Του Απόστολου Κουρουπάκη
Είχα παρακολουθήσει πριν από μερικούς μήνες το σκηνοθετημένο αναλόγιο, στο Φυτώριο από τον Μάριο Μεττή, «Πιστοποιητικό γάμου» της Ελένης Ξένου, με την Έρικα Μπεγέτη (εξαιρετική στη συνθήκη που την είδα) στον ρόλο της Φωτεινής και από εκείνη τη στιγμή ξεχώρισα αρκετά ζητήματα που αναδεικνύει η συγγραφέας, που έχουν να κάνουν με την απώλεια και τον τρόπο διαχείρισής της. Η απώλεια και οι ώρες μοναξιάς φέρνουν στην επιφάνεια και αλλα πολλά, κρυμμένα, κουκουλωμένα... Η Ελένη Ξένου ξύνει την επιφάνεια της απώλειας και από κάτω φαίνεται η σάρκα των πραγμάτων, ενίοτε με χιούμορ, άλλοτε έχουν μια γλυκόπικρη γεύση... Ξεχώρισα μερικά μόνο σημεία από το «Πιστοποιητικό γάμου» και ζήτησα από την Ελένη, εν είδει ερωτήσεων, να μου τα σχολιάσει...
«Στο κάτω κάτω μπορεί να θέλω να βουλιάξω μέσα στο μαράζι μου…»... Ελένη, τι μπορεί άραγε να τραβήξει κάποιον/α από το μαράζι…; «Μου φαίνεται πως μόνη η αγάπη και η πίστη σε μια υπέρτατη αλήθεια έχει αυτή τη δύναμη. Μου φαίνεται πως τίποτα άλλο δεν αρκεί, γιατί δεν διαρκεί». «Από τις φασαρίες του ’63 και εντεύθεν θα τους απαριθμούσε τα λάθη τους»... Μισός και πλέον αιώνας λαθών και παραλείψεων... Υπάρχει κάποιος/α που πληρώνει το μάρμαρο; «Και βέβαια υπάρχει κάποιος και κάποιοι που πληρώνουν τα λάθη και τις παραλείψεις. Όλοι αυτοί που πόνεσαν, έχασαν, στερήθηκαν και κουβάλησαν το τραύμα της χώρας στους ώμους τους. Παραπλανημένοι πως θα υπάρξει στο τέλος της ζωής τους μια δικαίωση, αλλά τελικά δεν υπήρξε καμία. Και έφυγαν με αυτή τη θλίψη και το βαθύ παράπονο πως εξαπατήθηκαν. Πως τους “δηλητηρίασαν” οι κάθε λογής καριερίστες “πατριώτες” χωρίς να το πάρουν πρέφα (όπως λέει και η ηρωίδα του μονολόγου). Μυστικά και ύπουλα, έτσι τους δηλητηρίαζαν…».
Η Ελένη Ξένου απαντάει στις ερωτήσεις μας που είναι παρμένες από τα λόγια της ηρωίδας του θεατρικού της έργου
Κράτος και παρακράτος
«Μαζί μας ζούσανε και όλοι οι πρόεδροι και οι αρχηγοί και κείνοι που ήτανε και οι άλλοι που θέλανε να γίνουνε, και τούτου και του αλλουνού του κόμματος και… πού να δεις έτσι άσπρη μέρα… Από αυτά ξεκινούσανε οι τσακωμοί μας….». Τελικά, η σύγχρονη ιστορία του τόπου μπήκε στρεβλά ίσως σε κάθε κυπριακό σπίτι... και έφερε αν θες και άλλα προβλήματα... Υπάρχει τρόπος να τα παραβλέπει κανείς αυτά; «Η σύγχρονη ιστορία του τόπου κατοικεί ήδη στο κάθε σπίτι, δεν χρειάζεται να μπει από καμία πόρτα ή παράθυρο. Είναι εκεί σε περίοπτη θέση στο σαλόνι, πότε ορατή και πότε αόρατη, πότε κυκλοφορεί σαν φάντασμα τα βράδια, όταν κοιμόμαστε και πότε σαν οπτασία μέσα στη μέρα. Παλιά ίσως να τολμούσαμε περισσότερο να την κοιτάξουμε κατάματα, τώρα πια παριστάνουμε πως δεν τη βλέπουμε, πως δεν κατοικεί μαζί μας, πως περνάει απλώς απ’ έξω στον δρόμο σαν ένας άστεγος μετανάστης που τον ξέβρασε στο άγνωστο η θάλασσα…».
«Το κράτος και το παρακράτος και το ψευδοκράτος...»... Πόσες και πόσες γενιές δεν έζησαν αυτή την πολιτειακή δυστοπία στην Κύπρο... Τι μέλλει γενέσθαι; «Διάβασα κάποτε μια πολύ ωραία φράση στη “Μύηση” του Γιώργου Μιχαηλίδη που λέει πως “τίποτα δεν έγινε ποτέ που να μην κρύβει μέσα του αυτό που πρόκειται να γίνει”. Μόνο αυτό μπορώ να σου απαντήσω στην ερώτησή σου “Τι μέλλει γενέσθαι;”».
«Βάλε και σύ λίγο νερό στο κρασί σου τού ’λεγα εγώ»... Μπορεί ένας άνθρωπος του καθήκοντος να το κάνει; Τι βαραίνει περισσότερο η συνείδηση ή η προσωπική ησυχία; «Όχι, δεν μπορεί να το κάνει. Βαραίνει περισσότερο η συνείδηση. Και όταν βαραίνει η συνείδηση, δεν μπορείς να βάλεις νερό στο κρασί σου. Το αποτέλεσμα: Βυθίζεσαι στον εαυτό σου. Και σε τρώει η κατάντια του τόπου σαν έρπης ζωστήρας. Ένοχος προσαρμογής όμως δεν επιτρέπεις στον εαυτό σου να γίνει. Επιλέγεις να πληρώσεις το τίμημα, το οποίο είναι μια βαθιά απελπισμένη μοναξιά». «Το μόνο που ξέρει αυτή να κάνει, η ιστορία λέω, το μόνο που ξέρει να κάνει καλά είναι να επαναλαμβάνεται…»... Πιστεύεις ότι όντως επαναλαμβάνεται η ιστορία; Νομίζω πως διαφωνώ… «Ναι, πιστεύω πως επαναλαμβάνεται. Ίσως δεν την αναγνωρίζουμε ως ίδια, επειδή έχει άλλα ονόματα και άλλα πρόσωπα και άλλες γεωγραφικές συντεταγμένες, αλλά το DNA της είναι το ίδιο: Το σκοτάδι και το φως του ανθρώπου».
«Αυτό και ο Ανάν. Το καταραμένο το δημοψήφισμα και οι ψευδοπατριώτες του τσιμέντου», «Αυτή ήτανε εκκλησία. Όχι σαν εκείνο το τέρας που χτίσανε»... και άλλες πολλές αναφορές στα σύγχρονά μας πράγματα και καταστάσεις... Νιώθεις εγκλωβισμένη στην κυπριακή πραγματικότητά μας; «Εγκλωβισμένη, όχι δεν νιώθω. Αν ένιωθα έτσι, θα έφευγα. Οφείλω όμως –έτσι τουλάχιστον το αισθάνομαι, σαν οφειλή– να παρατηρώ γύρω μου και να αφουγκράζομαι τις πραγματικότητες που συνθέτουν τις αντιφάσεις πάνω στις οποίες καλούμαι να περπατήσω. Για να μάθω να εντοπίζω νωρίς τις λακκούβες, τις εκτροπές και τους λασπωμένους χωματόδρομους…».
«Μας εξαπάτησαν, δεν είμαστε οι ίδιοι, είμαστε οι ίδιοι αλλά εξαπατημένοι, που πάει να πει πως δεν ξέρουμε ούτε εμείς οι ίδιοι ποιοι είμαστε… ποιοι γίναμε… Πάει τέλειωσε» Θα μάθουμε ποτέ ποιοι είμαστε; Έχουν τελειώσει όλα; «Για να μάθουμε ποιοι είμαστε θα πρέπει να αρχίσουμε κάποια στιγμή να κάνουμε στον εαυτό μας αλλά και στους άλλους τις σωστές ερωτήσεις. Ώστε με κάθε απάντηση να προχωρούμε στο επόμενο ερώτημα, το οποίο θα μας φέρει πιο κοντά στο φανέρωμα μιας από τις αλήθειες που μας συνιστούν».
Κράτος πρόνοιας...
«Μήπως χρειάζεται εξειδικευμένη φροντίδα, πιο εξειδικευμένη από την αγάπη δεν υπάρχει ήθελα να της πω αλλά δεν της είπα και ξύπνησα μια μέρα και πήρα σβάρνα τα γηροκομεία. Ούτε ένα παράθυρο να βλέπει σε ένα κήπο, ένα λουλούδι, λίγο ουρανό και θέλανε και ένα σωρό λεφτά». Θίγεις με όμορφο τρόπο ένα σημαντικό πρόβλημα της κοινωνίας μας, την περίθαλψη της τρίτης ηλικίας... μήπως βολευτήκαμε ως κοινωνία στις φροντίστριες και τις δομές; Μπορεί η αγάπη να είναι αρκετή; «Η αγάπη θα ήταν αρκετή, αν ζούσαμε σε μια ιδανική κοινωνία. Δεν είναι αρκετή. Χρειάζονται οι κατάλληλες υποδομές και οι σχετικές κρατικές πρόνοιες. Όταν ένας άνθρωπος οφείλει σύμφωνα με τον νόμο να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του απέναντι στο κράτος (φόρους, κοινωνικές ασφαλίσεις κτλ.) τότε και το κράτος οφείλει να είναι κράτος πρόνοιας. Οφείλει να σέβεται και να φροντίζει τους πολίτες του και δη όταν αυτοί δεν μπορούν πια να φροντίσουν μόνοι τους τον εαυτό τους. Όταν το κράτος δεν μπορεί να προσφέρει σεβασμό και αξιοπρεπή γηρατειά στους ηλικιωμένους του, τότε είναι πολλά που πάνε λάθος, μην πω και όλα…».
Πληροφορίες
Παραστάσεις: Λευκωσία, Θεατράκι ΡΙΚ. Κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 8:30 μ.μ. και Κυριακή στις 7:30 μ.μ. μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου και Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 8:30 μ.μ.
