Δώρα Αντωνίου
Από το «για μένα δεν υπάρχει πια Μητσοτάκης, δεν θα συναντηθώ ποτέ μαζί του» μέχρι το «φίλε Κυριάκο», η μετατόπιση –τουλάχιστον σε επίπεδο ύφους και διατυπώσεων– του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι μεγάλη. Η σημερινή επίσκεψη του κ. Ερντογάν στην Αθήνα γίνεται ακριβώς έξι χρόνια μετά την προηγούμενη επίσκεψή του, επί πρωθυπουργίας του Αλ. Τσίπρα, όταν σε υψηλούς τόνους είχε καταγραφεί η εφ’ όλης της ύλης διαφωνία ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα. Στο διάστημα αυτό οι σχέσεις των δύο χωρών πέρασαν περιόδους μεγάλης έντασης, που άρχισε να εκτονώνεται μετά τους ισχυρούς σεισμούς του περασμένου Φεβρουαρίου στη γείτονα.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Τούρκο πρόεδρο τον Σεπτέμβριο του 2019, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, σε μια περίοδο που το κλίμα των διμερών σχέσεων δεν ήταν ιδιαίτερα θερμό. Συναντήθηκαν ξανά τον Δεκέμβριο του 2019, στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο, με το κλίμα να έχει επιβαρυνθεί σημαντικά, καθώς είχε προηγηθεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο, που προκάλεσε ισχυρή αντίδραση της Αθήνας.
Ακολούθησε μια μακρά περίοδος κλιμάκωσης της έντασης. Στα τέλη Φεβρουαρίου του 2020 εκδηλώθηκε στα χερσαία σύνορα στον Εβρο οργανωμένη προσπάθεια χιλιάδων μεταναστών να περάσουν τα σύνορα από την Τουρκία προς την Ελλάδα, σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση που έλαβε χαρακτηριστικά υβριδικού πολέμου.
Ήταν η αρχή μιας πορείας σταθερής επιδείνωσης στις διμερείς σχέσεις, που κορυφώθηκε τον Ιούλιο του 2020 με παρατεταμένη κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο με την έξοδο του ερευνητικού σκάφους «Ορούτς Ρέις», που παρέμεινε στην ευρύτερη περιοχή μέχρι τα τέλη Αυγούστου. Η κρίση κορυφώθηκε με την επακούμβηση του ελληνικού πλοίου «Λήμνος» και του τουρκικού «Κεμάλ Ρέις». Τον Οκτώβριο του 2020 η τουρκική πλευρά ανάγκασε το αεροσκάφος του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια να κάνει κύκλους στον αέρα για 20 λεπτά, απαγορεύοντας την είσοδο στον τουρκικό εναέριο χώρο σε πτήση από τη Βαγδάτη προς την Αθήνα. Τον Ιούνιο του 2021 πραγματοποιήθηκε η τρίτη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν, στις Βρυξέλλες, στο περιθώριο συνόδου του ΝΑΤΟ. Μια συνάντηση με χαμηλές προσδοκίες.
Τον Μάρτιο του 2022, οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε συζήτηση για σύγκληση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας το φθινόπωρο του ίδιου έτους στην Ελλάδα. Ωστόσο, τον Μάιο του 2022, λίγο μετά την ομιλία του κ. Μητσοτάκη στο αμερικανικό Κογκρέσο, σε ένα πρωτοφανές ξέσπασμα, ο κ. Ερντογάν δήλωσε ότι «για μένα δεν υπάρχει Μητσοτάκης, δεν θα ξανασυναντηθώ ποτέ μαζί του», αποδίδοντας μεταξύ άλλων στον Έλληνα πρωθυπουργό προσπάθεια να μπλοκάρει την αγορά αεροσκαφών F-16 από την Τουρκία. Ακολούθησε τον Οκτώβριο του 2022 η δήλωση «θα έρθουμε μια νύχτα ξαφνικά», που κατέδειξε ότι η ένταση στις διμερείς σχέσεις παραμένει. Οι σεισμοί του περασμένου Φεβρουαρίου λειτούργησαν σαν σκαλοπάτι για αποκατάσταση διαύλων επικοινωνίας και εκτόνωση της έντασης. Αμέσως μετά τις εκλογές του περασμένου Ιουνίου, ο κ. Ερντογάν επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον κ. Μητσοτάκη και τον συνεχάρη για την επανεκλογή του. Στις 12 Ιουλίου συναντήθηκαν στο Βίλνιους, στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ. Εκεί συμφωνήθηκε η συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας, που οδήγησε στη σημερινή επίσκεψη. Η συνάντησή τους τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, και πάλι στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ, επιβεβαίωσε τη διάθεση να κρατηθούν ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας.
