Του Απόστολου Κουρουπάκη
Μιλάμε με την ηθοποιό Άνθη Κάσινου και τον ηθοποιό Δημήτρη Αντωνίου για την παράσταση της ΕΘΑΛ «Περλιμπλίν και Μπελίσα» του Φεδερίκο Γκαρσία Λόρκα, σε σκηνοθεσία Αχιλλέα Γραμματικόπουλου. Η μετάφραση της Μαρίνας Δημητρίου έγινε ειδικά για την ΕΘΑΛ και με αυτή την παραγωγή η ΕΘΑΛ συμμετέχει για τρίτη συνεχόμενη χρονιά στο Διεθνές Φεστιβάλ Λευκωσίας. Η συζήτησή μας περιστράφηκε γύρω από την έννοια της αγάπης, της ερωτικής ψευδαίσθησης και του ανεκπλήρωτου ή κατ’ ανάγκη έρωτα, με την Άνθη και τον Δημήτρη να μού λένε πως είναι σημαντικό να αναζητάμε πρώτα από όλα τον εαυτό μας. Όσο για την αλήθεια στον έρωτα και στη ζωή η Άνθη λέει πως η αλήθεια αποκαλύπτει τις κρυφές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. «Αντίθετα, η πραγματικότητα είναι η σκηνή όπου εκτυλίσσονται οι πράξεις της ζωής μας, με όλες τις εξωτερικές εκδηλώσεις και εμπειρίες» και ο Δημήτρης σημειώνει πως ο έρωτας είναι πυρετός. «Σε κάποια φάση φεύγει. Αυτό που μένει είναι η αγάπη, ο σεβασμός και κάθε είδους αφοσίωση. Ένα από τα πιο πάνω αν τελειώσει ισοδυναμεί με το τέλος της σχέσης».
–Υπάρχει νόημα στο να αγαπάς χωρίς να αγαπιέσαι;
ΑΝΘΗ ΚΑΣΙΝΟΥ: Αγαπάμε γιατί εμείς οι ίδιοι έχουμε ανάγκη να αγαπηθούμε. Ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι η αγάπη μας είναι πολύτιμη και πρέπει να εκτιμάται από αυτούς στους οποίους τη χαρίζουμε, αλλά στην ουσία ξεχνάμε ότι τη δίνουμε για να επιστρέψει σε εμάς με ακόμη μεγαλύτερη δόνηση. Η ανιδιοτέλεια στις ανθρώπινες σχέσεις και το κυνήγι μιας ανεκπλήρωτης αγάπης ακούγεται περισσότερο σαν κινηματογραφικό σενάριο, κατ’ εμέ μη εφαρμόσιμο στη ζωή.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ: Αγαπώ και αγαπιέμαι χωρίς να το επιδιώκω. Η αγάπη προκύπτει, την προσφέρω χωρίς αντάλλαγμα. Το νόημα της αγάπης υπάρχει στην ουσία της έννοιας. Δεν αγαπάς, γιατί περιμένεις αντάλλαγμα. Η ανθρώπινη υπόσταση μάς εμπνέει για αγάπη. Αν αγαπάς, δεν περιμένεις. Απλώς αγαπάς. Δεν μπορείς τίποτα άλλο να πεις. «Πιο βαθύ, πιο απλό, πιο μεγάλο» Φλέρυ Νταντωνάκη.
–Ανεκπλήρωτος έρωτας, μισές καρδιές, μπορεί να χωράει λογιστικό κέρδος στις σχέσεις των ανθρώπων;
Α.Κ.: Αναμφίβολα μια υγιής σχέση έχει «οφέλη» όπως συντροφικότητα, υποστήριξη και αμοιβαία ευημερία, ωστόσο οι ανθρώπινες σχέσεις είναι περίπλοκες, πολυδιάστατες και συχνά ανακαλύπτουμε την ουσιαστική τους αξία σε πνευματική, συναισθηματική και προσωπική ανάπτυξη, πέραν των υλικών ή «λογιστικών» κερδών. Τις βλέπω σαν μια περιπέτεια της ψυχής, μια αναζήτηση που μας οδηγεί στη συνειδητοποίηση της ανθρώπινης αδυναμίας, αντίφασης και πνευματικής δίψας. Θεωρώ πως το κυριότερο «λογιστικό κέρδος» σε μια σχέση είναι μια συμφωνία μεταξύ ψυχών που αναζητούν την αλήθεια και την αφθονία στην ανταλλαγή των συναισθημάτων. Συμπέρασμα… Το λογιστικό κέρδος είναι προσωρινό, η ψυχή είναι που θα πληρώσει όμως το τίμημα της απώλειας. Στο ταξίδι του έρωτα, η γνήσια σύνδεση είναι ο μεγαλύτερος πλούτος!
Δ.Α.: Σαφώς και δεν χωράει «λογιστικό κέρδος» στον έρωτα. Συμβαίνει η σύναψη σχέσης με βάση το λογιστικό κέρδος. Η μισή καρδιά ή ο ανεκπλήρωτος έρωτας θα θυμίζει για πάντα την απώλεια της άλλης μισής ποθητής καρδιάς. Έγκειται βέβαια και η υποκειμενικότητα. Ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικού στρώματος προέλευσης ένα άτομο μπορεί να βασίσει τη ζωή του σε ό,τι κατέχει και ό,τι επιθυμεί να κατέχει σε υλικά, για λόγους άνεσης, συστάσεις και κάθε είδους λειτουργίας ή εξέλιξης. Σ’ αυτή την περίπτωση ο έρωτας έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Στην αντίθετη περίπτωση, όπου ο έρωτας πρωταγωνιστεί και παραμένει ανεκπλήρωτος, κανένα λογιστικό κέρδος δεν θα επουλώσει το κενό.
–Από τη σάρκα στην ψυχή, από την άρνηση για τον γάμο στον έρωτα… πόσο απέχουν συναισθηματικά αυτές οι αποστάσεις;
Α.Κ.: Οι αποστάσεις αυτές είναι ο δρόμος από το επιφανειακό προς το βάθος, από το φυσικό προς το υπερφυσικό. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες αντιλήψεις, υπάρχει μια ανεξερεύνητη θάλασσα συναισθημάτων και εμπειριών που καλούμαστε να διασχίσουμε. Η ουσία βρίσκεται στην αρχή της αναζήτησης, στην προσπάθεια να κατανοήσουμε πρώτα τον εαυτό μας και έπειτα τις προσδοκίες μας απέναντι στον άλλον. Είναι μια πορεία από την αναζήτηση στην εύρεση, και από την αμφιβολία στην απόλυτη αγάπη. Είναι ο τρόπος με τον οποίο η ανθρώπινη ψυχή εξερευνά τον εαυτό της αλλά και τον κόσμο, όπου μέσα από αυτή βρίσκει την ομορφιά της ανθρώπινης ύπαρξης.
Δ.Α.: Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο αποστάσεις υπάρχει σίγουρα μια απέραντα δύσκολη εξερεύνηση συναισθημάτων και εμπειριών που υποχρεούμαστε να αναγνωρίσουμε έτσι ώστε να φτάσουμε σε ένα βαθμό αυτογνωσίας. Ένα μεγάλο ταξίδι από την επιφάνεια στον βυθό. Ένα γοητευτικά δύσκολο ταξίδι που καταλήγει σε προσωπική λύτρωση. Στην περίπτωση του Περλιμπλίν η λύτρωση είναι ο θάνατος.
–Υπάρχει υποχρεωτική αγάπη, όπως λέει και η Μπελίσα απλώς «γιατί είναι ναι»;
Α.Κ.: Η υποχρεωτική αγάπη είναι αντίφαση στον ίδιο της τον ορισμό. Η αγάπη, ως πνευματικό συναίσθημα, αποτελεί το αποκορύφωμα της ανθρώπινης ελευθερίας και ευχέρειας. Είναι αυθόρμητη, ελεύθερη και ανεξάρτητη από εξωτερικούς παράγοντες. Είναι ένα συναίσθημα και μια επιλογή που πηγάζει από την καρδιά και την ελεύθερη βούληση του ατόμου, αναπόσπαστη από όρους και υποχρεώσεις. Δεν μπορεί να υποχρεωθεί, όπως ουδέποτε μπορεί να ελεγχθεί ή να περιοριστεί.
Δ.Α: Η αγάπη σαν συναίσθημα στοργής και προσωπικής αφοσίωσης έρχεται σε άμεση ρήξη με τη λέξη υποχρεωτική. Η αγάπη χαρακτηρίζεται από αγνότητα και αθωότητα. Δεν υφίσταται υποχρέωση σε κάτι που πηγάζει από τα βάθη της ψυχής. Η ανθρώπινη αγάπη προκύπτει από ανάγκη να φροντίσεις, να περιποιηθείς, να τραφείς ψυχικά, να ερωτευθείς, να συνουσιαστείς, να σεβαστείς, να θυσιαστείς χωρίς όρους, απαιτήσεις και αντάλλαγμα. Δεν σημαίνει βέβαια ότι κάποιοι δεν επιλέγουν την «υποχρεωτική» αγάπη. Άραγε αυτό λέγεται αγάπη για σας;
Υπάρχει αληθινή ελευθερία;
–Είναι ο γάμος του Λόρκα όμοιος με τον γάμο του σήμερα; Αποτελεί απλώς μία κοινωνική σύμβαση;
Α.Κ.: Ο γάμος όπως τον αντιμετωπίζει ο Λόρκα δεν αντιπροσωπεύει απλώς μια κοινωνική σύμβαση, αλλά ένα μεταφυσικό και φιλοσοφικό σύμβολο. Βλέπουμε τη σύγκρουση μεταξύ της ελευθερίας του ίδιου του ατόμου και της κοινωνικής πίεσης. Ο γάμος αναδεικνύεται ως μια πρόκληση για τον αυτοπροσδιορισμό, την αναζήτηση του νοήματος, και τη σύνδεση με το ανώτερο. Ο Λόρκα θέτει ένα βασικό ερώτημα: Μπορούμε να βρούμε την αληθινή ελευθερία εντός των κοινωνικών περιορισμών; Ένα ερώτημα το οποίο αναδεικνύει την αντίφαση μεταξύ της αγωνίας του ατόμου να ελευθερωθεί και της ανάγκης για κοινωνική αποδοχή, πράγμα απίστευτα επίκαιρο εν έτει 2023.
Δ.Α.: Ο γάμος όπως τον αντιμετωπίζει ο Λόρκα σίγουρα δεν λειτουργεί ως μία κοινωνική σύμβαση. Στο έργο «Περλιμπλίν και Μπελίσα» περισσότερο μου θυμίζει μία ποιητική ανιδιοτελή ερωτική θυσία. Ο Περλιμπλίν θυσιάζεται για την Μπελίσα διδάσκοντάς της πώς είναι η αγάπη της ψυχής σε σύγκριση με την πρόσκαιρη αγάπη της σάρκας και της ηδονής που προκαλεί όταν δύο σώματα πάλλονται στην πράξη. Καταρχάς πώς είναι ο γάμος του σήμερα; Ποια είναι τα είδη του γάμου σήμερα και ποια η αποδοχή τους, από τους ανθρώπους του σήμερα; Νομικό, κοινωνικό η ανθρωπιστικό το πλαίσιο διεξαγωγής και λειτουργίας τους; Ο γάμος προκύπτει από προσωπική η κοινωνική ανάγκη;
–Τα μυστικά μαθαίνονται, όταν τα σκεπάζεις… Τι σημαίνει αλήθεια και πραγματικότητα στον έρωτα και στη ζωή;
Α.Κ.: Στον έρωτα και στη ζωή, η αλήθεια αποκαλύπτει τις κρυφές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. Αντίθετα, η πραγματικότητα είναι η σκηνή όπου εκτυλίσσονται οι πράξεις της ζωής μας, με όλες τις εξωτερικές εκδηλώσεις και εμπειρίες. Στη σύγκρουση αυτών των δύο, ο έρωτας και η ζωή γίνονται ένα παιχνίδι μεταξύ του τι αποκαλύπτουμε και τι κρύβουμε. Καθώς ανακαλύπτουμε την αλήθεια μέσα από τον έρωτα και τη ζωή, αντιλαμβανόμαστε ότι αποτελεί το «εργαλείο» που ανοίγει την πόρτα για μια βαθύτερη κατανόηση της πραγματικότητας.
Δ.Α.: Τα μυστικά, όπως εμένα μου έχει διδάξει η ζωή, σε μία σχέση όχι μόνο μαθαίνονται αλλά γίνονται φουρτούνες, προκαλώντας θύελλες, καταστρέφοντας το καθετί στο πέρασμά τους. Ο έρωτας είναι πυρετός. Σε κάποια φάση φεύγει. Αυτό που μένει είναι η αγάπη, ο σεβασμός και κάθε είδους αφοσίωση. Ένα από τα πιο πάνω αν τελειώσει ισοδυναμεί με το τέλος της σχέσης. Συνεπώς το λες την κατάλληλη στιγμή, λήγοντας τη σχέση, με υγεία, για να εξακολουθεί να υπάρχει αγάπη, χωρίς την κοινωνική ταυτότητα του γάμου. Η θεατρική σκηνή είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας. Η σκηνή λειτουργεί σαν ακτινογραφία. Αργά ή γρήγορα τα πάντα φαίνονται. Στο έργο μας τα μυστικά οδήγησαν τους χαρακτήρες στα άκρα. Έτσι και στη ζωή.
