Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο Γιώργος Μουαΐμης μιλάει στην «Κ» για το έργο «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, που ανεβάζει η ΕΘΑΛ. Ο Γιώργος Μουαΐμης μού λέει πως πρόκειται για ένα σημαντικό έργο του Καμπανέλλη, το οποίο βρίσκεται στον αντίποδα της «Αυλής των Θαυμάτων», αφού τα «Τέσσερα πόδια του τραπεζιού» μιλάνε για την οικονομική άρχουσα τάξη, σε αντίθεση με την «Αυλή» όπου οι χαρακτήρες είναι μέρος της λαϊκής τάξης. Αναφέρει επίσης πως είναι έργο που δεν μπορείς να το κατατάξεις εύκολα σε κάποιο είδος, αφού εμπεριέχει πολλά διαφορετικά στοιχεία. Όσο για το πόσο αφορά σήμερα αυτό το έργο τη δική μας κοινωνία ο κ. Μουαΐμης λέει χαρακτηριστικά: «Ο τρόπος που σκέφτονται, οι τέχνες που κατεργάζονται για να παραμείνουν στην εξουσία ως οικονομική άρχουσα τάξη είναι ο ίδιος, όπως και σήμερα, όπως και στο μέλλον», όσο για τις προκλήσεις που είχε να αντιμετωπίσει λέει πως η πρώτη ήταν ότι δεν θέλησε να δει το έργο ως έργο σαλονιού, «αφού η πρώτη πράξη εκτυλίσσεται στο σαλόνι ενός σπιτιού, όπως και η δεύτερη...» αλλά ως ένα έργο ζούγκλα, και το θεωρεί και εκείνος, όπως και ο συγγραφέας πως πρόκειται για ένα σκληρό έργο.
Το έργο «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» του Ιάκωβου Καμπαννέλλη γράφτηκε το 1978 και παραμένει διαχρονικό, «Η οικογένεια του έργου θα μπορούσε να είναι ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, αλλά και μια χώρα ολόκληρη»
–Κατ’ αρχάς, κ. Μουαΐμη, τι σας αγχώνει στα «Τέσσερα πόδια του τραπεζιού»...
–Έχω άγχος να μην πάει χαμένη η δουλειά των παιδιών. Πιστεύω πως οι ηθοποιοί μου είναι ένα πολύ καλό καστ και είναι από τις λίγες φορές που έχω πετύχει όλοι οι ηθοποιοί να ταιριάζουν στους ρόλους τους και να βγαίνει μια πολύ καλή δουλειά. Είμαι τυχερός, γιατί ολόκληρος ο θίασος αγκάλιασε την ανάγνωσή μου.
Βλέπεις στο έργο ότι αυτοί οι άνθρωποι «ψωνίζονται» με το όραμα της εξουσίας, ότι θα έχουν δύναμη και θα μπορούν να κυβερνούν, να αποφασίζουν για τις τύχες των άλλων ανθρώπων...
–Σήμερα ποια είναι η αξία αυτού του έργου;
–Η αξία του έγκειται στο ότι είναι ένα διαχρονικό έργο. Μπορεί μεν οι συζητήσεις των ηρώων να βασίζονται στα πάθη του εμφυλίου, της κατοχής και φυσικά και ό,τι ακολούθησε τη Μεταπολίτευση στην Ελλάδα, όμως, ο τρόπος που σκέφτονται, οι τέχνες που κατεργάζονται για να παραμείνουν στην εξουσία ως η οικονομική άρχουσα τάξη είναι ο ίδιος, όπως και σήμερα, όπως και στο μέλλον –πιστεύω.
–Ποια αρετή του εκτιμήσατε ιδιαίτερα, αφού έχει ειπωθεί ότι έχει πολλές σκηνοθετικές αρετές ή και προκλήσεις...
–Είναι περισσότερο ρίσκο νομίζω για έναν σκηνοθέτη ν’ ανέβει αυτό το έργο, και γι’ αυτό δεν έχει ανεβεί πολλές φορές και η καλύτερη νομίζω πως είναι αυτή που ανέβηκε από τον Κουν, με πολύ δυνατές μονάδες του θεάτρου της εποχής. Η πρώτη πρόκληση πάντως ήταν ότι δεν θέλησα να δω το έργο ως έργο σαλονιού, αφού η πρώτη πράξη εκτυλίσσεται στο σαλόνι ενός σπιτιού, όπως και η δεύτερη... Το έργο, λοιπόν, σε αυτό το σημείο μού μίλησε, θέλω η δουλειά μου να είναι δημιουργική, να προσπαθώ να κάνω τη σωστή ανάγνωση ή ακόμα και να μπει το δικό μου φίλτρο ανάγνωσης. Θέλησα να κάνω έργο ζούγκλας, να είναι σκληρό, μια καυστική κωμωδία, μια σάτιρα της άρχουσας τάξης. Ο ίδιος ο Καμπανέλλης άλλωστε λέει πως είναι ένα πάρα πολύ σκληρό έργο, έχει μέσα του μαύρο χιούμορ, σουρεαλισμό, είναι αλληγορικό. Σαν σύνολο είναι μια καυστική σάτιρα του πώς λειτουργεί η κοινωνία, η υψηλής οικονομικής υποστάθμης κοινωνία.
–Αντιπροσωπεύει ακόμα τη δική μας κοινωνία αυτό το έργο;
–Το έργο είναι αλληγορικό και εφόσον είναι και αλληγορικό είναι και διαχρονικό. Η οικογένεια του έργου θα μπορούσε να είναι ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, αλλά και μια χώρα ολόκληρη. Οι τρόποι που μετέρχεται η οικονομική ελίτ είναι πάντα οι ίδιοι, έτσι είναι και οι μηχανές που στήνονται για να επιτευχθούν οι στόχοι. Δεν τους ενδιαφέρει ο άνθρωπος, δεν είναι ανθρωποκεντρικός φυσικά ο στόχος αυτής της τάξης, αλλά τα χρήματα και η εξουσία...
Η φιλοδοξία του εγώ
–Τελικά η ύπαρξη χρήματος είναι η λυδία λίθος των ανθρωπίνων σχέσεων (συγγενικών και μη);
– Τον πλούτο πολύ εμίσησαν, την δόξα ουδείς! Δεν θα ήθελα να ακουστώ δογματικός, λέγοντας πως το χρήμα κινεί τα πάντα, φυσικά συμβαίνει σε πολύ μεγάλο βαθμό, και από τις δύο πλευρές των ανθρώπων, όμως και εξηγώ: Και γι’ αυτούς που δεν μπορούν να επιβιώσουν, και αγωνίζονται για ένα μεροκάματο, αλλά και γι’ αυτούς που ενδιαφέρονται να τα κάνουν περισσότερα. Στο έργο και στους δύο αδελφούς υπάρχει η φιλοδοξία να επιβεβαιώσουν το εγώ τους, ο καθένας τους θεωρεί πως είναι η ισχυρά χειρ που θα κρατήσει τον οικονομικό κολοσσό της οικογένειας, περισσότερο από το αν θα επωφεληθούν οικονομικά...
–Άρα μιλάμε και για παιχνίδια εξουσίας...
–Το παιχνίδι εξουσίας έρχεται πρώτο. Και στο έργο υπάρχει αυτή η αίσθηση, άλλωστε, μέσω του γέρου πατέρα. Η εξουσία πάει μαζί με το κυνήγι του πλούτου, αλλά είναι πάνω από αυτόν.
–Αυτό το στοιχείο του έργου θελήσατε να το αναδείξετε σκηνοθετικά;
–Ασφαλώς. Πρώτα-πρώτα για την ίδια τη σκληρή γραμμή του έργου. Να μην είναι απλώς συζητήσεις για το ποιος θα διαχειριστεί την οικογενειακή περιουσίας, αλλά να επικεντρωθούμε στον τρόπο με τον οποίο εκφράζουν αυτή τους την επιθυμία. Βλέπεις στο έργο ότι αυτοί οι άνθρωποι «ψωνίζονται» με το όραμα της εξουσίας, ότι θα έχουν δύναμη και θα μπορούν να κυβερνούν, να αποφασίζουν για τις τύχες των άλλων ανθρώπων...
–Πόσο απών είναι ο κεντρικός ήρωας του έργου, ο υπέργηρος πατέρας, στη δική σας σκηνοθετική ματιά;
–Είναι κάτι που με απασχόλησε πάρα πολύ. Το πρόβλημα ήταν αν θα τον παρουσιάζουμε στη σκηνή... μετά καταλήξαμε να έχουμε μια παρουσία του επί σκηνής...
–Τι μπορεί άραγε να συμβολίζει αυτή παρουσία-απουσία;
–Πιστεύω πως εμπεριέχει και το αλληγορικό στοιχείο... δηλαδή υπάρχουν πράγματα που έχουν συμβεί στο παρελθόν και εξακολουθούν να «επιβιώνουν», όπως ο γέρος, ο οποίος ζει, αλλά στην πραγματικότητα ανήκει στο παρελθόν. Επιβιώνει μέσα από τον τρόπο με τον οποίο έχει δέσει τους απογόνους του... οι οποίοι είναι δέσμιοί του... Πολλά πράγματα θα μπορούσαμε να τα δούμε ως μια διαθήκη που κρατάει δέσμιο τον κόσμο σε κάποια γεγονότα του παρελθόντος που εξακολουθούν να τον επηρεάζουν.
–Επιβιώνει το παρελθόν τελικά...
–Όχι μόνο επιβιώνει, αλλά υπάρχει και μια μικρή έκπληξη στο τέλος, που είναι σαν να μη βρίσκεται στο μέλλον η λύση...
–Πώς χτίσατε τους χαρακτήρες
–Διαγράφονται και οι οκτώ χαρακτήρες πάρα πολύ καλά από τον Καμπανέλλη. Από εκεί και πέρα είναι θέμα ανάγνωσης του ίδιου του κειμένου και των χαρακτήρων του. Θέλω να πιστεύω πως τον έχω διαβάσει σωστά. Βέβαια, θα πρέπει να δίνεις και βάση και στις λέξεις, γιατί γράφει αυτή τη λέξη και όχι κάποια άλλη;
–Όπως;
–Η λέξη αυτοθυσία που χρησιμοποιεί ένας από τους διεκδικητές της διαθήκης... αυτή η λέξη κάτι δείχνει για τον χαρακτήρα του, για τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα... ο άνθρωπος που πατάει επί πτωμάτων για να επικρατήσει, αυτό το θεωρεί ηρωισμό!
Είναι ένα έργο που έχει μια απίστευτη υπερβολή σε κάποια σημεία για το πού φτάνουν οι χαρακτήρες για να προωθήσουν τα σχέδιά τους. Δεν έχει μία τυπική γραμμή γραφής...
Ένα έργο που είναι δύσκολο να το κατατάξεις κάπου
–Είναι ένα έργο χαρακτήρων, νομίζω...
–Είναι ναι. Αλλά, αυτό το έργο είναι δύσκολο να το κατατάξεις κάπου. Είναι μια ιδιότυπη κωμωδία, δεν είναι μία κωμωδία χαρακτήρων, ηθών, ή καταστάσεων. Είναι ένα έργο που έχει μια απίστευτη υπερβολή σε κάποια σημεία για το πού φτάνουν οι χαρακτήρες για να προωθήσουν τα σχέδιά τους. Δεν έχει μία τυπική γραμμή γραφής...
–Στο στοιχείο της κωμωδίας έχετε επενδύσει;
–Υπάρχει χιούμορ, μαύρο... είναι αποτρόπαιο κάποιες φορές, ιδίως όταν επιχαίρεις για την καταστροφή του άλλου. Το βέβαιο είναι πως δεν είναι κωμωδία για την κωμωδία. Είναι ένα έργο στο οποίο το κοινό θα γελάσει –εξαρτάται βέβαια και από το κοινό κάθε φορά–, αλλά και θα σκεφτεί... όλα είναι όμορφα αναμεμειγμένα...
–Χρειάζεται προσοχή στο πώς θα δοθούν όλα αυτά τα κωμικά στοιχεία...
–Φυσικά, όλα πρέπει να δίνονται με μέτρο, χωρίς υπερβολές.
–Τι κάνει σπουδαία τη δουλειά του σκηνοθέτη;
–Στο να καταφέρει να κάνει τους συντελεστές συνδιαμορφωτές της παράστασης, και να νιώθουν ότι έχουν μερίδιο της επιτυχίας ή και της αποτυχίας...
–Η αποτυχία δεν βαραίνει περισσότερο τον σκηνοθέτη όμως;
–Εγώ αναλαμβάνω την αποτυχία μιας παράστασης, επιμένοντας πολλές φορές για την ανάγνωσή μου...
–Τι είναι το θέατρο για εσάς
–Είναι επάγγελμα και επιβίωση, κατ’ αρχάς. Είναι κάτι που σε σηκώνει πάνω από την καθημερινότητα, σε μεταφέρει σε άλλες σφαίρες, σε άλλες εποχές. Έρχεσαι σε επαφή με στιγμές και καταστάσεις που διαφορετικά δεν θα συναντούσες. Βλέπεις με άλλον φακό κάποια πράγματα. Σου προσφέρει ταξίδια μικρά ή μεγάλα, που δεν μπορεί να σου προσφέρει η καθημερινότητα!
Πληροφορίες
Ιάκωβος Καμπανέλλης «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού», σκηνοθεσία Γιώργος Μουαΐμης. Πρεμιέρα: 13 Οκτωβρίου 2022│ Θέατρο Δέντρο (Λευκωσία)│ 20:30. Πληροφορίες: 25877827
