Ο Α. είναι από τους λίγους Τούρκους πολιτικούς επιστήμονες που παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Με οικογενειακές ρίζες-διασυνδέσεις που χάνονται στα βάθη της ιστορίας της ηγεσίας του τουρκικού στρατού κατά τις πρώτες δεκαετίες της νέας Δημοκρατίας της Τουρκίας, ο Α. καταγράφει και αναλύει την σύγχρονη ιστορία και πορεία του τουρκικού στρατού.
«Το DNA του τουρκικού στρατού είναι οι αρχές του κεμαλισμού, τα έξι βέλη της επανάστασης. Κατά την διάρκεια του 20ού αιώνα αυτές οι αρχές επανερμηνεύθηκαν από τις ηγεσίες του στρατού. Προέκυψαν αλλοιώσεις και προβλήματα τα οποία συσσωρεύθηκαν και οδήγησαν στην πανωλεθρία της 15ης Ιουλίου 2016. Παρόλα αυτά, επιχειρώντας να παραμείνει πιστός στο πνεύμα και τις ιδρυτικές αρχές της Δημοκρατίας της Τουρκίας, ο τουρκικός στρατός επιχειρεί σήμερα να αφήσει πίσω του τα μεγάλα προβλήματα», τονίζει η πηγή μας, η οποία προσθέτει ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις παρουσιάζουν σημάδια ανάκαμψης σε διάφορα πεδία. Η εν λόγω διαδικασία όμως συνοδεύεται από σοβαρές αναταράξεις και νέα προβλήματα τα οποία συνήθως δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Ανασυγκροτείται ο τουρκικός στρατός
Η προσπάθεια για την ανασυγκρότηση του τουρκικού στρατού, ξεκίνησε στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος, όταν χιλιάδες αξιωματικοί και στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, που έλαβαν μέρος στο πραξικόπημα, απομακρύνθηκαν από τον στρατό και οδηγήθηκαν, είτε στις φυλακές, είτε στην εξορία.
Την ιστορική διαδικασία της ανασυγκρότησης ανέλαβε μια μικρή ομάδα στρατηγών η οποία είναι το φυσικό «προϊόν» της συντηρητικής-εθνικιστικής στρατιωτικής χούντας του 1980. Αυτή η ομάδα άνοιξε σταδιακά τον δρόμο για την ενίσχυση της θέσης της συντηρητικής (πολιτισμικά και πολιτικά) και νεοφιλελεύθερης (οικονομικά) Δεξιάς στην εξουσία. Η συγκεκριμένη μερίδα του τουρκικού στρατού σύναψε στρατηγική συμμαχία με την κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν από την περίοδο της διακοπής της συνεργασίας του με το Κίνημα Γκιουλέν και τον τερματισμό των συνομιλιών με το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα.
«Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο τουρκικός στρατός που δημιούργησε ουσιαστικά ένα νέο κράτος μετά το 1980 ουδέποτε έφερε αντίρρηση στην εδραίωση των συντηρητικών, εθνικιστικών και (νεο)φιλελεύθερων (οικονομικά) αρχών στον κοινωνικό και πολιτικό βίο της χώρας. Αντιθέτως είδε τις εν λόγω αρχές ως ένα είδος κυματοθραύστη απέναντι στην τρομοκρατία του ΡΚΚ και των άλλων επικίνδυνων ριζοσπαστικών ομάδων». Η πηγή μας επίσης προσθέτει ότι πριν την άνοδο του ΑΚΡ στην εξουσία, το βασικό μέλημα του στρατού ήταν η καταπολέμηση των «επικίνδυνων στοιχείων» που στρέφονταν κατά του ενιαίου χαρακτήρα του τουρκικού κράτους και του τρόπου ζωής της τουρκικής κοινωνίας, δηλαδή κατά των ομάδων που στοχεύουν στην επιβολή του ισλαμικού νόμου.
«Στο στόχαστρο του στρατού ήταν, είναι, και θα είναι η τρομοκρατία που στοχεύει στον διαμελισμό της Τουρκίας και τα ριζοσπαστικά κινήματα που θέλουν να ιδρύσουν στην χώρα ένα καθεστώς παρόμοιο με αυτό του Ιράν, το οποίο ελέγχεται από θρησκευτικούς ηγέτες. Αρχικά, οι κυβερνήσεις του Ερντογάν δεν κατανόησαν την σημασία αυτού του εγχειρήματος. Ωστόσο, την τελευταία πενταετία η πολιτική εξουσία κατανόησε την κρισιμότητα της όλης κατάστασης και άλλαξε στρατηγική όταν απειλήθηκαν τα συμφέροντά της». Στη συνέχεια η πηγή μας προβάλλει επίσης την άποψη ότι η στενή συνεργασία της κυβέρνησης με τον στρατό αποδίδει σήμερα τα πρώτα θετικά αποτελέσματα.
Ενισχύεται το προφίλ, αναπτερώνεται το ηθικό
Με τον τέως επιτελάρχη στο τιμόνι του Υπουργείου Εθνικής Ασφαλείας και τις ανώτατες βαθμίδες του στρατεύματος να διατηρούν στενή συνεργασία με την κυβέρνηση Ερντογάν, ο τουρκικός στρατός προχώρησε κατά τους τελευταίους μήνες στην ριζική τροποποίηση του συστήματος στρατολόγησης και υιοθέτησε αρκετές καινοτομίες που αφορούν την εσωτερική του λειτουργία.
Παράλληλα, παρά την αντίρρηση μιας μερίδας υψηλόβαθμων στρατηγών, ο τουρκικός στρατός έστρεψε το βλέμμα του στο βόρειο κομμάτι του Ιράκ και της Συρίας. Σε αυτές τις περιοχές η βασική προτεραιότητα είναι η καταπολέμηση του κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος. Με εξαίρεση το Αυτόνομο Κουρδιστάν το οποίο διπλωματικά, αλλά κυρίως οικονομικά και ενεργειακά, εξαρτάται πλέον από την Άγκυρα, ο τουρκικός στρατός αντιτίθεται σε κάθε είδους ιδέα που εστιάζει στην διεύρυνση της ακτίνας δράσης των Κούρδων στα σύνορα με την Τουρκία. Στα πλαίσια αυτού του στόχου, ο τουρκικός στρατός πραγματοποίησε μέχρι σήμερα τρεις εισβολές στην Συρία και διεξήγαγε πολυάριθμες επιδρομές στο Ιράκ.
«Αυτές οι επιχειρήσεις που έφεραν σημαντικά αποτελέσματα συνοδεύτηκαν από την εκ νέου ενίσχυση του ρόλου των ενόπλων δυνάμεων σε κρίσιμα πεδία και ζητήματα. Μπορεί να μην βλέπουμε πλέον τους στρατηγούς να δίνουν οδηγίες ή ακόμη και διαταγές σε ανίσχυρες κυβερνήσεις όπως ίσχυε στο παρελθόν, ωστόσο το σίγουρο είναι ότι ο στρατός επηρεάζει όλες τις κρίσιμες αποφάσεις του τουρκικού κράτους. Αυτό το βλέπουμε στο Ιράκ, στην Συρία, στην Ανατολική Μεσόγειο και στην καταπολέμηση πολλών τρομοκρατικών οργανώσεων», αναφέρει η πηγή μας.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι προαναφερόμενες εξελίξεις λαμβάνουν χώρα ενώ το κεφάλαιο που υποστηρίζει την κυβέρνηση Ερντογάν και ο επιχειρηματικός κύκλος του ίδιου του Προέδρου της Τουρκίας, αναλαμβάνει έργα αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού του τουρκικού στρατού. Με άλλα λόγια, η στενή συνεργασία κυβέρνησης-στρατού μετεξελίσσεται σε μια επικερδή μπίζνα με μεγάλα κέρδη.
Επιμένει στην Δύση
Προσεκτικοί αναλυτές στην Τουρκία, οι οποίοι συμφωνούν με την παραπάνω ανάγνωση των εξελίξεων, εκφράζουν τον προβληματισμό τους για την μελλοντική στάση του ανανεωμένου και εκσυγχρονισμένου στρατού απέναντι σε μια σειρά ζητημάτων και προβλημάτων όπως λ.χ. οι σχέσεις με την Δύση και οι διάφορες εθνικές και θρησκευτικές ομάδες της Τουρκίας. Στα πλαίσια αυτού του προβληματισμού, κάποιοι αναλυτές εστιάζουν στην προσπάθεια της εισόδου διάφορων θρησκευτικών ταγμάτων στους κόλπους του στρατού. Κυρίως τους απασχολεί η περίπτωση του νέου στρατιωτικού πανεπιστημίου που ιδρύθηκε μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα και στο οποίο διδάσκουν καθηγητές με συντηρητικό προφίλ.
«Αδιαμφισβήτητα, κάποια τάγματα και ομάδες επιχειρούν να καλύψουν το κενό που άφησε πίσω της η Οργάνωση ΦΕΤΟ στον κρατικό μηχανισμό και στον στρατό. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα δείχνουν ότι αυτή η προσπάθεια δεν έχει σημειώσει επιτυχία. Η ηγεσία του στρατού ελέγχει την κατάσταση», προσθέτει η πηγή μας. Συνεχίζοντας, μας επισημαίνει ότι παράλληλα με την αναζήτηση εναλλακτικών συμμαχιών και συνεργασιών στο πεδίο της διπλωματίας και στα θέματα της άμυνας, το επιτελείο του στρατού δεν παραιτείται από τον διάλογο και την συνεργασία με την Δύση και το ΝΑΤΟ.
Οι τελευταίες δημόσιες παρεμβάσεις του ΥΠΑΜ της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, έρχονται να επιβεβαιώσουν το προαναφερόμενο συμπέρασμα. Ο εν αποστρατεία στρατηγός, παρά τα μεγάλα προβλήματα, επιμένει για τον διάλογο με το αμερικανικό Πεντάγωνο και την συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F35. Όπως οι Τούρκοι οικονομολόγοι, έτσι και ο κ. Ακάρ γνωρίζει πολύ καλά ότι σε στρατηγικής σημασίας ζητήματα, όπως είναι η οικονομία και η άμυνα, κανένας εναλλακτικός προορισμός (Ρωσία ή Κίνα) δεν δύναται να αναπληρώσει την θέση που κατέχει ο δυτικός παράγοντας στην οικονομική ζωή και στην άμυνα της Τουρκίας.
