Kathimerini.gr
Της Ιωάννας Φωτιάδη
«Λέγεται ότι αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα», αυτή είναι η κλασική επωδός όταν περιγράφονται στυγερά εγκλήματα. «Η ύπαρξη, όμως, ψυχικής νόσου δεν είναι απαραίτητο ότι ερμηνεύει αιτιολογικά την εγκληματική πράξη, αντίθετα ενισχύει το στίγμα της ψυχικής ασθένειας», σχολιάζει στην «Κ» η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, κ. Ελενα-Ολγα Χρηστίδη.
«Εχει αποδειχθεί ότι τα άτομα με ψυχικές διαταραχές δεν έχουν μεγαλύτερο ποσοστό τέλεσης εγκλημάτων από τον γενικό πληθυσμό», υπογραμμίζει η ίδια, «πρόκειται για έναν μύθο που αναπαράγεται αέναα». Το οποιοδήποτε χαρακτηριστικό ψυχικής ασθένειας κάποιου φερόμενου ως δράστη πρέπει να εξετάζεται «με φειδώ και κατά περίπτωση, εφόσον συνδέεται με την πράξη». Ούτως ή άλλως, όπως τονίζει η ίδια, «τα εγκλήματα είναι πολυπαραγοντικά και ως τέτοια πρέπει να εξετάζονται, μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο που τελούνται». Η ψυχική διαταραχή ως έννοια συμπεριλαμβάνει ένα τεράστιο φάσμα προκλήσεων ψυχικής υγείας και δεν είναι ένα ομοιογενές πράγμα. «Επιπλέον, η ύπαρξή της δεν συνεπάγεται per se μη επίγνωση τέλεσης εγκλημάτων, ειδικά όταν πρόκειται για προμελετημένα και επαναλαμβανόμενα», επισημαίνει η ίδια.
Η πολύκροτη υπόθεση, η οποία υπερπροβλήθηκε από μερίδα των ΜΜΕ και δη με αμφιλεγόμενο τρόπο, κέντρισε εξαρχής την προσοχή της ελληνικής κοινωνίας, με αποκορύφωμα τη συγκέντρωση όχλου έξω από το σπίτι της 33χρονης, λίγο μετά τη γνωστοποίηση της προσαγωγής της. Η εικόνα του μαινόμενου πλήθους, που συνέρρευσε εξαπολύοντας κατάρες προς το σύνολο της οικογένειας Πισπιρίγκου με ένα κινητό ή ένα παιδί ανά χείρας, επιδέχεται πολλές ερμηνείες. «Οταν δράστες σε παιδοκτονίες είναι άνδρες, η πράξη καταδικάζεται καθολικά, ωστόσο το σοκ είναι μικρότερο, όπως και ο φόβος οργανωμένου λιντσαρίσματος», παρατηρεί. «Τώρα, όμως, πρόκειται για μια αντίδραση του συλλογικού θυμικού, που σχετίζεται άμεσα με το πώς αντιλαμβανόμαστε κοινωνικά τον ρόλο της μητέρας: άφθαρτη, χωρίς ελαττώματα, να θυσιάζεται για τα παιδιά της». Εναντι, λοιπόν, της απομυθοποίησης της «ιερής» αυτής μητέρας αντιδρούμε σθεναρά. «Ετσι δυσκολευόμαστε να αποδεχθούμε ακόμα και τη σκέψη ότι μια μητέρα μπορεί να κάνει σοβαρά λάθη στην ανατροφή του παιδιού της, πολύ περισσότερο ότι είναι κακοποιητική ή, σπανιότερα, ότι προέβη σε μια ειδεχθή πράξη», υπογραμμίζει. «Μας καθησυχάζει να σκεφτόμαστε ότι πρόκειται για μια ακραία εξαίρεση που δεν διασαλεύει την τάξη των πραγμάτων». Αυτή η υπόθεση, ωστόσο, που πράγματι είναι σπάνια, μπορεί να αποτελέσει αφορμή αναστοχασμού για τη γενικότερη εξέλιξη των λεγόμενων «οικογενειακών αξιών» μας. «Αν σταματήσουμε να βλέπουμε εξ ορισμού την οικογένεια ως κάτι ιερό ή αλάνθαστο, ίσως την ενισχύσουμε ουσιαστικά μέσα από την αναγνώριση των λαθών της και, όπου χρειάζεται, την έγκαιρη προστασία των μελών της από έναν εσωτερικό κίνδυνο», καταλήγει η κ. Χρηστίδη.
Οι αιτίες που ωθούν…
Η υπόθεση της Πάτρας έχει προκαλέσει αίσθηση, ωστόσο παιδοκτονίες συνέβαιναν ανέκαθεν, όπως έχει καταγραφεί άλλωστε σε αρχαία γραμματεία και λογοτεχνία. «Ο γνωστός δικαστικός ψυχίατρος Phillip Resnick δημοσίευσε το 1969 μια μελέτη σχετικά με τις αιτίες που ωθούν μια μητέρα στην παιδοκτονία», υπενθυμίζει η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια κ. Αννα Πολεμικού. Οι φόνοι διαχωρίζονται σε νεογνοκτονίες (τα πρώτα 24ωρα), βρεφοκτονίες (έως έξι μηνών) και παιδοκτονίες. «Ως πρώτη αιτία καταγράφει την “αλτρουιστική” διάθεση της μητέρας να σώσει το παιδί της από μια αβάσταχτη καθημερινότητα (π.χ. ένα ανίατο πρόβλημα υγείας), ως δεύτερη κάποια οξεία ψυχική κρίση, όπως η επιλόχειος κατάθλιψη που έχει ως συνέπεια την αποσύνδεσή της από την πραγματικότητα», αναφέρει η κ. Πολεμικού. «Ως ακούσιες παιδοκτονίες αναφέρει αυτές που απορρέουν από παραμέληση του παιδιού από τη μάνα», προσθέτει. «Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνεται το shaken baby syndrome και το σύνδρομο Μινχάουζεν». Τέλος, ο Resnick αναφέρεται στις παιδοκτονίες που είναι συνέπεια μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και σε εκείνες που τελούνται με στόχο τη «συζυγική εκδίκηση», που αποτελούν τη σπανιότερη κατηγορία. Εν προκειμένω, η κατηγορούμενη φαίνεται να έχει μια «αποκλίνουσα συμπεριφορά», όχι όμως το «ακαταλόγιστο», αφού δείχνει ότι έχει τη λογική να κρίνει τι είναι καλό και κακό, αντιλαμβάνεται τις συνέπειες.
«Το οικουμενικό και αιώνιο αρχέτυπο της τροφού είναι τόσο ισχυρό που “τύφλωσε” όσους ήταν σε θέση να διακρίνουν έγκαιρα την αλήθεια», παρατηρεί η κ. Πολεμικού. «Το περιστατικό είναι τόσο σπάνιο που θα καταγραφεί και θα μελετηθεί από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους», σχολιάζει ο ψυχίατρος κ. Αχιλλέας Οικονόμου, πρόεδρος της Ενωσης Επαγγελματιών Ψυχιάτρων Ελλάδας. «Η κοινωνία μας, ωστόσο, δεν κινδυνεύει από τέτοιες μάνες, αλλά από τον όχλο που θέλει να πάρει τον νόμο στα χέρια του», καταλήγει.
