Του Απόστολου Κουρουπάκη
Οπωσδήποτε το τοπίο της χώρας έχει αλλάξει άρδην τα τελευταία χρόνια, έτσι με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Η Εγκατάλειψη και Φθορά του Κυπριακού Τοπίου» από τις Εκδόσεις Εν Τύποις, του αρχιτέκτονα Ανδρέα Φιλίππου, μιλήσαμε με τον συγγραφέα σχετικά με την ανάπτυξη και πόσο αυτή επηρεάζει το φυσικό τοπίο. Ο κ. Φιλίππου τονίζει πως είναι καλό που ο άνθρωπος προοδεύει, αλλά θα πρέπει πάντοτε να έχει κατά νου τι θυσιάζουμε στον βωμό της ανάπτυξης. Όσον αφορά την ίδια την έκδοση, αυτή, όπως λέει ο κ. Φιλίππου είναι αφιερωμένη στους λαϊκούς τεχνίτες της Κύπρου, οι οποίοι άφησαν πίσω τους μία πολύ σημαντική παρακαταθήκη. Να σημειώσουμε πως το σημερινό βιβλίο είναι συνέχεια των δύο προηγούμενων του Ανδρέα Φιλίππου, των «Βυζαντινή Αρχιτεκτονική στα Βουνά του Τροόδους» το 2006 και «Η Βυζαντινή Αρχιτεκτονική της Κύπρου» το 2013.
Το βιβλίο «Η Εγκατάλειψη και Φθορά του Κυπριακού Τοπίου», όπως λέει ο κ. Φιλίππου, είναι αφιερωμένο στους λαϊκούς τεχνίτες της Κύπρου
–Πώς ξεκινήσατε να σχεδιάζετε; Στο βιβλίο σας υπάρχουν 340 έγχρωμα σκίτσα από κτήρια και άλλες υποδομές.
–Για μένα το σχέδιο ήταν κάτι το πολύ ιδιαίτερο. Από το πανεπιστήμιο, μέχρι και σήμερα ακόμα εξακολουθώ να έχω μαζί μου τετράδια σκίτσου... και συνεχώς σχεδιάζω, ό,τι μου έκανε εντύπωση... Το 1960 μετά τις σπουδές που επέστρεψα στην Κύπρο άρχισα να αποτυπώνω συνεχώς διάφορα τοπία. Εκείνο που ώθησε όλα αυτά που υπάρχουν στο βιβλίο είναι αποτέλεσμα μελέτης της λαϊκής αρχιτεκτονικής και σχεδιάζοντας κάτι το καταλαβαίνεις καλύτερα... Στο τελευταίο μου βιβλίο, υπάρχουν σκίτσα που κάποια έγιναν πριν από σαράντα και βάλε χρόνια τα συρτάρια μου είναι γεμάτα. Αυτά τα 340 είναι μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κόσμου, για να καταλάβει ο κόσμός την αξία και την ομορφιά της λαϊκής τέχνης, και φυσικά τα διδάγματα που μπορούμε να πάρουμε από αυτά.
Κανείς δεν γνωρίζει ποια θα είναι η συμπεριφορά αυτού του χώρου που δημιουργούμε... Θα πρέπει να δούμε τι μας προσφέρει η πρόοδος, αλλά και τι αφήνει πίσω μας
–Πολλά από τα κτήρια που έχετε απεικονίσει στέκουν ακόμα... Ήταν σοφός ο λαϊκός τεχνίτης...
–Η έκδοση αυτή είναι αφιερωμένη στους λαϊκούς τεχνίτες, οι οποίοι μας άφησαν μία σημαντική παρακαταθήκη πράγματα που σήμερα μόνο να τα θαυμάζει μπορεί κανείς. Έλυναν προβλήματα με έξυπνους τρόπους, χωρίς ακαδημαϊκές γνώσεις, αλλά με την παρατήρηση και με την εμπειρία. Δείτε για παράδειγμα τις ξυλόστεγες εκκλησίες του Τροόδους, που είναι φτιαγμένες χωρίς καρφιά. Μελετώντας όλες αυτές τις τεχνικές των παλαιότερων έχω μάθει πάρα πολλά, και κυρίως να αναλύω και να σκέφτομαι με τον τρόπο σκέψης τους... Ο Κύπριος λαϊκός τεχνίτης έχει επιτελέσει θαύματα.
–Είχατε στο Γυμνάσιο και δάσκαλο τον Αδαμάντιο Διαμαντή...
–Ο Αδαμάντιος Διαμαντής για μένα ήταν σαν ένας δεύτερος πατέρας, κατά κάποιον τρόπο. Μας πήρε από το χέρι και μας δίδαξε πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε, αλλά και πώς πρέπει να βλέπουμε. Μας εκπαίδευε στο πώς θα μπορούμε να κρατήσουμε την εικόνα του τοπίου και του εναλλασσόμενου σκηνικού. Αυτό μας βοήθησε όλους τους μαθητές του πάρα πολύ.
–Πώς κρίνετε τη σημερινή πρόοδο;
–Φυσικά και ο άνθρωπος πρέπει να προοδεύει, αλλά ένα πράγμα το οποίο παραγνωρίσαμε είναι το ίδιο μας το παρελθόν. Βλέπεις τον μαρασμό της υπαίθρου, την εγκατάλειψη, τις κατασκευές που δεν συνάδουν με τον περιβάλλοντα χώρο. Ορισμένες από τις κατασκευές που σήμερα είναι εγκαταλελειμμένες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν, αφού μπορούν να ζήσουν για ακόμα πάρα πολλά χρόνια. Η πρόοδος συνεχίζει, αλλά πλέον προσωπικά σκέφτομαι πως η πρόοδος σε ένα σημείο άφησε πίσω της και ένα «νεκροταφείο», διότι προοδεύοντας και δημιουργώντας καταστάσεις ξεχνάς ό,τι σε εξυπηρέτησε παλαιότερα και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό. Γενικά, έχουμε παραγνωρίσει τις αξίες της ίδιας της ζωής και της τέχνης στη ζωή του ανθρώπου.
–Η σημερινή ανάπτυξη είναι βιώσιμη;
–Το πού θα φτάσει η σημερινή τεχνολογία είναι άγνωστο πού θα καταλήξει... Στην τόση μας μανία να αναπτύξουμε τη γη, φτάσαμε στο σημείο να χτίζουμε ακόμα και μέσα στη θάλασσα ή να κατασκευάζουμε νησιά... Κανείς δεν γνωρίζει ποια θα είναι η συμπεριφορά αυτού του χώρου που δημιουργούμε... Θα πρέπει να δούμε τι μας προσφέρει η πρόοδος, αλλά και τι αφήνει πίσω μας.
–Πόσο έχει καταστραφεί το φυσικό τοπίο στην Κύπρο;
–Τελείως, το έχουμε καταστρέψει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Είναι θέμα ειλικρινείας, αν θέλετε, προς τα υλικά, προς τον τόπο, αλλά και προς τις ανάγκες μας. Εμείς αυτή τη στιγμή δεν χτίζουμε διότι έχουμε ανάγκη, χτίζουμε για να κάνουμε επίδειξη. Στα περισσότερα σπίτια που χτίζουμε το 60% του χώρου είναι άχρηστο. Χτίζουμε και δημιουργούμε χώρους υποδοχής σαν να υποδεχόμαστε κάθε μέρα 100 άτομα. Έτσι, το πρώτο θύμα είναι το ίδιο το τοπίο... και το πιο ευάλωτο πλέον είναι αυτό της υπαίθρου.
