Kathimerini.gr
Λίνα Γιάνναρου
Σχεδόν 170.000 θάνατοι θα μπορούσαν να έχουν αποτραπεί στην Ελλάδα από το 2000 έως το 2019 εάν η χώρα είχε ακολουθήσει το παράδειγμα της Σουηδίας στην καταπολέμηση του καπνίσματος. Αυτό προκύπτει από την έκθεση Saving Lives Like Sweden (Σώζοντας ζωές σαν τη Σουηδία) που υπογράφουν κορυφαίοι ειδικοί στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα από όλο τον κόσμο.
Σύμφωνα με την έκθεση Saving Lives Like Sweden, εάν η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε τους ίδιους δείκτες με τη Σουηδία από το 2000 έως το 2019, 2,9 εκατ. θάνατοι θα είχαν πιθανότατα αποτραπεί.
Εχουν περάσει δεκαετίες από την έναρξη των προγραμμάτων μείωσης του καπνίσματος, αλλά 1,3 δισ. άνθρωποι παραμένουν καπνιστές. Ο καπνός σκοτώνει σχεδόν τους μισούς από τους χρήστες του, 8 εκατ. άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο από ασθένειες που έχουν σχέση με το κάπνισμα –24.407 στην Ελλάδα–, ενώ χάνονται συνολικά περισσότερα από 200 εκατ. χρόνια ζωής.
Ο στόχος
Παγκοσμίως, ο στόχος είναι ο επιπολασμός του καπνίσματος να πέσει κάτω από το 5% έως το 2040. Η Σουηδία τα έχει καταφέρει ήδη, 17 χρόνια νωρίτερα. Απαγορεύοντας το κάπνισμα, χωρίς ναι μεν αλλά, παντού. Στη χώρα το κάπνισμα απαγορεύεται σε μπαρ και εστιατόρια από το 2005 και από την 1η Ιουλίου 2019 απαγορεύθηκε και στις παιδικές χαρές, στους σταθμούς του τρένου και στους εξωτερικούς χώρους των εστιατορίων και των μπαρ. Η αντικαπνιστική πολιτική όμως δεν έμεινε εκεί. Η Σουηδία έκανε ταυτόχρονα ευρέως διαθέσιμες, προσιτές (και αποδεκτές) εναλλακτικές στο κάπνισμα λύσεις, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, προϊόντα υγρού καπνού snus (δεν είναι νόμιμα σε όλες τις χώρες, καθώς θεωρούνται και αυτά επιβλαβή για την υγεία), σακουλάκια καπνού για το στόμα κ.ά., με αποτέλεσμα το ποσοστό των καπνιστών στη χώρα να πέσει μέσα σε 15 χρόνια από το 15% στο 5,6%. Σήμερα είναι σχεδόν πέντε φορές χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (23%).
Στην Ελλάδα, όπου οι Αρχές ποτέ δεν κατάφεραν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τον αντικαπνιστικό νόμο, το 42% του πληθυσμού εξακολουθεί να καπνίζει (46% άνδρες και 38% γυναίκες). Ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει δοκιμάσει το 17% του πληθυσμού, αλλά συστηματική χρήση κάνει το 2%, συσκευές θέρμανσης καπνού έχει δοκιμάσει το 9%, αλλά συστηματική χρήση κάνει το 2%, ενώ μηδενικό είναι το ποσοστό όσων έχουν δοκιμάσει προϊόντα για το στόμα.
Το κάπνισμα είναι η βασική αποτρέψιμη αιτία θανάτου παγκοσμίως, η οποία μάλιστα προκαλεί δυσανάλογα μεγαλύτερη βλάβη στους φτωχότερους και πιο ευάλωτους πληθυσμούς. Το 80% των καπνιστών, σύμφωνα με την έκθεση, ζει σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. H Σουηδία έχει τους χαμηλότερους δείκτες θνησιμότητας και νοσηρότητας σε σχέση με το κάπνισμα σε όλη την Ευρώπη. Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου στη χώρα είναι 41% χαμηλότερη από τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η Σουηδία έχει 39,6% χαμηλότερο δείκτη θνησιμότητας σε όλες τις ασθένειες που έχουν σχέση με το κάπνισμα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., ενώ καταγράφει τον χαμηλότερο αριθμό θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο του πνεύμονα.
Σύμφωνα με την έκθεση, η οποία πραγματοποιήθηκε από την οργάνωση Health Diplomats, έναν διεθνή οργανισμό που στοχεύει στην ενίσχυση της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας, της καινοτομίας και της χρήσης πολιτικών μείωσης βλάβης και στη συρρίκνωση των αρνητικών επιπτώσεων του αλκοόλ, του τσιγάρου, των τροφίμων και των ναρκωτικών, εάν η Ε.Ε. είχε τους ίδιους δείκτες με τη Σουηδία από το 2000 έως το 2019, 2,9 εκατ. θάνατοι θα είχαν πιθανότατα αποτραπεί. Η έρευνα που αναλύει δεδομένα από 12 ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι οι περισσότερες ζωές θα είχαν σωθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο (680.000).
Προς την ίδια κατεύθυνση
Στο διεθνές ντιμπέιτ, ανάμεσα σε όσους υποστηρίζουν τις πιο «καθαρές» λύσεις προς κοινωνίες χωρίς νικοτίνη και κατά προϊόντων που επιβαρύνουν έστω και λιγότερο την υγεία, και τους ρεαλιστές που προτάσσουν τη μείωση των νοσημάτων που έχουν σχέση με το κάπνισμα, η Σουηδία έχει πάρει σαφή θέση. Η διάθεση πάντως είναι προς την ίδια κατεύθυνση. Ολοι –και οι Αρχές και οι πολίτες– θέλουν το ίδιο πράγμα, να κόψουν το κάπνισμα. Εχει βρεθεί ότι επτά στους δέκα ενηλίκους που καπνίζουν θέλουν να το κόψουν, ενώ τα τρία τέταρτα μετανιώνουν που ξεκίνησαν το κάπνισμα. Από το 44% όμως που επιχειρεί να το κόψει, μόνο το 4%-7% τα καταφέρνει. Ο μέσος αριθμός προσπαθειών κοψίματος του καπνίσματος πριν από την επιτυχία είναι… 30.
