Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο Αιμίλιος Χαραλαμπίδης σκηνοθετεί στην Πάνω Σκηνή Σατιρικού Θεάτρου την «Πικρία Χώρα» της συγγραφέως Κωνσταντίας Σωτηρίου (Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας στην κατηγορία Διήγημα/ Νουβέλα για το 2019) και λέει πως στην παράστασή του κρατήθηκε η βασική ιστορία των δύο γυναικών (Πόπη Αβραάμ και Λένια Σορόκου) που γεννήθηκαν με την προίκα της κοινής απελπισίας για τους χαμένους τους ανθρώπους και που άντεξαν τη μεγάλη σύγκρουση και γύρω από αυτές όμως τις δύο πρωταγωνίστριες κτίστηκε και μια ισχυρή πανοπλία στήριξης από μια άλλη ομάδα γυναικών (Έλενα Δημητρίου, Κύνθια Παυλίδου και Μυρσίνη Χριστοδούλου). Ο Αιμίλιος μού λέει επίσης πως ο αγνοούμενος είναι συνεχώς παρών στην παράστασή του «ως ανάμνηση, ως πρωταγωνιστής στο όνειρο, ως θύμα, ως θύτης, ως αυτός που καθορίζει τη μετά θάνατον ζωή αυτών που μένουν πίσω».
–Πικρία Χώρα... είναι, Αιμίλιε, ακόμη πικρή η γεύση που μας έχει αφήσει η ιστορία στην Κύπρο;
–Ναι, ένας τόσο μικρός τόπος να είναι ποτισμένος με τόση πίκρα, είναι πολύ σπάνιο. Όσο καιρό παραμένει η πληγή ανοικτή, τόσο ακόμη θα στάζει δηλητήριο. Και αυτό το ζήτημα μας άφησε πίσω σε πολλούς άλλους τομείς της κοινωνικής μας, για παράδειγμα, ανάπτυξης και εξέλιξης. Και λόγω αυτής της στάσης, δημιουργείται περαιτέρω δυστυχία. Βέβαια μιλώ έχοντας ζωντανές τις μνήμες εκείνων των εποχών. Δεν γνωρίζω εάν οι νεότερες γενιές αισθάνονται πίκρα ή εάν επηρεάζονται καθόλου από τον παραλογισμό της υφιστάμενης κατάστασης.
–Ήταν κάποιου είδους ρίσκο η σκηνοθεσία αυτής της παράστασης;
–Από την άποψη ότι ξανακούσαμε αυτές ή παρόμοιες ιστορίες και ίσως δεν θέλουμε πια να τις θυμόμαστε, ναι, μπορεί. Εδώ όμως πρόκειται για θεατρική παράσταση κι όχι για ντοκιμαντέρ, παρόλο που οι ιστορίες είναι παρμένες από αφηγήσεις Κυπρίων γυναικών. Το θέατρο έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει και ν’ αναδείξει ένα ζήτημα μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο, ακολουθώντας μια συγκεκριμένη αισθητική και αφηγηματική πορεία. Στην περίπτωσή μας αγγίζουμε ακροθιγώς και ένα άλλο πολύ λεπτό ερώτημα, που δεν ξανασυζητήθηκε επί σκηνής πιστεύω. Το ζήτημα του ρόλου των πεσόντων στρατιωτών που υπηρετούσαν τη θητεία τους κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος.
–Σε ποια στοιχεία του βιβλίου της Κωνσταντίας Σωτηρίου στάθηκες περισσότερο στη σκηνοθετική σου προσέγγιση;
–Κρατήσαμε τη βασική ιστορία των δύο γυναικών (Πόπη Αβραάμ και Λένια Σορόκου), που γεννήθηκαν με την προίκα της κοινής απελπισίας για τους χαμένους τους ανθρώπους και που άντεξαν τη μεγάλη σύγκρουση, μετά την ανεύρεση των οστών του γιου της μεγαλύτερης εκ των δύο. Ο λόγος, η αμφιλεγόμενη στάση του απέναντι στο έγκλημα του πραξικοπήματος. Γύρω από αυτές όμως τις δύο πρωταγωνίστριες κτίστηκε και μια ισχυρή πανοπλία στήριξης από μια άλλη ομάδα γυναικών (Έλενα Δημητρίου, Κύνθια Παυλίδου και Μυρσίνη Χριστοδούλου), που έρχονται να φροντίσουν για τα αναγκαία, τη στιγμή στην οποία η γηραιότερη, άρρωστη του θανατά, προετοιμάζεται για το μεγάλο ταξίδι της επιστροφής.
–Ιστορία-λογοτεχνία-θέατρο, στη δική σου σκηνοθεσία τι βαραίνει περισσότερο;
–Αυτό που κάνουμε, είναι θέατρο λόγου, στη σκηνοθεσία μου απουσιάζουν εντελώς τα σκηνικά αντικείμενα, οι ηθοποιοί είναι απαλλαγμένες από οποιαδήποτε σκηνική βοήθεια, βρίσκονται συνεχώς στη σκηνή, με όπλα το κείμενο, τη συμμετοχή και την ενέργειά τους. Ακόμη και όταν σιωπούν.
Στην παράσταση «Πικρία Χώρα» λέει ο Αιμίλιος Χαραλαμπίδης αγγίζουν ακροθιγώς και ένα άλλο πολύ λεπτό ερώτημα, που δεν ξανασυζητήθηκε επί σκηνής, το ζήτημα του ρόλου των πεσόντων στρατιωτών που υπηρετούσαν τη θητεία τους κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος.
–Τι σου έδειξε η Σπασούλα, ως κεντρική ηρωίδα, που δεν είχες εντοπίσει, διαβάζοντας το βιβλίο;
–Μια αποφασιστικότητα να σταθεί και να υπερασπιστεί το δικαίωμά της στο πένθος του παιδιού της, ως μια κανονική μάνα βεβαίως. Είναι και η συμβολή της σπουδαίας κυρίας Σορόκου σε αυτό τον ρόλο, που με καθηλώνει σε κάθε παράσταση. Είναι συγκινητικές οι στιγμές που κατηγορεί τον εαυτό της, ότι αυτή δήθεν ευθύνεται για τη σκληρή καρδιά του γιου της. Εδώ εντοπίζεται και η διέξοδος των γυναικών στην παράδοση και στις δεισιδαιμονίες, ως τη μόνη διέξοδο, πέραν της αφοσίωσης και της αλληλεγγύης, για εξήγηση των ανεξήγητων, αλλά και για επιβίωση.
–Γλυκεία Χώρα του Μαχαιρά, σε αντίθεση με την Πικρία Χώρα της Σωτηρίου... σκέφτηκες ποτέ αν μας ορίζει ως τόπο αυτή η αντίθεση;
–Το νησί του έρωτα και το νησί των αγίων. Ναι. Μας ορίζουν τα άκρα ως κοινωνία, αλλά και η υποκρισία επίσης σε μεγάλο βαθμό.
–Το ζήτημα των αγνοουμένων είναι ένα από τα πιο πικρά κεφάλαια της κυπριακής τραγωδίας, στην παράστασή σου, πώς πρωταγωνιστεί ο αγνοούμενος;
–Είναι συνεχώς παρών μέσα στην απουσία του. Με διάφορους τρόπους: ως ανάμνηση, ως πρωταγωνιστής στο όνειρο, ως θύμα, ως θύτης, ως αυτός που καθορίζει τη μετά θάνατον ζωή αυτών που μένουν πίσω.
–Έχει κάθαρση η τραγωδία της Κύπρου, Αιμίλιε;
–Πρέπει να έχει, προς το παρόν όμως δεν τη βλέπω να πλησιάζει. Στην παράστασή μας όμως, η κάθαρση εμφανίζεται στο προσωπικό επίπεδο. Οι αθώοι ξέρουν πώς ν’ αναγνωρίζουν τους λοιπούς αθώους και πώς να τους θεραπεύουν. Μεταξύ των ανθρώπων κυριαρχεί η φροντίδα κι ανθίζει η συμφιλίωση και η αγάπη.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Πικρία Χώρα» της Κωνσταντίας Σωτηρίου, Πάνω Σκηνή Σατιρικού Θέατρου (Αίθουσα Παντελής Κούρος), κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 8:00 μ.μ. μέχρι τις 30 Οκτωβρίου.
