Του Απόστολου Τομαρά
Οι Προεδρικές εκλογές του 2023 θα μείνουν στην πολιτική ιστορία του τόπου και ως η εκλογική διαδικασία που έθεσε ταφόπλακα στα παραδοσιακά μέσα και εργαλεία επικοινωνίας των υποψηφίων με τους πολίτες. Με χρονοκαθυστέρηση, σε σχέση με άλλες χώρες, το κυπριακό πολιτικό περιβάλλον προσαρμόστηκε στο ψηφιακό κόσμο της επικοινωνίας αλλάζοντας τα δεδομένα τα οποία ήταν γνωστά μέχρι και τις Προεδρικές του 2018 και τα οποία σημάδεψαν, με μικρές διαφοροποιήσεις, την πολιτική ζωή του τόπου από την ανεξαρτησία και εντεύθεν. Ο προεκλογικός των Προεδρικών του 2023 μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως οι εκλογές του καναπέ. Εν αντιθέσει με το μακρινό παρελθόν, περισσότερο και το κοντινό λιγότερο, υποψήφιοι και επιτελεία εισέβαλαν στις οικίες των ψηφοφόρων χρησιμοποιώντας ως κλειδί τις απεριόριστες ψηφιακές δυνατότητες εικόνας, ήχου και δεδομένων, προσαρμόζοντας τα μηνύματα τους ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνονταν. Αν επιχειρηθεί μια σύγκριση με προηγούμενες Προεδρικές εκλογές αβίαστα θα διαπιστωθούν οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί. Ο κλασικός τρόπος της προσωπικής επαφής του υποψηφίου με τους πολίτες, προς άγρα ψήφων, έχει περιορισθεί στο ελάχιστο και μόνο στις αναγκαίες προς χάριν των τηλεοπτικών φακών, κλειστών συγκεντρώσεων σε μεγάλα αστικά κέντρα ανά επαρχία. Μια πρακτική που όπως όλα δείχνουν δεν είναι μακριά από την ολοκλήρωση του κύκλου της.
Τα debate
Αν κάτι θα κάνει τις επερχόμενες Προεδρικές εκλογές να ξεχωρίζουν από τις προηγούμενες των τριάντα ετών είναι οι τηλεμαχίες των υποψηφίων, τα γνωστά debate. Ενώ σε προηγούμενες εκλογικές διαδικασίες η αναμέτρηση μπροστά από τις κάμερες ήταν αριθμητικά περιορισμένες, στην παρούσα εκτοξεύθηκαν. Μέχρι και το 2018 η συνήθης πρακτική ήταν η πραγματοποίηση δυο debate και μόνο μεταξύ υποψηφίων που υποστηρίζονταν από κομματικούς μηχανισμούς. Για τις επερχόμενες Προεδρικές σημειώθηκε ριζική αλλαγή της φιλοσοφίας πραγματοποίησης των debate που εμφανίσθηκαν στην πολιτική κονίστρα στις Προεδρικές του 1989 και μορφοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια. Ένα στοιχείο που διαφοροποιεί το σήμερα με το χθες είναι πως τερματίστηκε η λογική των διακαναλικών debate. Δημόσια και ιδιωτική τηλεόραση επέλεξαν να κινηθούν σε διαφορετικούς δρόμους, τακτική που αύξησε τον αριθμό των debate που πραγματοποιήθηκαν για τις Προεδρικές του 2023.
Η ιστορία
Το ΡΙΚ ήταν αυτό που άνοιξε τον χορό των debate, έξι μήνες πριν τις Προεδρικές εκλογές ακυρώνοντας έτσι την πρακτική που υπήρχε σε προηγούμενες εκλογικές μάχες οι τηλεμαχίες να διεξάγονται μετά την υποβολή των υποψηφιοτήτων. Το κρατικό κανάλι εγκαινίασε τα debate που θα πραγματοποιούσε μόνο του, για τις Προεδρικές του 2023 με τέσσερις τηλεμαχίες τον προηγούμενο Σεπτέμβριο. Ακολούθησαν άλλα δυο με τη συμμετοχή των τριών βασικών υποψηφίων και το τρίτο που θα πραγματοποιηθεί απόψε. Αν συμπεριληφθεί και η κοινή εμφάνιση των τριών στις 21 Ιουλίου, το ΡΙΚ πραγματοποίησε 8 τηλεμαχίες. Τα ιδιωτικά κανάλια κινήθηκαν στη διακαναλική λογική πραγματοποιώντας 3 debate και ένα τέταρτο που θα πραγματοποιηθεί πριν πέσει η αυλαία της προεκλογικής περιόδου. Στις προηγούμενες Προεδρικές πραγματοποιήθηκαν δυο debate με τη συμμετοχή όλων των καναλιών, ένα πριν τον πρώτο γύρο και ένα δεύτερο αμέσως μετά. Το 2013 πραγματοποιήθηκαν 3 debate με τους βασικούς υποψήφιους πριν το πρώτο γύρο και ένα δεύτερο για τον δεύτερο γύρο των εκλογών. Η λογική των 2 debate ακολουθήθηκε στις Προεδρικές μέχρι το 2003. Η εισαγωγή των τηλεοπτικών συναντήσεων υποψηφίων Προέδρων εγκαινιάστηκε στις Προεδρικές του 1988. Τότε πραγματοποιήθηκε 1 debate από το ΡΙΚ στο Συνεδριακό Κέντρο.
Το διαδίκτυο
Πέραν από την αύξηση των τηλεμαχιών εκεί που παρατηρήθηκε έκρηξη ήταν στο διαδίκτυο. Το σύνολο των υποψηφίων χρησιμοποίησαν τις ψηφιακές δυνατότητες για να περάσουν τα μηνύματά τους χρησιμοποιώντας όλες τις δυνατότητες της ψηφιακής επικοινωνίας. Στις Προεδρικές του 2023 έκαναν την εμφάνισή τους το podcast: Personal On Demand broadCAST. Μία υπηρεσία που σου επιτρέπει να ακούσεις αρχεία ήχου όποτε το επιθυμήσεις. Το podcast χρησιμοποιήθηκε από τους τρείς βασικούς υποψηφίους με κάποια επιτελεία στην αποτίμηση που κάνουν να τα θεωρούν ως το μέσο με μεγάλη απήχηση και επισκεψιμότητα. Στο ψηφιακό κομμάτι μεγάλη βαρύτητα επιδείχθηκε στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Αλλαγές σημειώθηκαν και στο κομμάτι της διαφήμισης, με το διαδίκτυο να λαμβάνει ένα σημαντικό κομμάτι της προεκλογικής πίττας.
Τα highlights των debate
Οι τηλεοπτικές συναντήσεις των υποψηφίων είχαν και στιγμές που έδωσαν μια ξεχωριστή νότα. Πιο χαρακτηριστική ήταν ο διακαναλικός τηλεοπτικός καβγάς Ανδρέα Μαυρογιάννη με τον Αχιλλέα Δημητριάδη. Ο αναφορά του κ. Μαυρογιάννη με την οποία χαρακτήρισε αναξιόπιστους τους Νίκο Χριστοδουλίδη και Αβέρωφ Νεοφύτου είχε ως αποτέλεσμα ο Αχιλλέας Δημητριάδης να συμπεριλάβει και τον Ανδρέα Μαυρογιάννη στους αναξιόπιστους λόγω της συμμετοχής του, στην διαπραγματευτική ομάδα. Ο υποψήφιος του ΑΚΕΛ αντέδρασε λέγοντας πως «δεν είμαι εγώ που πηγαίνω για προσωπικό συμφέρον στη επιτροπή των κατεχομένων». Ανταποδίδοντας ο κ. Δημητριάδης είπε πως στον κ. Μαυρογιάννη πως για πέντε χρόνια έπαιρνε το μισθό του, χωρίς να γίνεται διαπραγμάτευση. Κατά την πρώτη συνάντηση των τριών βασικών υποψηφίων στο κρατικό κανάλι ξεχώρισε η στιγμή κατά την οποία ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ απευθύνθηκε στον υποψήφιο του ΑΚΕΛ με το όνομά του κάτι που δεν έπραξε με τον Νίκο Χριστοδουλίδη τον οποίο αποκάλεσε «τον άλλο υποψήφιο». Στα highlights των debate συμπεριλαμβάνεται η αναφορά του Αβέρωφ Νεοφύτου ότι ο Κωνσταντίνος Πετρίδης θα συνεχίσει να είναι ΥΠΟΙΚ σε μια κυβέρνησή του, καθώς και το έγγραφο που έδωσε ο Νίκος Χριστοδουλίδης σε ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ με τις θέσεις του. Σε γενικές γραμμές κατά τις τηλεμαχίες σε σημειώθηκαν έντονες αντιπαραθέσεις ένεκα και του τρόπου διεξαγωγής των debate που δεν επέτρεπε τις συζητήσεις μεταξύ των υποψηφίων.
