Του Γιάννη Ιωάννου
Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να μονοπωλεί, εδώ και μήνες, το διεθνές ενδιαφέρον, ωστόσο η ανατολική Μεσόγειος δείχνει να επιστρέφει ως πεδίο αντιπαραθέσεων με φόντο την αναθεωρητική ατζέντα της Τουρκίας. Όπως γνωστοποίησε η «Κ» σε ρεπορτάζ της την Κυριακή, το νεοαποκτηθέν τέταρτο γεωτρύπανο της τουρκικής TPAO, “Cobalt Explorer” βρίσκεται από την περασμένη Πέμπτη στο κόλπο της Μερσίνης και αρχής γενομένης από τον προσεχή Ιούλιο, «βγαίνει» για ερευνητικές γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο -περίοδος που επαναφέρει στην περιοχή τις δυναμικές που γνωρίσαμε την τριετία 2019-2021, όπου η Τουρκία πέραν των έκνομων γεωτρήσεων στη κυπριακή ΑΟΖ προχώρησε σε παίγνια υψηλής έντασης και στην Ελλάδα με φόντο το Αιγαίο και τον Έβρο. Η εν λόγω προσέγγιση φαίνεται να συμβαίνει σε μια περίοδο που η τουρκική εξωτερική πολιτική -λόγω και της επιτάχυνσης των εξελίξεων σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο που επέφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία- επανακαθορίζει το στίγμα της τόσο σε σχέση με τα κράτη της περιοχής όσο κι αναφορικά με τις προβληματικές -ιδίως μετά το 2016- αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Και συνδέεται άρρηκτα και με την προεκλογική περίοδο στην οποία έχει εισέλθει, ήδη και στα βαθιά, η Τουρκία του Ερντογάν με φόντο το 2023 (ή λίγο νωρίτερα).
Πώς επηρεάζεται η Κύπρος
Μπορεί η διαπραγματευτική άσκηση της Άγκυρας σε σχέση με την εισδοχή της Φινλανδίας και της Σουηδίας στους κόλπους του ΝΑΤΟ να επανάφερε -στο δημόσιο debate σε Κύπρο κι Ελλάδα- την πάγια πρόσληψη για το «ανατολίτικο παζάρι» της τουρκικής διπλωματίας, ωστόσο το πως η Τουρκία προσπαθεί να εμπλέξει συναλλακτικά τις ΗΠΑ δεν συνδέεται άμεσα με τις εξελίξεις στην «ατζέντα Κύπρος» των decision makers στην Άγκυρα. Στην τελευταία δείχνουν να επικρατούν τρεις στρατηγικοί άξονες:
• H περαιτέρω εμπέδωση των τετελεσμένων στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου, «πρότζεκτ» που παρά την πολιτική και επικοινωνιακή του εκμετάλλευση από τον Ερντογάν, προχωράει -αργά αλλά στοχευμένα- με επιπλέον βήματα ως προς την διάνοιξη -επέκταση- περίκλειστης περιοχής. Με την χρηματοδότηση της όλης προσπάθειας να εμπεριέχεται πλέον ξεκάθαρα στα σχετικά οικονομικά πρωτόκολλα μεταξύ Τουρκίας και «ΤΔΒΚ».
• Στην επαναδραστηριοποίηση του ερευνητικού προγράμματος της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο το οποίο στοχεύει -όπως ανέφερε η «Κ» στην έντυπη έκδοσή της- σε περιοχές εντός αδειοδοτημένων, από την Κυπριακή Δημοκρατία, τεμαχίων στη κυπριακή ΑΟΖ (το «6» εισέρχεται στο πλάνο). Με στόχο την εξεύρεση κοιτάσματος που θα δημιουργούσε τετελεσμένα επί της θαλάσσης εργαλειοποιώντας έτσι το κεφάλαιο των υδρογονανθράκων σε κάθε μορφή μελλοντικής διευθέτησης του Κυπριακού (εντός ή εκτός ΔΔΟ) ή στα πλαίσια των ΜΟΕ που τρέχουν και
• Στην σχετική ομαλοποίηση των σχέσεων με τα κράτη της περιοχής (Ισραήλ, Αίγυπτος, ΗΑΕ, κοκ) προκειμένου το Κυπριακό να ιδωθεί ως ένα ξεχωριστό κεφάλαιο τα «προβλήματα» του οποίου επηρεάζουν άμεσα τους συσχετισμούς συνεργασίας στη περιοχή αλλά και το πως θα προσεγγίσουν τα υπόλοιπα κράτη τις εξελίξεις ή μελλοντικές εμπορικές αποφάσεις (πχ για την ενέργεια).
Τι να αναμένουμε
Το αν αυτή η περίοδος/στάση Τουρκίας συνεχιστεί μέχρι τις τουρκικές εκλογές της 18ης Ιουνίου του 2023 (δεδομένου ότι θα διεξαχθούν κανονικά) φαντάζει, υπό τις παρούσες συγκυρίες, προφανές όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται, ήδη, ο προεκλογικός στη Τουρκία. Ωστόσο κάτι τέτοιο στη περίπτωση της Κύπρου προσθέτει νέα δεδομένα για λόγους που συνδέονται τόσο με το πως νέα πιθανά τετελεσμένα θα ανακατέψουν την τράπουλα του Κυπριακού όσο και την στάση αναμονής της Τουρκίας σε σχέση με την αλλαγή παραδείγματος στη Κύπρο (σ.σ. προεδρικές εκλογές τρεις μήνες πριν τις τουρκικές) προκειμένου να «γνωρίζει με ποιον έχει να κάνει». Επιπλέον ο συναλλακτικός τρόπος με τον οποίο η Τουρκία προσεγγίζει τις τελευταίες εβδομάδες -λόγω Ουκρανικού- ΗΠΑ, ΝΑΤΟ κι ΕΕ δείχνει να δημιουργεί δύο βασικές δυναμικές:
• Υπενθυμίζει πως η Τουρκία παρά τις προβληματικές τις σχέσεις με την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες τα τελευταία χρόνια παραμένει μια δύναμη στη περιοχή που όλοι οι εμπλεκόμενοι δρώντες «αρνούνται να χάσουν» (refuse to lose). Ο πόλεμος στην Ουκρανία το επιβεβαιώνει ξεκάθαρα μέχρι στιγμής.
• Eπιβεβαιώνει, παρά το υψηλό ρίσκο, την πάγια προσέγγιση της Άγκυρας όσον αφορά την διαπραγμάτευση με την προσθήκη περισσότερων ζητημάτων στο καλάθι (cherry picking). Συνεπώς στο επίπεδο της ΕΕ θα μπορούσαν να επανέλθουν ζητήματα όπως η τελωνειακή αναβάθμιση -που αναπόφευκτα λόγω και της προσπάθειας των ΜΟΕ στη τρέχουσα φάση περνούν και μέσα από την Λευκωσία και το Κυπριακό.
Σε κάθε περίπτωση και καθώς στη Κύπρο ο προεκλογικός για τις εκλογές του 2023 εισέρχεται, ιδίως μετά το καλοκαίρι, στην τελική του ευθεία, το Κυπριακό -ή ότι έχει απομείνει από αυτό- εγγράφεται ξανά στην ατζέντα των υποψηφίων με την Τουρκία να κλιμακώνει στην ανατολική Μεσόγειο σε μια περίοδο -με ότι αυτό συνεπάγεται- όπου όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στον παρατεταμένο πόλεμο της Ουκρανίας. Και δείχνει να αποτελεί στη τρέχουσα, δύσκολη, συγκυρία για τον Ερντογάν μια άσκηση που θα την πάει μέχρι την ημέρα -όποτε κι αν είναι αυτή- που θα ανοίξουν οι κάλπες στη Τουρκία. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την μεταφορά της πίεσης στη Λευκωσία.
