Kathimerini.gr
Ιωάννα Μάνδρου
Πριν από τις εκλογές, όταν το θερμόμετρο είχε ανέβει και το ενδιαφέρον μονοπωλούσε η πολιτική επικαιρότητα, σε έναν κλειστό κύκλο ανώτατων δικαστών, στην Εταιρεία Δικαστικών Μελετών (επιστημονική εταιρεία μεγάλου κύρους), παρουσιάστηκε μια έρευνα από την Εισαγγελία της Αθήνας, τη μεγαλύτερη της χώρας. Η έρευνα αυτή αποκαλύπτει με στοιχεία και στατιστικά δεδομένα ότι η ποινική δικαιοσύνη βρίσκεται πλέον σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης.
Ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, Αντώνιος Ελευθεριάνος, νομομαθής και έμπειρος, που έκανε την εμπεριστατωμένη έρευνα, δεν μάσησε τα λόγια του. Εκτός από τα στατιστικά της Εισαγγελίας για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η ποινική δικαιοσύνη, μίλησε ανοικτά για τις παθογένειες και τις υστερήσεις, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς μεταξύ άλλων ανέφερε πως «η ποινική δικαιοσύνη στην Ελλάδα τελεί σήμερα σε κατάσταση δικονομικής έκτακτης ανάγκης, εξαιτίας της εξωπραγματικής πλέον βραδύτητας της ποινικής διαδικασίας». Για να προσθέσει, πως οι όποιες αλλαγές έγιναν –που έγιναν τα τελευταία χρόνια– δεν απέδωσαν και για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «για την αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται ριζική τροποποίηση των σχετικών διατάξεων», στις οποίες και αναφέρθηκε εκτενώς.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Σύμφωνα με την έρευνα Ελευθεριάνου, κάθε χρόνο στην Εισαγγελία της Αθήνας κατατίθενται 140.000 μηνύσεις, αριθμός μη διαχειρίσιμος, καθώς, όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία της Εισαγγελίας που παρατίθενται στην έρευνα, αυτές τις χιλιάδες μηνύσεις καλούνται να χειριστούν περί τους 12 εισαγγελείς – συνολικά δηλαδή ο καθένας, λίγο πάνω λίγο κάτω, καταπιάνεται με 11.500 μηνύσεις τον χρόνο!
Βέβαια, εκτός από τις μηνύσεις, στην Εισαγγελία ανοίγουν κάθε χρόνο εκατοντάδες έρευνες αυτεπάγγελτα για σοβαρά θέματα, για τα οποία η Εισαγγελία κρίνει –και νομικά μπορεί– ότι πρέπει να παρέμβει, χωρίς κάποιος να της το ζητήσει.
Για να γίνει αντιληπτό το τεράστιο «τσουνάμι» των μηνύσεων, από την έρευνα Ελευθεριάνου προκύπτει ότι από το 2018 έως και το 2022 το σύνολο των μηνύσεων που κατατέθηκε μόνον στην Αθήνα έφθασε αισίως τις 700.000!
Από αυτές, 240.000 πήραν τον δρόμο για το ακροατήριο με απευθείας κλήσεις από τους εισαγγελείς, δηλαδή χωρίς να υπάρξει άλλη έρευνα, για έναν μεγάλο αριθμό επίσης (270.000) δεν βγήκε άκρη –δεν βρέθηκαν οι ένοχοι και πήγαν στο αρχείο αγνώστων δραστών– και για 140.000 μηνύσεις η Εισαγγελία άρχισε έρευνα, δηλαδή διατάχθηκε προκαταρκτική εξέταση.
Ο αριθμός των εισαγγελικών ερευνών είναι εξαιρετικά μεγάλος, καθώς αφορά και υποθέσεις οι οποίες κατά τεκμήριο είναι σοβαρές και ανοίγει ένα άλλο κεφάλαιο, πολύ σημαντικό, που ξεκινάει τον αέναο κύκλο των δικαστικών καθυστερήσεων.
Δίκη σε 10 χρόνια
Πόσο διαρκούν όμως αυτές οι προκαταρκτικές έρευνες της Εισαγγελίας και πότε οι υποθέσεις φθάνουν στην ανάκριση για να περάσουν στη συνέχεια από πολλές ακόμη δικαστικές διαδικασίες, έως ότου καταλήξουν, αν καταλήξουν, στο εδώλιο; Eδώ αρχίζει η μακρά διαδρομή στη δικαστική εκκαθάριση των υποθέσεων, όπου αντανακλώνται χρόνιες υστερήσεις και παθογένειες, τις οποίες οδυνηρά εισπράττουν οι δικαζόμενοι πολίτες, με μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.
Κατά την έρευνα Ελευθεριάνου, μια εισαγγελική έρευνα διαρκεί στην καλύτερη περίπτωση έναν ολόκληρο χρόνο, καθώς οι δικονομικές δυνατότητες που προσφέρονται από τον νόμο είναι πολύ μεγάλες και ασφαλώς εξαντλούνται από τους δικηγόρους.
Ομως, για χιλιάδες υποθέσεις η εισαγγελική έρευνα δεν τελειώνει σε έναν χρόνο, αλλά συνεχίζεται, μπορεί να φθάσει ακόμη και τα πέντε, γιατί σε σοβαρές ή σύνθετες υποθέσεις διατάσσονται συμπληρωματικές ενέργειες που παρατείνουν τον χρόνο της έρευνας κατά πολύ.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το στατιστικό δεδομένο, πως από τις 200.000 προκαταρκτικές έρευνες που διενεργήθηκαν στην Εισαγγελία της Αθήνας από το 2018 έως το 2022, για περίπου το 1/4, δηλαδή για 53.000 υποθέσεις, διατάχθηκε συμπληρωματική έρευνα και ο ένας χρόνος των ερευνών αυξήθηκε σε δύο, τρία ή και παραπάνω χρόνια.
Το επόμενο στάδιο της δικαστικής διαδικασίας είναι η ανάκριση, που κρατάει τόσο κι άλλο τόσο, ακολουθούν στη συνέχεια τα δικαστικά συμβούλια, σε πρώτο και δεύτερο βαθμό και μετά απ’ όλα αυτά η υπόθεση φθάνει στο εδώλιο.
Υστερα από πόσα χρόνια; Mπορεί και δέκα! Αυτή είναι η σοκαριστική τεκμηριωμένη απάντηση που δίνει στην έρευνά του ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Αθηνών, σημειώνοντας πως οι αλλεπάλληλες έρευνες και οι ατέρμονες δικαστικές διαδικασίες που προβλέπονται είναι οι βασικές αιτίες του κακού.
«Την πολυετή προκαταρκτική εξέταση», υπογραμμίζει ο κ. Ελευθεριάνος, «διαδέχεται μία εξίσου πολυετής ανάκριση, με αποτέλεσμα –προστιθεμένων και των διαστημάτων από τον χρόνο τέλεσης έως τον χρόνο υποβολής μιας μήνυσης, καθώς και από το πέρας της ανάκρισης έως την αμετάκλητη παραπομπή του κατηγορουμένου σε ακροατήριο– να μεσολαβούν ακόμη και 10 ή και περισσότερα έτη!».
Από τον τεράστιο όγκο των μηνύσεων, μπαίνουν κάποιες στο αρχείο, ώστε να μην απασχολούν όλες τις διάφορες φάσεις της δικαστικής διαδικασίας; Και εδώ τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλά. Από τα στατιστικά της Εισαγγελίας της Αθήνας προκύπτει ότι μόνον το 5,9% του συνόλου των μηνύσεων που υποβάλλονται μπαίνει στο αρχείο στο πρώτο στάδιο αξιολόγησης. Ειδικότερα, από τις 700.000 μηνύσεις που υποβλήθηκαν από το 2018 έως το 2022 εκδόθηκαν 33.000 πράξεις αρχειοθέτησης και 8.500 διατάξεις που απέρριψαν τις μηνύσεις.
Οι μηνύσεις όμως που μπαίνουν στο αρχείο είναι πολύ περισσότερες, αλλά πάντως συνεχίζουν να κινούνται σε χαμηλό επίπεδο, μετά το τέλος των εισαγγελικών ερευνών (προκαταρκτικών εξετάσεων), καθώς από τα στατιστικά της Εισαγγελίας προκύπτει ότι έπειτα από αυτό το στάδιο διερεύνησης οι μηνύσεις που μπαίνουν στο αρχείο φθάνουν το 22,5%.
Κάποιες χιλιάδες ακόμη υποθέσεις σταματούν όταν φθάνουν προς κρίση στα δικαστικά συμβούλια, στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών, καταδεικνύοντας ότι πολλές από τις ποινικές διώξεις που ασκήθηκαν δεν έπρεπε να ασκηθούν.
Για παράδειγμα, όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία, από τα 23.000 βουλεύματα (αποφάσεις δικαστικών συμβουλίων) που εκδόθηκαν από το 2018 έως το 2022, ένας μεγάλος αριθμός, περίπου τα μισά (12.500) ήταν απαλλακτικά, ενώ 3.000 μόνον παρέπεμπαν την υπόθεση σε δίκη και άλλα 7.500 αφορούσαν άλλα θέματα (αιτήσεις εξαιρέσεως κ.λπ.).
Λήψη ριζικών μέτρων
Ποια είναι η πρόταση για να βελτιωθούν οι ατέλειωτοι χρόνοι στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης; H λήψη ριζικών μέτρων που θα συντομεύουν κατά πολύ τις ατέρμονες δικαστικές έρευνες, μένοντας στην ουσία της διερεύνησης μιας υπόθεσης, όπως τονίζεται και στη μελέτη Ελευθεριάνου, όπου παρουσιάζονται συγκεκριμένα μέτρα προκειμένου οι ποινικές δίκες να μη γίνονται, όταν πια δεν έχουν νόημα για τα θύματα, αλλά και για την απαίτηση της κοινωνίας για απονομή δικαιοσύνης.
To «τσουνάμι» των μηνύσεων
Μέσα σε πέντε χρόνια (2018-2022)
140.000 μηνύσεις κατατίθενται στην Αθήνα κάθε χρόνο
12 εισαγγελείς τις επεξεργάζονται
11.500 μηνύσεις ο καθένας
700.000 μηνύσεις κατατέθηκαν μόνον στην Αθήνα από το 2018 έως το 2022
Για 140.000 διατάχθηκε προκαταρκτική εξέταση (εισαγγελική έρευνα)
270.000 τέθηκαν στο αρχείο άγνωστων δραστών
8.500 χιλιάδες διατάξεις απορριπτικές για τις μηνύσεις. Ποσοστό, μόλις 5,9%!
33.000 πράξεις αρχειοθέτησης εκδόθηκαν
