Kathimerini.gr
Λίγο μετά τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ το 2016 η Τζοάν Λι συνειδητοποίησε ότι η εφαρμογή στο κινητό που τη συνέδεε με άλλους Κινέζους μετανάστες την είχε αποσυνδέσει από την πραγματικότητα.
Ολα όσα έβλεπε στην κινεζική εφαρμογή WeChat έδειχναν τότε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ αποτελούσε θαυμαστό ηγέτη και επιχειρηματία. Η ίδια πίστεψε ότι αυτή ήταν η αδιαμφισβήτητη εικόνα για τον νεοεκλεγέντα Αμερικανό πρόεδρο. «Οταν όμως άρχισα να συνομιλώ και με άλλους, μη Κινέζους, για αυτόν, μπερδεύτηκα.»
Η κα Λι άρχισε να διαβάζει εκτενέστερα, και διαμένοντας στο Τορόντο τότε ανακάλυψε ότι το WeChat ήταν όλο και περισσότερο γεμάτο φήμες, θεωρίες συνομωσίας και ξεκάθαρα ψεύδη. Ενα άρθρο ισχυριζόταν ότι ο Καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό σχεδίαζε να νομιμοποιήσει τα σκληρά ναρκωτικά. Αλλη πληροφορία ανέφερε ότι ο Καναδάς είχε αρχίσει την πώληση μαριχουάνας σε σούπερ μάρκετ. Μια ανάρτηση από λογαριασμό μέσου ενημέρωσης της Σαγκάης προειδοποιούσε τους Κινέζους πολίτες να προσέξουν μήπως κατά λάθος φέρουν στις αποσκευές τους το ναρκωτικό και συλληφθούν.
Ελεγξε τότε και τι ακριβώς γραφόταν σχετικά με την ίδια την Κίνα. Οταν ένα ανώτατο στέλεχος της Huawei συνελήφθη στον Καναδά το 2018, στο WeChat λογοκρίθηκαν αμέσως τα ρεπορτάζ ξένων μέσων ενημέρωσης. Οι Κινέζοι φίλοι της, τόσο εντός όσο και εκτός Κίνας, άρχισαν να λένε ότι ο Καναδάς δεν έχει δικαιοσύνη, κάτι που ερχόταν σε αντίθεση με τη δική της εμπειρία.
«Ξάφνου συνειδητοποίησα ότι το να μιλάω με άλλους για το θέμα δεν είχε νόημα,» λέει η κα Λι: «Φάνηκε ότι εάν παρακολουθούσα μόνο τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης όλες οι σκέψεις μου θα ήταν διαφορετικές.»
Ομως η κα Λι έπρεπε να ανεχθεί τα πικρά για να απολαύσει τα γλυκά, καθώς το WeChat έχει καταστεί απολύτως απαραίτητο για τους χρήστες του, περικλείοντας τα πάντα για τους πάντες. Για τους περισσότερους πολίτες στην Κίνα το WeChat τα κάνει όλα: Είναι για ανταλλαγή ειδήσεων, για συνομιλία με παλιούς συμμαθητές, για την πληρωμή λογαριασμών, για τον συντονισμό με συνεργάτες και συναδέλφους, για την ανάρτηση φωτογραφιών από διακοπές, για την αγορά αγαθών και βεβαίως για ενημέρωση. Για τα εκατομμύρια των απόδημων Κινέζων, αποτελεί τη γέφυρα που τους ενώνει με την πατρίδα, από οικογενειακές φωτογραφίες μέχρι συνταγές κινεζικής κουζίνας.
Συνυφασμένες σε όλο αυτό είναι η όλο και εντονότερη επιτήρηση και προπαγάνδα από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Καθώς το WeChat καλύπτει πλέον τα πάντα, έχει καταστεί ισχυρό μέσο κοινωνικού ελέγχου, ένας τρόπος για τις κινεζικές αρχές να κατευθύνουν και να αστυνομεύουν τι λέει ο κόσμος, με ποιον ομιλεί και τι διαβάζει.
Εχει μάλιστα επεκτείνει την επιρροή του Πεκίνου και πέρα από τα κινεζικά σύνορα: Οταν η μυστική αστυνομία εκτοξεύει απειλές στο εξωτερικό, συχνά το κάνει μέσω WeChat. Οταν οι στρατιωτικοί ερευνητές που εργάζονται μυστικά στις Ηνωμένες Πολιτείες χρειάστηκαν να επικοινωνήσουν με τις κινεζικές πρεσβείες, το έκαναν μέσω του WeChat σύμφωνα με δικαστικά αρχεία. Το Κόμμα επίσης συντονίζει μέσω WeChat τα μέλη του που σπουδάζουν στο εξωτερικό.
Ως ακρογωνιαίος λίθος του κινεζικού καθεστώτος επιτήρησης, το WeChat θεωρείται πλέον ότι αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια στις ΗΠΑ. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει προτείνει την ολική απαγόρευσή του, μαζί με την κινεζική εφαρμογή σύντομων βίντεο TikTok. Αυτοστιγμεί δύο από τις μεγαλύτερες κινεζικές καινοτομίες στο ίντερνετ έγιναν ένα νέο μέτωπο της αντιπαράθεσης μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ.
Η κα Λι ένιωσε στο πετσί της την παρακολούθηση και τη σκληρή απάντηση των κινεζικών αρχών στις απόψεις της όταν επέστρεψε στην Κίνα το 2018. Εχοντας ζήσει στο εξωτερικό προσπάθησε να έχει ποικιλία στην ενημέρωσή της προσθέτοντας στον λογαριασμό της ομάδες που ασχολούνται με διεθνείς εξελίξεις.
Οταν ξέσπασε η πανδημία του κορωνοϊού στις αρχές του 2020 και επιδεινώθηκαν οι σχέσεις της Κίνας με άλλες χώρες, η κα Λι ανήρτησε άρθρο στο WeChat από το Radio Free Asia, που ελέγχεται από την Ουάσινγκτον, σχετικά με την επιδείνωση των σινο-καναδικών διπλωματικών σχέσεων.
Την επόμενη ημέρα τέσσερις αστυνομικοί εμφανίστηκαν στο πατρικό της, φέροντας οπλισμό και ασπίδες. «Η μητέρα μου κατατρομοκρατήθηκε, άσπρισε μόλις τους είδε,» λέει η κα Λι.
Οι αστυνομικοί την πήραν για ανάκριση, ενώ πήραν και το κινητό της και τον υπολογιστή της στο αστυνομικό τμήμα. Στην ανάκριση την ερωτούσαν συνεχώς για το ρεπορτάζ και για τις επαφές της στο WeChat από άλλες χώρες, πριν την κλειδώσουν σε κελί για τη νύχτα. Δύο φορές την άφησαν ελέυθερη και ισάριθμες την ξανασυνέλαβαν για πρόσθετες ανακρίσεις. Ενας από τους ανακριτές της επέμεινε ότι η Κίνα προστατεύει την ελευθερία έκφρασης… Τελικά η αστυνομία την υποχρέωσε να γράψει μια ομολογία και να ορκιστεί υποστήριξη στην Κίνα, πριν την αφήσει ελεύθερη.
