Kathimerini.com.cy
Τα αποτελέσματα του διαγωνισμού για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας για εκδόσεις του έτους 2021, ανακοίνωσαν οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υφυπουργείου Πολιτισμού.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για εκδόσεις του έτους 2021, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στη Μαρία Καντ (Καντωνίδου) για το έργο της «Stanza» (εκδόσεις Gutenberg).
Σκεπτικό βράβευσης: Η συλλογή αποτελείται από πεζόμορφα στην πλειονότητά τους κείμενα, από τα οποία ωστόσο δεν λείπει ο ρυθμός και ο μουσικός βηματισμός. Πρόκειται για ποιήματα γεμάτα εξπρεσιονιστικές, συχνά υπερρεαλίζουσες παραστάσεις, αυτοαναφορικό βάθος, συνειρμούς και διακειμενικές παραπομπές σε άλλα ποιήματα και δημιουργούς. Η διάχυτη διάθεση θλίψης, ο κυρίαρχος συναισθηματικός τόνος της συλλογής, ισορροπεί σε πολλά ποιήματα με μιαν ανάλαφρη ειρωνεία. Τα ποιητικά κείμενα ταξινομούνται σε εφτά ενότητες, έχουν ως βασικά θέματα τον έρωτα, τον θάνατο, την περιπλάνηση, τη νοσταλγία, και συνομιλούν αρμονικά με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες (τις οποίες υπογράφει η ποιήτρια). Πρόκειται για έναν πολύτροπο διάλογο ποίησης και εικόνας, στο πλαίσιο του οποίου αφενός οι φωτογραφίες προσλαμβάνουν έναν λειτουργικό και όχι απλώς διακοσμητικό χαρακτήρα, ενώ αφετέρου εντείνονται οι περιγραφικές «εικόνες» που ενυπάρχουν στα κείμενα και υποβάλλονται σαν τμήματα ενός σκηνικού. Το ποιητικό αυτό σκηνικό πλαισιώνει νοερούς διαλόγους με πρόσωπα που δεν υποστασιοποιούνται, σαν καταβυθίσεις στο πεδίο της ατομικής μνήμης.
Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για εκδόσεις του έτους 2021, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στον Κώστα Λυμπουρή για το έργο του Αθαλάσσα (εκδόσεις Το Ροδακιό).
Σκεπτικό βράβευσης: Μια τολμηρή μυθοπλαστική ματιά στην καθημερινή ζωή του Ψυχιατρείου Αθαλάσσας κατά τη διάρκεια της ταραγμένης δεκαετίας 1964-1974 με έμφαση στα προβλήματα της μικροκοινωνίας των τροφίμων (έρωτας και φιλίες, καλό και κακό) αλλά και τη «λοξή» ματιά τους στα δραματικά εξωτερικά ιστορικά γεγονότα πριν τον βομβαρδισμό του ιδρύματος από την τουρκική αεροπορία. Στο κέντρο της αφήγησης βρίσκεται ο εγκλεισμός στο Ψυχιατρικό ίδρυμα ενός δασκάλου, ο οποίος προσποιούμενος τον ψυχασθενή πηγαίνει εκεί αυτοβούλως θυσιάζοντας την προσωπική του ζωή και ελευθερία για να λύσει το αίνιγμα της αιφνίδιας και μυστηριώδους ψυχικής διαταραχής της έγκλειστης αγαπημένης του. Ο συγγραφέας επιτυγχάνει να αποδώσει ζωντανούς χαρακτήρες, με ψυχογραφική αναπαραστατικότητα, παρακολουθώντας κατά περίστασιν το ιδωτικό δράμα των εγκλείστων και των οικογενειών τους. Πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα, πολυεπίπεδο, για τον έρωτα, τις προσωπικές επιλογές και τη θυσία, την ευθύνη, την ελευθερία, την αγάπη στην πατρίδα, την πολιτική, τη βία και τον πόλεμο· όλα αυτά μέσα μέσα από τα μάτια του χαρισματικού δασκάλου. Ερειδόμενη σε πηγές και τεκμήρια η αφήγηση αναπαριστά έναν κόσμο σκοτεινό, από τον οποίο όμως ποτέ δε σβήνει εντελώς η ελπίδα και η ανθρωπιά.
Το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος/Νουβέλας για εκδόσεις του έτους 2021, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στον Αντώνη Μπαλασόπουλο για το έργο του Ο κύβος και άλλες ιστορίες (εκδόσεις 24 Γράμματα).
Σκεπτικό βράβευσης: Η συλλογή απαρτίζεται από σύντομα, κατά κανόνα αφαιρετικά, κάποτε θραυσματικά μικροδιηγήματα. Ωστόσο, παρά τη φαινομενική διάσπαση, αυτά τα αλληλένδετα παραβολικά και αλληγορικά αφηγήματα, συστήνουν μια συμπαγή ενότητα, γεμάτη αντικριστούς καθρέφτες, είδωλα και αυτοαναφορικές συστροφές που παρακολουθούν την εξέλιξη και τις μεταμορφώσεις της ίδιας αφηγηματικής φωνής: από την «αφέλεια» της πρώτης επαφής με τον Κόσμο (η πλευρά της απορίας), διαμέσου της σταδιακής μαθητείας (η πλευρά της εγκόσμιας γνώσης και η πλευρά της επουράνιας γνώσης) κατευθύνονται στην ώριμη συνειδητότητα και την αυτοαναφορική «αποκάλυψη του τεχνάσματος» (η πλευρά της φωνής και η πλευρά του τέλους). Το φανταστικό, η ποιητική σύλληψη της πραγματικότητας, η σκληρότητα του κόσμου, η ζωή και το εγώ, η τέχνη και η γραφή, σε μια πολύτροπη κυβιστική σύνθεση. Ο συγγραφέας δείχνει με τα αφηγηματικά μικροτεχνήματα της συλλογής (στα οποία ισορροπεί η δραματική οικονομία με ευαισθησία και πειστικότητα) την ικανότητά του να αφηγείται μέσω του παιδικού βλέμματος και κατά προέκταση της παιδικής φαντασίας και να μεταμορφώνει το αλλόκοτο σε οικείο.
Το Κρατικό Βραβείο Μελέτης (Μονογραφίας)/Δοκιμίου για τη Λογοτεχνία, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στη Βασιλική Σελιώτη για το έργο της «Λογοτεχνία και τραύμα. Το 1974 στην κυπριακή και ελλαδική λογοτεχνία» (εκδόσεις Επίκεντρο).
Σκεπτικό βράβευσης: Η μελέτη αποτελεί ένα συγκριτικό και διαθεματικό εγχείρημα με αφορμή το τραύμα του 1974. Η συγγραφέας εκκινεί από ένα σημείο αναφοράς του δημόσιου και ιδιωτικού βίου κατά τη διάρκεια της τελευταίας πεντηκονταετίας: τη συρροή των ιστορικών γεγονότων που κορυφώθηκαν με το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή. Ερευνά πώς και πόσο επέδρασαν διαπλαστικά τα γεγονότα αυτά στις συνειδήσεις και πώς μετασχηματίστηκαν τα τραυματικά βιώματα (με διαφορετική ένταση και έκταση σε Κύπρο και Ελλάδα) σε λογοτεχνικό λόγο, σε ποίηση, διήγημα και μυθιστόρημα. Πώς ανταποκρίθηκαν στη μνήμη του τραύματος διαφορετικές γενιές συγγραφέων και διαφορετικού φύλου συγγραφείς. Τα βιώματα που μετουσιώθηκαν λογοτεχνικά είχαν ιαματικό αποτέλεσμα για την ψυχική συγκρότηση των προσώπων (λογοτεχνών και αναγνωστών) ή, αντίθετα, συντήρησαν την τραυματική μνήμη; Στο επίκεντρο της μελέτης βρίσκεται το συλλογικό τραύμα του και η διαρκής του παρουσία στη δημόσια ζωή. Με αφετηρία τις λογοτεχνικές αποτυπώσεις του κυπριακού δράματος στην ελλαδική και ελληνοκυπριακή λογοτεχνία (μαρτυρίες, ποίηση, πεζογραφία), καθώς και την ανταπόκριση διαφορετικών γενιών σε αυτό, η μελετήτρια εποπτεύει με πληρότητα και παραμετρικά ένα σύνθετο υλικό, το οποίο εκτείνεται σε ποικίλες περιοχές: στα ζητήματα της ταυτότητας, της μνήμης, του χώρου και του χρόνου, και της έμφυλης βίωσης του τραύματος
Το Κρατικό Βραβείο Νέου Λογοτέχνη, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στον Μιχάλη Μαυροθέρη για το έργο του «Μαύρη θάλασσα» (εκδόσεις Χάβρα).
Σκεπτικό βράβευσης: Ένα πειραματικό αφήγημα, μια πορεία επιβίωσης, μύησης και ενηλικίωσης ενός παιδιού που ακολουθεί έναν άντρα μετά από μια μαζική πολιτισμική καταστροφή. Η αφήγηση εμφανίζει πολλές προσχώσεις από το ιστορικό παρελθόν και συγχρόνως αναγωγές σε ένα δυστοπικό απροσδιόριστο μέλλον· έναν φανταστικό κόσμο με επαφές εξωγήινων όντων. Οι αφηγηματικοί τρόποι είναι επίσης ποικίλοι και συμπλέκονται περίπλοκα: διάλογοι, ηχομιμητικοί φθόγγοι, σβησμένα τμήματα του γραπτού λόγου, έμφαση στις ιδιότητες των προσώπων (ο άντρας, το παιδί κ.λπ.) και συγχρόνως υπονόμευση των αναμενόμενων στερεότυπων χαρακτηριστικών τους (σκληρή αντίδραση του παιδιού κ.λπ.). Η άναρχη αφήγηση εξεικονίζει έναν κόσμο θρυμματισμένο, σαν μια πλατφόρμα ηλεκτρονικού παιχνιδιού, χωρίς συγκεκριμένη αρχή και χωρίς δυνατότητα τέλους (ενδιαφέρον από αυτή τη σκοπιά παρουσιάζει και ο συντονισμός της τυπογραφικής φόρμας του βιβλίου με το περιεχόμενό του). Πρόκειται για μια τολμηρή προσπάθεια πειραματισμού με το φανταστικό είδος της μελλοντολογικής δυστοπίας, το οποίο δεν είναι τόσο συνηθισμένο στη γραμματεία μας. Ο συγγραφέας αντλεί ελεύθερα από λογοτεχνικές και κινηματογραφικές εκδοχές, αλλά και την ποπ κουλτούρα και καταφέρνει να αναπαραστήσει έναν ερειπωμένο μεταβιομηχανικό κόσμο, υποβάλλοντας στο επίπεδο των συνειρμών αντιστοιχίες με τον δικό μας και ασκώντας εμμέσως κριτική σε σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα.
Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας 2021 αποτέλεσαν οι: Παντελής Βουτουρής (Πρόεδρος), Αλέξης Ζήρας, Μαίρη Κουτσελίνη, Αριστοτέλης Σαΐνης και Ίλια Χατζηπαναγιώτη.
Λογοτεχνία για Μικρά Παιδιά και για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους
Το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για Μικρά Παιδιά για εκδόσεις του έτους 2021, μετά από ομόφωνη απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στη Χρυσοθέμιδα Παπακωνσταντίνου για το έργο της «Ο παππούς μου είναι από… την Κυθρέα» (έκδοση Δήμου Κυθρέας).
Στο εικονογραφημένο βιβλίο Ο παππούς μου είναι από… την Κυθρέα, σε κείμενα Χρυσοθέμιδος Παπακωνσταντίνου και εικονογράφηση Χριστίνας Καρεκλά, η μικρούλα Αριάδνη μοιράζεται τις αναμνήσεις του παππού της από την ευτυχισμένη παιδική του ηλικία στην περιοχή της Κυθρέας, περιγράφοντας με πιστότητα, αλλά και λυρισμό, τη ζωή πριν από την προσφυγιά. Το βιβλίο, που εκδόθηκε από τον Δήμο Κυθρέας, βαθιά αληθινό και διπλά νοσταλγικό, απέναντι σε μια μακρινή πατρίδα και μια χαμένη παιδικότητα, φανερώνει τον ρόλο της μνήμης στην κατασκευή της ταυτότητας. Το βιβλίο Ο παππούς μου είναι από… την Κυθρέα αποτελεί ένα γνήσιο εικονοβιβλίο, αφού το νόημα συγκροτείται όχι μόνο από τις λέξεις αλλά και από τις εικόνες, που διακρίνονται για την αφηγηματικότητά τους. Μέσω έντονα συγκρητικών συνθέσεων, η εικονογράφηση επιτρέπει στην εγγονή να μοιράζεται τα πολύτιμα βιώματα του παππού στη γη της Κυθρέας, παρά το γεγονός ότι έχει γεννηθεί πολλά χρόνια μετά την εισβολή. Άλλωστε και η μορφή του βιβλίου, που θυμίζει επιτοίχιο ημερολόγιο, υπογραμμίζει τη σημασία του χρόνου που, αν και έχει παρέλθει, εξακολουθεί να καθορίζει την πραγματικότητα με έναν τρόπο πολύ πιο εσωτερικό και ουσιαστικό.
Το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους για εκδόσεις του έτους 2021, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στην Άντρη Αντωνίου για το έργο της «Φωτογραφίες σε μαύρο φόντο» (εκδόσεις Πατάκης).
Σκεπτικό βράβεια: Το βιβλίο της Άντρης Αντωνίου Φωτογραφίες σε μαύρο φόντο εστιάζει στον βαθιά τραυματισμένο ψυχισμό της δεκαεξάχρονης Αμαλίας, που στα οκτώ της χρόνια βίωσε τη σεξουαλική κακοποίηση από τον σύντροφο της μητέρας της. Σε μια κλειστοφοβική, μη γραμμική αφήγηση, η πληγωμένη έφηβη του σήμερα συναντά διαρκώς τον οκτάχρονο εαυτό της, ξαναζώντας τους εφιάλτες του παρελθόντος της. Δίπλα της κινούνται μια σειρά από ετερόκλητες φιγούρες∙ ανεπαρκείς γονείς, απόντες συνομήλικοι και ο μικρός Ορφέας, ο μόνος που φαίνεται να μπορεί να την ανασύρει από τα ζοφερά σκοτάδια του δικού της Άδη. Εκτός από το ιδιαίτερα ενδιαφέρον και τολμηρό θέμα του βιβλίου, που πιθανόν θα δώσει το έναυσμα για συζητήσεις μεταξύ εφήβων και ενηλίκων, στα πολύ θετικά στοιχεία του συμπεριλαμβάνεται η δύναμη μιας αποσπασματικής γραφής που προσπαθεί να διαχειριστεί το μετατραυματικό στρες, η δομή της αφήγησης, η υψηλή αισθητική του βιβλίου, καθώς και η εσωτερικότητα με την οποία παρουσιάζεται η τραγικότητα ενός βιασμού, που αφήνει ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή και το κορμί.
Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας για Παιδιά και Εφήβους 2021 αποτέλεσαν οι: Αγγελική Γιαννικοπούλου (Πρόεδρος), Αγγέλα Καϊμακλιώτη, Ρεβέκκα Νικολαΐδου-Πιερή, Μαρίζα Ντεκάστρο και Γιάννης Παπαδάτος.
Βραβείο Εικονογράφησης Λογοτεχνικού Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους
Το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης Λογοτεχνικού Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους για εκδόσεις του έτους 2021, μετά από κατά πλειοψηφίαν απόφαση της Κριτικής Επιτροπής, απονέμεται στη Χρύσω Χαραλάμπους για την εικονογράφηση του έργου «Ίδια έχουμε μαμά: Ιστορίες από το Γατουχάν» (συγγραφέας: Στέλλα Μιχαηλίδου, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο).
Σκεπτικό βράβευσης: Η εικονογράφηση σε αυτό το βιβλίο είναι ασυνήθιστη και συνδέεται στενά με την ιστορία. Οι εικόνες χωροθετούνται θαυμάσια. Οι λεπτομέρειες σε κάθε εικόνα αναφέρονται σε συγκεκριμένα στιγμιότυπα της ιστορίας, έτσι ώστε το παραμύθι να επιδέχεται επαναλαμβανόμενη ανάγνωση και ακρόαση. Οι αναφορές στο κουκλοθέατρο - αιωρούμενες εικόνες - ενισχύουν την ιδέα του παραμυθιού που λέγεται μέσα σε ένα παραμύθι η ιδέα ότι οι γάτες έχουν πολλά διαφορετικά κοστούμια και ονόματα ρέει όμορφα στις εικόνες. Οι εικόνες δείχνουν να δημιουργήθηκαν με χαρά, είναι αστείες και μάλιστα γεμάτες σκανταλιές. Η εικονογράφηση της Χρύσως Χαραλάμπους δίνει προσοχή στις συγκεκριμένες χαρακτηριστικές λεπτομέρειες των ατόμων και η φροντίδα γι’ αυτό γίνεται αντιληπτή με διάφορους τρόπους: χρώμα, μέγεθος, χειρονομία, στάση. Ένα ευρύ φάσμα τόνων, υφών και αξίας τοποθετούνται σε ανοιχτό λευκό φόντο που συνδυάζεται με απλή τυπογραφία. Δημιουργούνται εξαιρετικά αποτελεσματικές αντιθέσεις μεταξύ οπτικών τεχνικών, συμπεριλαμβανομένων αιχμηρών άκρων και γραμμών χειρονομίας, γραφικών σκαριφημάτων και στένσιλ. Αν και δεν είναι ακριβώς ένα χειροποίητο σύνολο εικόνων, αυτές εξακολουθούν να δίνουν την αίσθηση ότι είναι χειροποίητα δημιουργήματα, είναι ζεστές, φιλικές και ελκυστικές. Η εκτέλεση εκτύπωσης είναι εξαιρετική: η τεχνική που επιλέχθηκε από την εικονογράφο προβλέπει τυχόν περιορισμούς δημοσίευσης.
Την Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Εικονογράφησης Βιβλίου για Παιδιά και Εφήβους 2021 αποτέλεσαν οι: Κωνσταντίνος Γεωργίου (Πρόεδρος), Elizabeth Hoak-Doering, Τερέζα Λαμπριανού, Κώστας Μάντζαλος, Σάββας Ξιναρής
Τα βραβεία θα επιδοθούν από τον Υφυπουργό Πολιτισμού, Γιάννη Τουμαζή, σε ειδική τελετή, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 7 Δεκεμβρίου 2022, ώρα 7:00 μ.μ., στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας.
