Σοφία Σπίγγου
Ο δρόμος για το εδώλιο αποδεικνύεται μακρύς και δύσκολος στην υπόθεση του δυστυχήματος με τους 57 νεκρούς στα Τέμπη, αφού η ανάκριση μετράει ήδη 19 μήνες και λείπουν ακόμη βασικά κομμάτια του πολυσύνθετου παζλ.
Παρά τις προβλέψεις για δίκη εντός του φθινοπώρου, το ενδεχόμενο αυτό απομακρύνεται συνεχώς, με τους αισιόδοξους να στρέφουν το βλέμμα στο τέλος του δικαστικού έτους. Καθοριστική για την εξέλιξη της ανάκρισης είναι η πραγματογνωμοσύνη που είχε διατάξει ο εφέτης ειδικός ανακριτής Σωτήρης Μπακαΐμης, η οποία αναμένεται να ρίξει «φως» στα αίτια της τραγωδίας, που δεν περιορίζονται στην ευθύνη του σταθμάρχη ο οποίος είχε βάρδια το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023.
Η πραγματογνωμοσύνη ανατέθηκε από τον ανακριτή σε καθηγητή της σχολής Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ τον Μάρτιο του 2024 και είχε καταληκτική προθεσμία δύο μηνών. Ωστόσο, δεν έχει ακόμη παραδοθεί. Μάλιστα, ο εμπειρογνώμονας ζήτησε τον Σεπτέμβριο νέα δειγματοληψία από τα έλαια σιλικόνης των μετασχηματιστών, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες αναμένει την απάντηση της Χημικής Υπηρεσίας Αθηνών για να τη συμπεριλάβει στο πόρισμά του.
Τα αποτελέσματα της πραγματογνωμοσύνης θεωρούνται το «κλειδί» στην εξέλιξη της υπόθεσης, αφού ο εμπειρογνώμονας καλείται να απαντήσει σε βασικά ερωτήματα που αφορούν τα ευρήματα των αναλύσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους από τα συντρίμμια των αμαξοστοιχιών και τον τόπο του δυστυχήματος. O ειδικός πρέπει να ξεκαθαρίσει αν αυτά τα ευρήματα δικαιολογούνται από τη σύσταση των υλικών των τρένων ή του δηλωμένου φορτίου της εμπορικής αμαξοστοιχίας, αν αντιστοιχούν στα αναφερόμενα στα έγγραφα φόρτωσης, αλλά και τη σύσταση του ελαίου ψύξης των μετασχηματιστών των ηλεκτραμαξών.
Ωστόσο, η σημαντικότερη απάντηση που αναμένει ο ανακριτής είναι αυτή για το φαινόμενο του «fireball» που εκδηλώθηκε κατά τη σύγκρουση, τον μηχανισμό που οδήγησε στην εκδήλωσή του, αλλά και το εάν είναι δυνατή η καύση του ελαίου ψύξης των μετασχηματιστών και υπό ποιες συνθήκες. Νομικοί κύκλοι αναφέρουν στην «Κ» πως από το πόρισμα θα εξαρτηθεί η έναρξη της δίκης, αφού πρέπει να διαλευκανθεί το αίτιο της φωτιάς, που φέρεται να προκάλεσε τον θάνατο τουλάχιστον 5 ατόμων που είχαν εγκλωβισθεί στα συντρίμμια. Σε περίπτωση που η πραγματογνωμοσύνη δεν δώσει απαντήσεις σχετικά με το τι προκάλεσε τη φωτιά, αυτό φαίνεται πως θα αποτελέσει νέο «σκόπελο» για τον ανακριτή, που θα δυσκολευτεί να περατώσει τη διαδικασία, αφήνοντας αναπάντητο ένα τόσο κρίσιμο σημείο.
Οι σκληροί δίσκοι
Ανθρακες αποδείχθηκε ο «θησαυρός» του Λονδίνου σχετικά με την ανάκτηση του διαγραμμένου υλικού καταγραφής φόρτωσης και κίνησης της εμπορικής αμαξοστοιχίας που συγκρούστηκε με την επιβατική.
Το αίτημα του κ. Μπακαΐμη εστάλη στις 15 Μαρτίου 2024 και ζητούσε την ανάκτηση του περιεχομένου των 15 συνολικά κατασχεμένων σκληρών δίσκων από τη φόρτωση στον Εμπορικό Σταθμό Θεσσαλονίκης στις 28.2.2023 της εμπορικής αμαξοστοιχίας 63503.
Ομως, το εργαστήριο του Λονδίνου που διαθέτει την απαραίτητη εξουσιοδότηση από την κατασκευάστρια εταιρεία των σκληρών δίσκων, απάντησε πως δεν μπορεί να ανακτήσει το υλικό στους 14 από τους 15 δίσκους, καθώς έχουν γίνει πολλαπλές εγγραφές σε κάθε έναν από αυτούς.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι σκληροί δίσκοι ζητήθηκαν από τον ανακριτή περίπου δύο μήνες μετά το δυστύχημα και το εργαστήριο του Λονδίνου φέρεται στο έγγραφό του να σχολιάζει πως «αν είχαν κατασχεθεί άμεσα θα υπήρχαν κάποια αποτελέσματα, αλλά με τόσες επανεγγραφές είναι αδύνατον».
Οι ελπίδες για εύρεση στοιχείων έχουν στραφεί στον 15ο δίσκο, ο οποίος έφτασε σπασμένος στα χέρια του ανακριτή, αλλά επιδιορθώθηκε στο Λονδίνο και πλέον βρίσκεται στο μικροσκόπιο της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών, από την οποία αναμένει απάντηση ο κ. Μπακαΐμης.
Τα καθίσματα
Στο μεταξύ, αίτημα λήψης δειγμάτων από τα καθίσματα του τρένου προκειμένου να διαπιστωθεί αν τηρούσαν τις προδιαγραφές πυρασφάλειας έχει υποβληθεί από συγγενείς θυμάτων, με τον ανακριτή να μην έχει απαντήσει σχετικά με την ικανοποίηση του αιτήματος ή μη. Απάντηση όμως έφτασε από την έκθεση του ειδικού μεταλλειολόγου ο οποίος εξέτασε κοντέινερ της εμπορικής αμαξοστοιχίας και φαίνεται να μην εντοπίζει ίχνος έκρηξης ή φωτιάς.
Παράλληλα, ο ανακριτής κατάσχεσε βιντεοληπτικό υλικό στο οποίο καταγράφεται η διαδρομή της εμπορικής αμαξοστοιχίας το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023 και το έστειλε ήδη στα εργαστήρια της ΕΛ.ΑΣ. Η κίνηση αυτή προκάλεσε την έκπληξη αρκετών συγγενών θυμάτων, αφού το συγκεκριμένο βίντεο φέρεται να έχει παίξει έναν χρόνο νωρίτερα σε τηλεοπτικό σταθμό και σύμφωνα με αρμόδια πηγή δεν εισφέρει νέα στοιχεία αφού είναι θολό, μακρινό και δεν διακρίνονται βασικά σημεία της αμαξοστοιχίας.
Οι απολογίες
Στη δικογραφία προστίθενται συνεχώς νέα στοιχεία και παράμετροι που ανακόπτουν την πορεία προς τη διεξαγωγή της δίκης. Ο αρχικός αριθμός των κατηγορουμένων, που ήταν 15, έχει αγγίξει σχεδόν τους 50, με τις απολογίες να συνεχίζονται τουλάχιστον μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου.
Οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν κατά περίπτωση βαρύτατες πράξεις, όπως η κακουργηματικού χαρακτήρα διατάραξη της ασφάλειας συγκοινωνιών που προκάλεσε τον θάνατο πολλών ανθρώπων διά παραλείψεως, αλλά και τα πλημμελήματα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, της βαριάς σωματικής βλάβης και της ελαφριάς σωματικής βλάβης κατά συρροή.
Υπενθυμίζεται ότι με την κεντρική υπόθεση έχει συσχετισθεί και η δικογραφία για το «μπάζωμα» στον τόπο του πολύνεκρου δυστυχήματος, με κατηγορούμενο τον τέως περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστό για το πλημμέλημα της παράβασης καθήκοντος και τρία ακόμη πρόσωπα από περιφέρεια, πυροσβεστική και αστυνομία.
Δικαστικές πηγές αναφέρουν πάντως πως δεν αποκλείεται να διευρυνθεί το κατηγορητήριο τόσο σε πρόσωπα όσο και σε πράξεις, γεγονός που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε νέα καθυστέρηση, λαμβάνοντας υπόψη και τις μεγάλες προθεσμίες που παρέχονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η περίπτωση της προέδρου της ΡΑΣ η οποία απολογήθηκε την περασμένη εβδομάδα, έχοντας λάβει προθεσμία περίπου δύο μηνών.
Σε μπαράζ προσφυγών κολλάει και η δίκη για την «717»
Μια στροφή πριν από το τέλος βρίσκεται η ανάκριση για την «πολύκροτη» σύμβαση «717» σχετικά με την αναβάθμιση του συστήματος τηλεδιοίκησης σιδηροδρομικού δικτύου, που πήρε επαναλαμβανόμενες και αναιτιολόγητες παρατάσεις.
Αν και έχουν απολογηθεί οι 23 κατηγορούμενοι, πολλοί εκ των οποίων αντιμετωπίζουν κατηγορίες και στη βασική δικογραφία της Λάρισας, οι προσφυγές κατά των υψηλών εγγυοδοσιών που επιβλήθηκαν και οι αγωγές κακοδικίας κατά της Ευρωπαίας εισαγγελέως και ανακρίτριας που εκδικάζονται στις αρχές Νοεμβρίου έχουν «παγώσει» την ολοκλήρωση της ανάκρισης.
Η δικογραφία αφορά 23 πρόσωπα, εκ των οποίων 14 δημόσιοι υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ, που κατηγορούνται για απάτη σχετική με τις επιχορηγήσεις και για ψευδή βεβαίωση με σκοπό τον προσπορισμό αθέμιτου οφέλους κατά περίπτωση, τέσσερις δημόσιοι υπάλληλοι της Ελληνικής Διαχειριστικής Αρχής του Επιχειρησιακού Προγράμματος Υποδομών Μεταφορών, Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΥΔ/ΕΠ – ΥΜΕΠΕΡΑΑ) για απιστία κονδυλίων και πέντε νόμιμοι εκπρόσωποι και υπάλληλοι της αναδόχου κοινοπραξίας οι οποίοι αντιμετωπίζουν κατά περίπτωση τα αδικήματα της ηθικής αυτουργίας σε απάτη σχετική με τις επιχορηγήσεις και της ηθικής αυτουργίας σε ψευδή βεβαίωση με σκοπό τον προσπορισμό αθέμιτου οφέλους σε άλλον.
Μετά τις απολογίες των κατηγορουμένων επιβλήθηκαν συνολικά εγγυοδοσίες που ξεπέρασαν τα 13,5 εκατ. ευρώ, οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν μειωθεί κατά πολύ μετά τις προσφυγές. Πλέον, εκκρεμούν περίπου 10 βουλεύματα για εγγυοδοσίες προκειμένου να ολοκληρωθεί η ανάκριση, από νέο όμως ανακριτή που διορίστηκε στην υπόθεση.
Η αλλαγή σκυτάλης προέκυψε έπειτα από αγωγή κακοδικίας που κατέθεσε μια κατηγορουμένη υπάλληλος ΕΡΓΟΣΕ, η οποία στράφηκε κατά της Ευρωπαίας εισαγγελέως Πόπης Παπανδρέου και της ανακρίτριας Χριστίνας Σαλάππα, οδηγώντας την τελευταία σε αυτοεξαίρεση από την υπόθεση για λόγους ευθιξίας.
Στην κατηγορουμένη υπάλληλο είχε επιβληθεί εγγύηση ύψους 600.000 ευρώ και κατέθεσε εις βάρος των δύο λειτουργών της Δικαιοσύνης μήνυση για το κακούργημα της κατάχρησης εξουσίας, αίτηση εξαίρεσης, πειθαρχική αναφορά και αγωγή κακοδικίας, η οποία συζητείται τις επόμενες ημέρες. Για «προκαταβολική τιμωρία» των κατηγορουμένων κάνει λόγο στη μήνυσή της η υπάλληλος της ΕΡΓΟΣΕ, υποστηρίζοντας πως όταν ανακρίτρια και εισαγγελέας ρωτήθηκαν από έτερο κατηγορούμενο σχετικά με το υψηλό ποσό εγγυοδοσίας που του επιβλήθηκε, η απάντηση ήταν «για τους 57 νεκρούς».
Αντίστοιχο επιχείρημα προβάλλει και στην πειθαρχική αναφορά που υπέβαλε, στην οποία αναφέρεται σε παραβίαση σειράς διατάξεων που αφορούν την άσκηση των καθηκόντων των δύο δικαστικών λειτουργών. Σύμφωνα με την κατηγορουμένη, «χρησιμοποιείται ως δικαιολογητικός λόγος επιβολής του περιοριστικού όρου καταβολής εγγυοδοσίας 600.000 ευρώ η βαρύτητα του εγκλήματος, αν και ρητά απαγορεύεται από τον νομοθέτη να αποτελεί το μοναδικό δικαιολογητικό λόγο επιβολής της προσωρινής κράτησης ή των επαχθέστερων περιοριστικών όρων».
Μάλιστα, υπογραμμίζει πως στη δικογραφία της Λάρισας που αφορά το δυστύχημα δεν της επιβλήθηκε κανένας όρος μετά την απολογία της και συμπληρώνει: «Η εκτροπή εκ μέρους των πειθαρχικά αναφερόμενων είναι προκλητικά ηχηρή και αποκτά άλλες διαστάσεις αν ληφθεί υπ’ όψιν η περίπτωση του (όνομα ετέρου κατηγορουμένου) στον οποίον, κατόπιν εισήγησης της Ευρωπαίας εισαγγελέως, η 18η ανακρίτρια επέβαλε τον περιοριστικό όρο της εγγυοδοσίας των 10.000 ευρώ». Μόλις ολοκληρωθεί η ανάκριση η δικογραφία θα επιστρέψει στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Σε περίπτωση που υπάρξει και σύμφωνη γνώμη του προέδρου Εφετών, θα οδηγηθεί απευθείας στο ακροατήριο του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων της Αθήνας.
Οι αριθμοί
19 μήνες έχει ήδη διαρκέσει η ανάκριση
7 μήνες έχει κρατήσει η έρευνα του πραγματογνώμονα, που είχε αρχικώς διορία δύο μηνών
14 από τους 15 σκληρούς δίσκους που εστάλησαν στο Λονδίνο έχουν πλέον σβηστεί τα δεδομένα από τη νύχτα του δυστυχήματος
50 είναι ήδη οι κατηγορούμενοι, χωρίς να αποκλείεται η διεύρυνση του κατηγορητηρίου σε πράξεις και πρόσωπα.
