Του Απόστολου Κουρουπάκη
«Είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί να επιβιώσει πάση θυσία. Το λέει από την αρχή ότι δεν έχει τίποτε... και συνεχώς μετέρχεται διάφορους τρόπους για να σώσει τον εαυτό του και την Ελένη» μού λέει ο Θέμης Πάνου, ο οποίος υποδύεται τον Μενέλαο στην παράσταση «Ελένη» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου, που θα παρουσιαστεί στο αρχαίο θέατρο του Κουρίου στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, την Παρασκευή, 29 Ιουλίου και το Σάββατο 30 Ιουλίου. Ο Θέμης Πάνου λέει πως τα έργα αυτά τα κάνει επίκαιρα η διαχρονική σύλληψη για την ανθρώπινη κατάσταση εν γένει, «αυτό τα κάνει επίκαιρα, όχι αν μοιάζει με το τώρα».
–«Ο ευτυχισμένος, όταν κακοπάθει, νιώθει πικρότερη τη δυστυχία,/ παρ’ όσο αυτός που από παλιά την ξέρει...» λέει ο Μενέλαος, ωστόσο ο σκηνοθέτης έχει δώσει στον Μενέλαο που υποδύεστε μία πιο κωμική πινελιά... δεν είναι πάσχον πρόσωπο ο Μενέλαός σας στο σύμπαν του Παπαβασιλείου;
–Έχει χάσει τα πάντα, δεν έχει τίποτε, μάλιστα όπως λέει και ο ίδιος, «τώρα δεν έχω ούτε να φάω, ούτε να ντυθώ». Είναι ένας επαίτης, στην πρώτη εικόνα που τον βλέπουμε είναι ένας άνθρωπος που φτάνει στο παλάτι του Θεοκλύμενου στην Αίγυπτο –ο ίδιος δεν το γνωρίζει, βρίσκεται σε έναν άγνωστο τόπο– και ελπίζει ότι θα βοηθηθεί... βρίσκεται στα όρια της εξαθλίωσης... Το κωμικό προκύπτει από το αντίθετό του, είναι ένας πάσχων άνθρωπος, ο οποίος όμως είναι ένας μυθικός ήρωας.
–Θα μπορούσε να ταυτιστεί ο Μενέλαος με έναν πρόσφυγα ή με έναν ξεπεσμένο αξιωματούχο του σήμερα;
Ο Μενέλαος πιστεύει την πλάνη του. Αυτό είναι με όρους επικαιρότητας ό,τι σήμερα πιστεύουμε στα fake news. Ο Μενέλαος είναι θύμα αυτής της κατασκευής
–Είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί να επιβιώσει πάση θυσία. Μετέρχεται διάφορους τρόπους για να σώσει τον εαυτό του και την Ελένη. Παρ’ όλα αυτά θεωρεί ότι επειδή φέρει το όνομα του Μενελάου και ακολουθεί τον δρόμο της δόξας, κερδίζοντας στην Τροία, που υποτίθεται ότι του άνοιξε ο ιστορικός χρόνος. Επικαλείται το παρελθόν του για ένα παρόν που αυτός ο δρόμος δεν μπορεί να τον βοηθήσει σε τίποτε! Σήμερα είναι πάντα ο άνθρωπος που βρίσκεται σε ένδεια και προσπαθεί να επιβιώσει στο εδώ και τώρα. Να γίνει επαίτης, χαμερπής, δόλιος... έχοντας ταυτόχρονα το αίσθημα ότι είναι ο Μενέλαος, αυτός που έκαψε την Τροία. Υπάρχει αυτή η αντίφαση και όπως σας είπα δημιουργεί και το κωμικό... Γενικά την «Ελένη» του Ευριπίδη διέπουν πολλές αντιφάσεις... Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι εύκολα μπορεί να κάνει κάποιος αναγωγές για το πώς συμπεριφέρονται σε ηγέτες, άλλοι πιο ισχυροί από αυτούς...
–«Πώς τόσος πόνος τόση ζωή/ πήγαν στην άβυσσο / για ένα πουκάμισο αδειανό για μίαν Ελένη», λέει ο Γ. Σεφέρης... Σας προκαλεί εντύπωση ότι μετά από τόσο αίμα ακόμα χύνεται τόσο αίμα για αδειανά πουκάμισα;
–Όχι, διότι ο άνθρωπος δεν διδάσκεται από τα ίδια του σφάλματα, από τις επιθυμίες που ακυρώνει... ας δούμε την προσωπική ζωή του καθένα από εμάς... Δυσκολεύεται πολύ...
–Μπορεί να διδαχθεί, ωστόσο, έστω μέσω του θεάτρου;
–Η δουλειά του θεάτρου είναι να δημιουργήσει στον θεατή έναν χώρο συνάντησης, να συμβεί κάτι μεταξύ ηθοποιών και θεατών ώστε εκεί να αναρωτηθεί, να σκεφτεί, να κατανοήσει πιθανόν, αλλά αυτή η εμπειρία δεν σημαίνει ότι θα τον αλλάξει κιόλας, γιατί αν άλλαζε το θέατρο την κοινωνία μάλλον θα το είχαν απαγορεύσει!
–Ποιος μπορεί να είναι ο καλύτερος οδηγός του ανθρώπου; Στην «Ελένη» αμφισβητούνται οι μάντεις...
–Ο νους ο ψύχραιμος, ο ρεαλισμός και η ζύγιση των δεδομένων της πραγματικότητας και προφανώς μια ματιά παιδικής σκέψης. Χωρίς αυτό κανείς βρίσκεται χαμένος στο πέλαγος των πληροφοριών. Κάτι που είναι πάρα πολύ δύσκολο, πρέπει να εργάζεται καθημερινά και αν δεν το καταλαβαίνει κάποιος πρέπει να του το πει...
–Όπως ο Μενέλαος..., ο οποίος δεν ξέρει πολλά πράγματα, του λένε διάφορα, τα πιστεύει...
–Ακριβώς. Άκουσε κάτι, το θεωρεί δεδομένο, πιστεύει κάτι έτσι και αλλιώς κάτι άλλο. Βλέπει την Ελένη και δεν το πιστεύει ότι είναι εκείνη, συνεχίζει να πιστεύει αυτό που εκείνος έχει κατασκευάσει στον νου του. Πιστεύει την πλάνη του. Αυτό είναι με όρους επικαιρότητας ό,τι σήμερα πιστεύουμε στα fake news. Ο Μενέλαος είναι θύμα αυτής της κατασκευής.
–Κύριε Πάνου, είστε ένας πολύπειρος ηθοποιός, τι είναι αυτό που σας δίδαξε ο Μενέλαος του Ευριπίδη και δευτερευόντως ο Μενέλαος του Παπαβασιλείου;
–Έτσι όπως έχει εξελιχθεί η παράσταση μού προσέδωσε πολλά οφέλη ως προς τη σκηνική μου θέση και αισθητική παρουσία. Να είμαι ακόμα πιο απελευθερωμένος, να μην έχω πραγματικά τίποτε άλλο, εκτός από το να είμαι ο εαυτός μου, γι’ αυτό και εμφανίζεται και ο Μενέλαος ημίγυμνος, έχει μόνο το σώμα του, ο ηθοποιός... Ο Μενέλαος έχει και την πονηριά του, έχει και το παρελθόν του, αλλά έτσι όπως εμείς τον εμφανίζουμε είναι μία τρομακτική απελευθερωτική δύναμη.
Το μενού είναι πλήρες στην «Ελένη»!
–Αυτό είναι και το σύμπαν του σκηνοθέτη;
–Ο Βασίλης Παπαβασιλείου επιμένει η παρουσία του ηθοποιού επί σκηνής να είναι με τέτοιο τρόπο δομημένη, να πράττει και να δημιουργεί εκ του μηδενός διαρκώς. Η «Ελένη» ανήκει, μαζί με τον «Ίωνα» και την «Άλκηστη» στην τριλογία, που ο Παπαβασιλείου χαρακτηρίζει ως αιρετικές τραγωδίες και είναι η ομάδα των τραγικωμωδιών ή ευριπιδο-αριστοφανίζει, όπως λέει έχει μια συνομιλία άμεση με τον Αριστοφάνη. Είναι πολύ καθαρή αυτή η γραμμή και στο έργο και φυσικά στην παράστασή μας.
–Τι θα θέλατε να πάρει ο θεατής φεύγοντας από την παράστασή σας;
–Τη χαρά των ηθοποιών και τη μεγάλη δύναμη του θεάτρου. Τη χαρά να δημιουργούν μαζί ένα χώρο που να μπορούν να γλεντήσουν, την απόλαυση, τον ύμνο της ζωής, η ζωή έχει τα πάντα και χαρά, και λύπες, και διαψεύσεις. Το μενού είναι πλήρες στην «Ελένη»!
