Kathimerini.com.cy
Η «Καθημερινή» της Κυριακής, που κυκλοφορεί 27 Mαρτίου φιλοξενεί τον δεύτερο τόμο του ιστορικού αφηγήματος του Τζέιμς Μίλτον για την καταστροφή της Σμύρνης.
Ο συγκλονιστικός δεύτερος τόμος του βιβλίου ΧΑΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ – ΣΜΥΡΝΗ 1922 αφηγείται μέρα-μέρα τα γεγονότα της καταστροφής, ξεκινώντας από το πρωί της 6ης Σεπτεμβρίου 1922, τη στιγμή που άτακτες φάλαγγες Ελλήνων στρατιωτών έμπαιναν στην κεντρική πλατεία της πόλης. Όσα συνέβησαν τις ημέρες που ακολούθησαν θεωρούνται αναμφίβολα ως μία από τις πλέον συγκλονιστικές ανθρώπινες τραγωδίες του εικοστού αιώνα.
Στη συνέχεια, ο Μίλτον, βασισμένος σε αναμνήσεις και μαρτυρίες ανθρώπων που ζούσαν τότε στη Σμύρνη, παρουσιάζει τις αντιδράσεις των κατοίκων της (Λεβαντίνων, Αρμενίων, Ελλήνων κ.ά.), όταν άρχισε να γίνεται φανερό ότι επίκειται η είσοδος του τουρκικού στρατού στην πόλη. Η πρώτη εντυπωσιακή εικόνα της άψογα πειθαρχημένης τούρκικης στρατιωτικής συμπεριφοράς, δίνει τη θέση της σε μια άτακτη και βάρβαρη μάζα που λεηλατεί και σφάζει σε κάθε της πέρασμα.
Γράφει χαρακτηριστικά: «Ως τα μέσα του απογεύματος, η πειθαρχία στο τακτικό στράτευμα του Κεμάλ είχε ολοκληρωτικά καταρρεύσει και οι διοικητές του κατέληξαν να ασκούν ελάχιστη ή καθόλου επιβολή σε ανθρώπους που είχαν αποκτηνωθεί από χρόνια συνεχόμενου πολέμου. Μερικοί στρατιώτες –με το πάθος τους να πυροδοτείται από το αλκοόλ– διέπρατταν ωμότητες με απροκάλυπτο τρόπο». Συγκλονιστική μία από τις μαρτυρίες που παραθέτει: «Χιλιάδες άνθρωποι βίωναν τις ίδιες εμπειρίες… Κάθε βράδυ, ήταν αναγκασμένοι να λουφάζουν μαζί κάτω από τοίχους ή δίπλα στις τσάντες τους, ουρλιάζοντας κάθε φορά που πλησίαζαν Τούρκοι και προσπαθώντας εις μάτην να εμποδίσουν τις αρπαγές των κοριτσιών. Πολλοί πατέρες και πολλές μητέρες βρήκαν τον θάνατο προσπαθώντας να υπερασπιστούν την τιμή των θυγατέρων τους».
Αποκαλυπτικό το βιβλίο ΧΑΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ – ΣΜΥΡΝΗ 1922 και για τη φωτιά που κατέκαυσε την πόλη. Μια καταστροφή επικών διαστάσεων, που στο πέρασμά της δεν άφησε τίποτα όρθιο. Ακόμα και οι πιο δυσοίωνες προβλέψεις αποδείχθηκε ότι απείχαν πολύ από αυτό που πραγματικά συνέβη στις γειτονιές της Σμύρνης. Η μαρτυρία της διευθύντριας του Αμερικανικού Διακολεγιακού Ινστιτούτου αναφέρει: «Είδα με τα ίδια μου τα μάτια έναν Τούρκο αξιωματικό να μπαίνει σε ένα σπίτι κρατώντας μικρούς τενεκέδες πετρελαίου ή βενζίνης και μέσα σε λίγα λεπτά το σπίτι να γίνεται παρανάλωμα».
Έναν αιώνα μετά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922, ο δεύτερος τόμος του ΧΑΜΕΝΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ μάς επιτρέπει να ρίξουμε μια ματιά στις τελευταίες μέρες μιας κοσμοπολίτικης Σμύρνης που φλέγεται και λεηλατείται, με αποτέλεσμα τον ξεριζωμό δεκάδων χιλιάδων κατοίκων της. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μίλτον: «Μπορούσες να διαλέξεις ανάμεσα σε τρεις τρόπους θανάτου: τη φωτιά που μαινόταν πίσω σου, τους Τούρκους που περίμεναν στα σοκάκια και τη θάλασσα που ανοιγόταν μπροστά σου… στη σύγχρονη ιστορία, ίσως τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με τη νύχτα της 13ης Σεπτεμβρίου στη Σμύρνη”».
Ο δεύτερος τόμος κυκλοφορεί την Κυριακή 27 Μάρτιου με την «Καθημερινή». Μαζί Beautiful People, Κ και Νew York Times
