Γιάννης Σουλιώτης
«Δούλευε η μηχανή και πάει και πέφτει με 50 χιλιόμετρα πάνω σε ένα άλλο τρένο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, προφανώς είναι αδικαιολόγητο να πας με 50 χιλιόμετρα την ώρα, αδικαιολόγητο, δεν πρέπει να σ’ το πει κανένας. Εμένα η γνώμη μου είναι ότι ο σταθμάρχης πρέπει να σταθεί εκεί, να του δώσει “πορεία ενόψει”, να, να, να. Γίνανε αυτά; Θα μου πεις αν γίνονταν δεν θα συνέβαινε το ατύχημα. Για μένα αυτά είναι τα τρία σημεία. Μη σου κλείσει η γραμμή, μην ακινητοποιηθεί τρένο εκτός σταθμού, χάνεις τον έλεγχο των επιβατών. Τελείωσες εκεί. Και το κυριότερο, η τήρηση των κανονισμών δεν είναι a la cart».
Το απόγευμα της 24ης Ιανουαρίου 2022, δεκατρείς μήνες πριν από το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη η επιβατική αμαξοστοιχία Intercity 54 ακινητοποιήθηκε λόγω μηχανικής βλάβης και εν μέσω χιονόπτωσης περίπου ενάμιση χιλιόμετρο μετά τον σιδηροδρομικό σταθμό της Λιβαδειάς. Λόγω της κακοκαιρίας δεν ήταν δυνατή η αποβίβαση των επιβατών και η μεταφορά τους με άλλο μέσο μέχρι τον τελικό τους προορισμό. Αποφασίστηκε λοιπόν να σταλεί στο σημείο δεύτερη μηχανή για να καθαρίσει τη σιδηροδρομική γραμμή από το χιόνι και να απεγκλωβίσει το Intercity. Αυτό συνέβη στις 7.45 μ.μ., δύο ώρες μετά την ακινητοποίηση της επιβατικής αμαξοστοιχίας, με τη μηχανή ρυμούλκησης ωστόσο να προσκρούει λόγω υπερβολικής ταχύτητας στην επιβατική αμαξοστοιχία. Από τη σύγκρουση τουλάχιστον έξι επιβάτες τραυματίστηκαν, ευτυχώς ελαφρά.
Το συμβάν αξιολογήθηκε ως σοβαρό, με τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) να προχωράει σε αυτεπάγγελτη έρευνα. Τα ευρήματα αποτυπώθηκαν σε πολυσέλιδο πόρισμα που συντάχθηκε τον Μάιο του 2023 και φέρνει στο φως της δημοσιότητας η «Κ». Οσα περιγράφονται σ’ αυτό όπως η μη τήρηση του Γενικού Κανονισμού Κίνησης, η κίνηση της μηχανής ρυμούλκησης με ταχύτητα μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη και η αδυναμία συντονισμού των ενεργειών σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με ευθύνη της Hellenic Train και του ΟΣΕ, συνθέτουν αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το χρονικό ενός προαναγγελθέντος δυστυχήματος, για όσα δραματικά επρόκειτο να ακολουθήσουν 13 μήνες αργότερα, στα Τέμπη.
Επιβάτες του Intercity 54 κατέθεσαν ήδη από τον Ιανουάριο του 2022 μηνύσεις στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Λιβαδειάς κατά παντός υπευθύνου. Σ’ αυτή περιγράφουν ότι «κάποια στιγμή περί ώρα 7.30 – 7.40 μ.μ. ανακοινώθηκε ότι σε 5 λεπτά θα αφιχθεί μηχανή για τη μετακίνηση της αμαξοστοιχίας. Η μηχανή έμελλε να οδηγήσει στην κορύφωση του τρόμου καθώς προσέκρουσε στο πίσω μέρος του τρένου προκαλώντας πτώσεις επιβατών στο έδαφος, σωματικές βλάβες, πανικό και ουρλιαχτά εκ μέρους των επιβατών που δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι είχε συμβεί». Αν και έχουν περάσει δύο ολόκληρα χρόνια από τότε, η εισαγγελική έρευνα παραμένει έως σήμερα βαλτωμένη.
Σε ανακοίνωσή της η Hellenic Train είχε αποδώσει το συμβάν στην ολισθηρότητα της γραμμής. Ωστόσο, η έρευνα της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων είχε επισημάνει μια σειρά από κενά και πλημμέλειες όχι μόνο της ιταλικών συμφερόντων εταιρείας παροχής μεταφορικού έργου αλλά και του ΟΣΕ, επιβάλλοντάς τους χρηματικά πρόστιμα που αγγίζουν συνολικά τις 100.000 ευρώ. Για τη μεν Hellenic Train, προέκυψε ότι η μηχανή ρυμούλκησης εκινείτο πάνω στις ράγες με ταχύτητα μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη. Ο Γενικός Κανονισμός Κίνησης προβλέπει ότι στις περιπτώσεις που υπάρχει ακινητοποιημένο τρένο στο δίκτυο, η μηχανή ρυμούλκησης πρέπει να κινείται «από την ταχύτητα βήματος πεζού μέχρι τη μέγιστη ταχύτητα των 40 χιλιομέτρων την ώρα ώστε να μπορεί κάθε στιγμή να σταθμεύσει έγκαιρα προ του εμποδίου μιας προπορευόμενης αμαξοστοιχίας».
Υπάλληλος της Hellenic Train που εξετάστηκε ως μάρτυρας από τα στελέχη της ΡΑΣ κατέθεσε ότι «σε αυτές τις περιπτώσεις προφανώς είναι αδικαιολόγητο να πας με 50, αδικαιολόγητο, δεν πρέπει να σ’ το πει κανένας», ενώ ερωτηθείς για το κατά πόσον οι καιρικές συνθήκες συνέβαλαν στο ατύχημα, είπε «δεν φαντάζομαι ότι ήταν και στην Αλάσκα (…) εγώ θεωρώ ότι δεν ετηρήθη τίποτα». Ισως λοιπόν να μην είναι τυχαίο ότι, όπως επισημαίνεται στις σελίδες του πορίσματος, η Hellenic Train δεν προσκόμισε τα στοιχεία του ταχογράφου προκειμένου να εξακριβωθεί η ταχύτητα της μηχανής ρυμούλκησης, που έσπευσε σε βοήθεια. Ενα ακόμα εύρημα που προέκυψε από τον εσωτερικό έλεγχο της Αρχής είναι ότι ο σταθμάρχης της Οινόης δεν εξέδωσε –όπως προβλέπεται– το υπόδειγμα «1036» προκειμένου να ενημερώσει τον οδηγό της μηχανής ρυμούλκησης ότι κινείται σε «κατειλημμένο τμήμα γραμμής». Η συνεννόηση έγινε μόνο επί τη βάσει προφορικών εντολών. «Στις 6.40 μ.μ. μας δίνει προφορική εντολή, γραμμή μέχρι τον Σ.Σ. Λειβαδιάς για να βοηθήσουμε την αμαξοστοιχία 54. (…) Μειώσαμε την ταχύτητα καθώς σύμφωνα με την προφορική εντολή σε περίπου 1.500 μέτρα θα προσεγγίζαμε το σημείο. Ξαφνικά είδαμε σε πολύ κοντινή απόσταση την ουρά της αμαξοστοιχίας. Αμεσα εφαρμόστηκε πέδη αλλά δεν κατέστη εφικτή η ακινητοποίηση με αποτέλεσμα τη βίαιη πρόσκρουση στην ουρά της αμαξοστοιχίας», αναφέρεται στην αναφορά ενός εκ των δύο μηχανοδηγών της μηχανής ρυμούλκησης.
«Τέλεια διαχείριση»
Εκτός από την παράλειψη του σταθμάρχη του ΟΣΕ να επιδώσει εντολή πορείας «ενόψει» στους μηχανοδηγούς (υπόδειγμα 1036), η Ρυθμιστική Αρχή κατηγορεί τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων Ελλάδος ότι δεν έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο διαχείρισης κρίσεων που προβλέπεται σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών, όπως αυτή που διαμορφώθηκε το βράδυ της 24ης Ιανουαρίου, με την ακινητοποίηση του Intercity εν μέσω χιονόπτωσης. Οι εκπρόσωποι του ΟΣΕ πάντως που ρωτήθηκαν σχετικά από τη ΡΑΣ είπαν ότι «η διαχείριση των πόρων, είναι οξύμωρο αυτό που θα πω, έγινε τέλεια».
Στο συρτάρι
«Το τρένο μέσα στο σκοτάδι είχε εμφανείς ζημιές από τη σφοδρή σύγκρουση καθώς σίδερα και κομμάτια της οροφής είχαν αποκολληθεί, απειλώντας να προκαλέσουν σοβαρές σωματικές βλάβες στους ταλαιπωρημένους επιβάτες. Ενας φοιτητής ιατρικής και μια άλλη γιατρός – επιβάτης περιδιάβαιναν το τρένο και παρείχαν τις πρώτες βοήθειες. Ανθρωποι τραυματισμένοι δέχονταν αυτοσχέδιες πρώτες βοήθειες από άλλους επιβάτες, ενώ το προσωπικό του τρένου δεν μπορούσε να δώσει καμία βοήθεια ή εξήγηση. Η προϊσταμένη του συρμού επίσης είχε πάθει η ίδια κρίση πανικού ευρισκόμενη σε πλήρη αδυναμία να ανταποκριθεί στην τεράστια ευθύνη που είχε». Πρόκειται για απόσπασμα από τη μηνυτήρια αναφορά που κατέθεσαν στα τέλη Ιανουαρίου 2022 αρκετοί από τους συνολικά 190 επιβάτες της αμαξοστοιχίας Intercity 54 που εν μέσω χιονόπτωσης ακινητοποιήθηκε λόγω βλάβης και στη συνέχεια συγκρούστηκε με μηχανή ρυμούλκησης του ΟΣΕ 1,5 χιλιόμετρο μακριά από τον Σ.Σ. της Λιβαδειάς. Παρότι έχουν περάσει έκτοτε 26 μήνες, η έρευνα δεν έχει μέχρι σήμερα ολοκληρωθεί.
