσίας και γίνεται πιο ουσιαστική η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων στις περιοχές αυτές.
Αυτό το θεσμικό κείμενο, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ1807Β/23) είναι το αποτέλεσμα της συλλογικής εργασίας ειδικών επιστημόνων από ελληνικά πανεπιστήμια και περιβαλλοντικές οργανώσεις, που έγινε στο πλαίσιο του κοινοτικού προγράμματος LIFE-IP 4 Natura. Πρόκειται για τον καθορισμό των «στόχων διατήρησης» σημαντικών οικοτόπων και απειλούμενων ειδών, περιοχών που ανήκουν στο δίκτυο Natura 2000, ενώ ακολουθούν μέσα στην άνοιξη και οι στόχοι διατήρησης για την ορνιθοπανίδα (οι υπόλοιπες 183 περιοχές του δικτύου Natura).
Τι είναι οι στόχοι διατήρησης; Κάθε μία από τις περιοχές που επελέγησαν για να συγκροτήσουν το δίκτυο Natura 2000 της Ελλάδας πριν από μια 25ετία, επελέγη για κάποιον συγκεκριμένο λόγο: είτε γιατί σε αυτή βρίσκεται κάποιο απειλούμενο είδος της χλωρίδας ή της πανίδας είτε επειδή φιλοξενεί έναν πολύ σημαντικό οικότοπο (ή και τα δύο μαζί). Το… μόνιμο πρόβλημα της χώρας, που οδήγησε και στην καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2019, ήταν ότι δεν έκανε πολλά, εκτός από τον χαρακτηρισμό των περιοχών αυτών και τη θέσπιση κάποιων οριζόντιων μέτρων. Αυτό που ζήτησε η κοινοτική νομοθεσία το 2006 και έπρεπε να έχουμε κάνει έως το 2012 είναι να θεσπίσουμε συγκεκριμένους στόχους για τη διατήρηση (ή βελτίωση, αν η κατάστασή τους δεν είναι ικανοποιητική) των προστατευτέων αντικειμένων στις περιοχές Natura και να καθορίσουμε συγκεκριμένα μέτρα για να επιτύχουμε τους στόχους αυτούς.
Οι πρώτες μελέτες
Το υπουργείο Περιβάλλοντος επιχείρησε στο παρελθόν να αντιμετωπίσει την έλλειψη, αναθέτοντας σε ιδιώτη την εκπόνηση μελέτης. Η μελέτη παραδόθηκε το 2015, ωστόσο δεν έγινε δεκτή από τις κοινοτικές υπηρεσίες, καθώς θεωρήθηκε ανεπαρκής. Επειτα από διαβουλεύσεις με τις κοινοτικές αρχές, αποφασίστηκε μέσω ανακατανομής των πόρων που διατέθηκαν στο LIFE-IP (δηλαδή χωρίς επιπρόσθετους κοινοτικούς πόρους) μια επιστημονική ομάδα να αναθεωρήσει την παλαιά μελέτη και να συγκεντρώσει όλη τη γνώση που έχει προκύψει έκτοτε από νέες επιστημονικές δημοσιεύσεις και ερευνητικά προγράμματα σε ένα συνολικό κείμενο. Για τις περιπτώσεις εκείνες όπου η επιστημονική γνώση δεν είναι ακόμη αρκετή, αποφασίστηκε αυτό να επισημαίνεται στο κείμενο των στόχων διατήρησης και να συμπληρωθούν τα κενά μέσα στην επόμενη τριετία μέσω στοχευμένων επιστημονικών προγραμμάτων. Το κείμενο ολοκληρώθηκε, συζητήθηκε με τους κοινοτικούς και αφού ωρίμασε για ένα έτος στα συρτάρια του υπουργείου, τελικά ολοκληρώθηκε και εγκρίθηκε με απόφαση του υφυπουργού Γιώργου Αμυρά.
Εκκρεμότητες
Το επόμενο βήμα είναι η ολοκλήρωση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (που «σέρνονται» την τελευταία τριετία), με τις οποίες θα θεσπιστούν συγκεκριμένα μέτρα για να επιτύχει η χώρα τους στόχους διατήρησης.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα.
• Στην περιοχή Πεταλούδες της Πάρου υπάρχει ένα δάσος με χαμηλούς κέδρους, έκτασης 137 στρεμμάτων. Ως στόχος τίθεται το δάσος αυτό να διατηρήσει την έκτασή του, καλύπτοντας πάνω από το 40% της εν λόγω περιοχής σε συνύπαρξη με άλλα τοπικά είδη, ενώ τα ξενικά είδη φυτών να μειωθούν κατά 5%. Στην ίδια περιοχή υπάρχει έκταση 30 στρεμμάτων με φρυγανικά είδη που πρέπει επίσης να διατηρηθεί. Στην ίδια περιοχή έχει καταγραφεί ένα σπάνιο είδος πεταλούδας και ο λαφιάτης (είδος φιδιού), αλλά δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ώστε να τεθούν συγκεκριμένοι στόχοι.
• Στο Εθνικό Πάρκο Σχινιά στην Αττική, το κύριο προστατευόμενο είδος είναι το δάσος κουκουναριάς, έκτασης περίπου 95 στρεμμάτων. Στόχος είναι το δάσος να μη μειωθεί, αλλά να καταλάβουν μεγαλύτερο μέρος του (περισσότερο από το 50%) οι κουκουναριές. Παράλληλα αναφέρονται και άλλα είδη βλάστησης, οικοτόπων και ζωικών ειδών (λ.χ. χελώνες, σπιτόφιδο) με συγκεκριμένους στόχους.
• Στην παραλία Αλυκής στη Σάμο ορίζεται στόχος η διατήρηση της έκτασης των μεσογειακών αλιπέδων (174 στρέμματα), των αμμοθινών και του κεδροδάσους (47 στρέμματα), καθώς και του πληθυσμού ενός είδους χελώνας. Μένει να συμπληρωθούν τα στοιχεία για την έκταση της ποσειδωνίας, της παρουσίας της φώκιας μονάχους μονάχους και άλλα.
• Στις προστατευόμενες αμμοθίνες του Κυπαρισσιακού Κόλπου, κύριος στόχος είναι να διατηρηθεί η έκτασή τους (932 στρέμματα), όπως και τα παρακείμενα δάση κέδρων και κουκουναριάς. Ανάμεσα στους στόχους είναι και η διατήρηση του πληθυσμού της καρέτα καρέτα (750 άτομα).
