Βασίλης Νέδος, Σταύρος Τζίμας, Αλεξάνδρα Βουδούρη
Ανοιχτό είναι το ενδεχόμενο η Βόρεια Μακεδονία να οδηγηθεί σε εσωτερική πολιτική κρίση εξαιτίας της επιλογής της νέας προέδρου Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα να αποκαλεί τη χώρα «Μακεδονία». Χθες, την ανάγκη να τηρηθεί η συμφωνία των Πρεσπών κατέστησε σαφή και η Ουάσιγκτον, ενώ ο κ. Μητσοτάκης, σχολιάζοντας τη στάση της κ. Σιλιάνοφσκα, έκανε λόγο για πρωτοβουλία «παράνομη» και «ανεπίτρεπτη».
Αυστηρό μήνυμα προς τα Σκόπια
Η Ελλάδα θα παρακολουθεί στενά και με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις της νέας πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας της Βόρειας Μακεδονίας και θα πράττει αναλόγως, διαμηνύει η Αθήνα λίγο μετά τα πρώτα πυρά της νέας προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα – Ντάβκοβα κατά της συμφωνίας των Πρεσπών. Η επιλογή να δημοσιευθεί χθες η δήλωση από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη δεν ήταν τυχαία, αλλά στόχευε να γίνει σαφές προς τους νέους κυβερνήτες της Βόρειας Μακεδονίας ένα μήνυμα με τρία σκέλη:
• Πρώτον, ότι η πορεία της Βόρειας Μακεδονίας προς την Ε.Ε. δεν υφίσταται δίχως την πιστή τήρηση της συμφωνίας των Πρεσπών, παραπέμποντας μάλιστα, όχι στις ελληνικές θέσεις, αλλά στην ταχύτατη αντίδραση της θεσμικής ηγεσίας της Ε.Ε., δηλαδή της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. «Η προκλητική επιλογή της νέας προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας να παραβεί το επίσημο κείμενο του όρκου της και να αποκαλέσει τη χώρα της με διαφορετικό όνομα αποτελεί πρωτοβουλία παράνομη και ανεπίτρεπτη. Πράξη, η οποία παραβιάζει τη συμφωνία των Πρεσπών και το ίδιο το σύνταγμα του κράτους της. Ναρκοθετώντας όμως και το μέλλον του, όπως ήδη δήλωσαν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ», είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός.
• Δεύτερον, ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε εντοπίσει προβληματικά στοιχεία στη συμφωνία των Πρεσπών, παρά το γεγονός ότι η ελληνική πλευρά τήρησε την αρχή της συνέχειας του κράτους και σεβάστηκε μια διεθνή συμφωνία. Η συγκεκριμένη αποστροφή δεν αφορά, βεβαίως, τη συμφωνία καθ’ αυτή, την οποία η κυβέρνηση σέβεται στο ακέραιο, αλλά την κύρωση τριών μνημονίων συνεργασίας Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας που αφορούν ζητήματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στρατιωτικά και οικονομικά θέματα, παρά το γεγονός ότι δεν αναφέρονται στη δήλωση του πρωθυπουργού. «Είναι γνωστό ότι ως αντιπολίτευση η Ν.Δ. καταψήφισε τη συμφωνία του 2019. Προειδοποιώντας, μάλιστα, τότε για τα προβλήματα που θα δημιουργούσαν οι αστοχίες της. Ως κυβέρνηση, ωστόσο, σεβαστήκαμε την ελληνική υπογραφή σε μία διεθνή συνθήκη, δεσμευτική για τη χώρα. Δυστυχώς, η πρόσφατη εξέλιξη δικαιώνει τη σταθερά επιφυλακτική θέση μας», ανέφερε ενδεικτικά ο κ. Μητσοτάκης.
• Τρίτον, η συνέχιση των προκλήσεων θα απαντηθεί κατά τον προσήκοντα τρόπο. «Η Ελλάδα απορρίπτει χειρισμούς, όπως αυτούς με τους οποίους εγκαινιάζει τη θητεία της η κ. Σιλιάνοφσκα. Την καλεί να επανέλθει στα νόμιμα καθήκοντά της και στις συμπεριφορές που απορρέουν από τον ρόλο της. Δηλώνουμε κατηγορηματικά ότι δεν θα δεχθούμε παρόμοια ολισθήματα. Και επαναλαμβάνουμε ότι κάθε πρόοδος στις διμερείς σχέσεις, όπως και κάθε βήμα των Σκοπίων προς την Ευρώπη εξαρτώνται από την ειλικρινή τήρηση των συμφωνηθέντων. Από τη σωστή χρήση της συνταγματικής ονομασίας της γειτονικής χώρας. Και, ασφαλώς, από την αποφυγή προκλήσεων», είναι η σχετική αποστροφή του πρωθυπουργού. Υπενθυμίζεται ότι η γειτονική χώρα δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει την υλοποίηση πολύ βασικών στοιχείων της συμφωνίας των Πρεσπών, όπως είναι η διαδικασία αντικατάστασης των δημοσίων εγγράφων (ταξιδιωτικά έγγραφα, υλικό δημόσιας διοίκησης, ταυτότητες, άδειες οδήγησης κ.ά.) με νέα που να αναγράφουν τη συνταγματική ονομασία της.
Επί της ουσίας η Αθήνα τηρεί, πλέον, στάση αναμονής για δείγματα γραφής από τη νέα κυβέρνηση, όταν αυτή σχηματιστεί. Ηταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η επιλογή του υπουργείου Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας να αποστασιοποιηθεί από τις δηλώσεις της Σιλιάνοφσκα, η οποία, βέβαια, αργότερα έκανε μισό βήμα πίσω.
Ως προς τον διεθνή παράγοντα, αυτός παραμένει σ’ αυτή την πρωταρχική φάση ανοιχτά επικριτικός έναντι της Βόρειας Μακεδονίας, ενώ, αντίθετα, η στάση της Αθήνας γίνεται αντιληπτή ως παραγωγική και επιβραβεύεται με δημόσιες δηλώσεις.
Προειδοποιήσεις από ΗΠΑ και Ε.Ε.
Σαφείς προειδοποιήσεις προς τη νέα ηγεσία της Βόρειας Μακεδονίας να σεβαστεί τις διεθνείς συμφωνίες που έχει συνάψει η χώρα απέστειλαν η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν σταθερά προσηλωμένες στη συμφωνία των Πρεσπών και την ευρωατλαντική ολοκλήρωση της Βόρειας Μακεδονίας. Καθώς σχηματίζεται νέα κυβέρνηση και επιλέγεται νέος πρωθυπουργός, θα συνεχίσουμε να ενισχύουμε τη σημασία της τήρησης των διεθνών συμφωνιών και τα οφέλη της πλήρους ένταξης στην Ε.Ε.», δήλωσε χθες εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε «πολύ ατυχές γεγονός» τη στάση της κ. Σιλιάνοφσκα. Στην ίδια «γραμμή» με την Αθήνα είχαν βρεθεί εξάλλου από την Κυριακή η πρόεδρος της Κομισιόν, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και οι αρμόδιοι επίτροποι, που ζήτησαν από τη νέα ηγεσία των Σκοπίων την πλήρη εφαρμογή της συμφωνίας των Πρεσπών. «Οι δηλώσεις αντανακλούν τις προσδοκίες της Ε.Ε. από τη Βόρεια Μακεδονία», σημείωσε εκπρόσωπος της Κομισιόν –παραπέμποντας μάλιστα στην τελευταία έκθεση προόδου της χώρας– όπου επισημαίνεται ότι «οι υφιστάμενες διμερείς συμφωνίες πρέπει να εφαρμόζονται καλή τη πίστει από όλα τα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας των Πρεσπών».
Εσωτερικές αναταράξεις στη Βόρεια Μακεδονία
Στη δίνη εσωτερικής πολιτικής κρίσης απειλεί να οδηγήσει τη Βόρεια Μακεδονία, προτού καν στα Σκόπια σχηματιστεί κυβέρνηση, η επιλογή της νέας προέδρου να αγνοήσει την επίσημη ονομασία της χώρας και να ορκιστεί στο όνομα ενός ανύπαρκτου για τη διεθνή κοινότητα αλλά και την εσωτερική συνταγματική τάξη, κράτους.
Η αναδίπλωση που η Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα επιχείρησε, μετά τη διεθνή αποδοκιμασία και τις εσωτερικές αντιδράσεις, υποστηρίζοντας πως έδωσε μόνο προφορικό όρκο και ότι υπέγραψε στο επίσημο κείμενο αυτό της Βόρειας Μακεδονίας, δεν έδειξε να κλείνει το όλο ζήτημα που δημιουργήθηκε. Πολλώ μάλλον όταν συνέχιζε να προτάσσει ως «προσωπικό δικαίωμά» της να αποκαλεί όπως η ίδια προτιμάει το κράτος του οποίου ηγείται. Ηταν μια τροχιοδεικτική βολή για την πολιτική που θα ακολουθήσει το κόμμα που την εξέλεξε στο ύπατο αξίωμα και το οποίο θα κυβερνήσει για μια τετραετία ή μια ατυχής στιγμή της έμπλεης πατριωτισμού και πολιτικά άπειρης καθηγήτριας του Συνταγματικού Δικαίου;
Το γεγονός ότι έως και χθες το βράδυ το κόμμα της, VMRO DPMNE, δεν είχε τοποθετηθεί επισήμως για ένα ζήτημα που έλαβε διεθνείς διαστάσεις με καθόλου θετικό πρόσημο για τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώθηκε μετά τις εκλογές της 8ης Μαΐου, προϊδεάζει(;) ότι μόνο μια μεμονωμένη παρορμητική ενέργεια της Σιλιάνοφσκα δεν ήταν.
Ολα δείχνουν ότι στην ίδια γραμμή θα κινηθεί και η κυβέρνηση του Κρίστιαν Μίτσκοσκι, μη εφαρμόζοντας στο εσωτερικό το erga omnes στα προβλεπόμενα από τη Συμφωνία των Πρεσπών στο επίπεδο του επίσημου προφορικού λόγου, προβάλλοντας, όπως και η πρόεδρος, οι αξιωματούχοι της το «δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού». Ομως αν το επιχειρήσει θα έχει απέναντί της όχι μόνο Ευρωπαίους και Αμερικανούς που αξίωσαν με δηλώσεις αξιωματούχων τους την απαρέγκλιτη εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών και των άλλων δύο, της Αχρίδας και του Συμφώνου με τη Βουλγαρία δηλαδή, αλλά και των Αλβανών της Βόρειας Μακεδονίας, που τις υπερασπίζονται καθώς θεωρούν πως η τήρησή τους θα τους ανοίξει την πόρτα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως έγινε και με το ΝΑΤΟ.
Και εδώ εστιάζεται το ενδιαφέρον για τις αμέσως επόμενες ημέρες, καθώς για τον σχηματισμό κυβέρνησης, το VMRO θα χρειαστεί να συνασπιστεί με ένα από τα δύο αλβανικά κόμματα για να αποκτήσει βιώσιμη πλειοψηφία. Πλην όμως και τα δύο (DUI, VREDI) αποδοκίμασαν την ενέργεια της Σιλιάνοφσκα διαμηνύοντας ότι η τήρηση των συμφωνιών αποτελεί προϋπόθεση για τη διαμόρφωση κοινής κυβερνητικής ατζέντας. Εν τοιαύτη περιπτώσει, αν δηλαδή δεν συμφωνήσουν, δεν αποκλείονται εξελίξεις που μπορεί να οδηγήσουν σε κυβερνητική και πολιτική αστάθεια.
Ως προς το διχαστικό κλίμα που προκάλεσε η ενέργεια της Σιλιάνοφσκα, σε ανακοίνωσή του το ΥΠΕΞ της Βόρειας Μακεδονίας υπογραμμίζει «τη σταθερή αποφασιστικότητα της χώρας για την απερίφραστη τήρηση των συνταγματικών διατάξεων καθώς και όλων των διεθνώς αναλαμβανόμενων υποχρεώσεων όπως η πλήρης τήρηση της Συμφωνίας Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης μεταξύ της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας και της Δημοκρατίας της Ελλάδας, γνωστή ως η Συμφωνία των Πρεσπών». Τέλος, ο απερχόμενος υπουργός Δικαιοσύνης Κλενάρ Λόγκα κατηγόρησε την πρόεδρο για ασέβεια της συνταγματικής διαδικασίας και ζήτησε να επαναληφθεί η διαδικασία.
