Όταν το influencing μεταφέρεται στον προεκλογικό

Η αποχώρηση του Νίκου Αναστασιάδη από τον πολιτικό στίβο δεν προκαλεί μόνο ανακατατάξεις στην κυβερνώσα παράταξη αλλά σηματοδοτεί μία νέα εποχή πρώτα στον τρόπο που εκτυλίσσεται ο προεκλογικός και στη συνέχεια στην πολιτική σκηνή εν γένει. Είναι ο τελευταίος της παλιάς σχολής των πολιτικών, που ενημερώνεται αποκλειστικά από τα παραδοσιακά μέσα (διαβάζει προσεκτικά τα παραπολιτικά των εφημερίδων και παρακολουθεί τις ειδήσεις στο κρατικό κανάλι), δεν είναι καθόλου εξοικειωμένος με τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και εξακολουθεί να «μετρά» την κοινή γνώμη από τα μεγάλα συλλαλητήρια, το χειροκρότημα στους πύρινους λόγους, τις θερμές χειραψίες στους γάμους και τα μνημόσυνα.

Οι σημερινοί υποψήφιοι, επικοινωνούν μέσω whatsapp, διαβάζουν ειδήσεις κυρίως μέσω ηλεκτρονικών μέσων και όταν θέλουν να μετρήσουν τη δημοτικότητά τους, τις θετικές ή αρνητικές αντιδράσεις των πολιτικών τους, τότε παρακολουθούν στενά τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Αυτό αποτυπώνει τη μετάβαση του προεκλογικού από τα παραδοσιακά μέσα στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Από την πολιτική της εξέδρας στο ποιος θα αποκτήσει τους περισσότερους ακόλουθους, ποιος θα έχει τα περισσότερα like και share. Το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσο η διαδικτυακή είναι η πραγματική εικόνα της κατάστασης ή αν παρακολουθούμε σιγά σιγά την επικράτηση μιας εικονικής πραγματικότητας που πόρρω απέχει από την πραγματική ζωή και την ανταπόκριση των πολιτών στα κοινά.

Το γιατί η προεκλογική εκστρατεία μετατοπίζεται πλέον στο διαδίκτυο, είναι ένα ζήτημα που τυγχάνει διαφόρων ερμηνειών. Tο ενδιαφέρον της σημερινής κοινωνίας για τις πολιτικές εξελίξεις εξασθενεί, οι ψηφοφόροι δεν έχουν τους στενούς δεσμούς που είχαν άλλοτε με τα κόμματα που στήριζαν. Σήμερα είναι πιο επικριτικοί και απαιτητικοί, ενώ ο τρόπος ζωής τους έχει αλλάξει από τη δεκαετία του ’90. Δεν είναι τυχαίο ότι τα σωματεία και οι σύλλογοι που αποτελούσαν στο παρελθόν τον κύριο πυρήνα των κομμάτων, πλέον αραιώνουν και γερνούν μαζί με τους θαμώνες τους. Οι πολιτικοί αντιλήφθηκαν πως πρέπει να βρουν άλλους τρόπους να απευθυνθούν στο νεότερο ακροατήριο και να περάσουν το μήνυμά τους. Σε αυτό το πλαίσιο μπαίνουν οι επιχορηγούμενες διαφημίσεις, τα σποτάκια μέσω facebook και twitter και κυρίως οι φωτογραφήσεις στο Instagram. Όλο αυτό διευκολύνει θεωρητικά την κατάσταση, καθώς ο πολιτικός νιώθει πως δεν χρειάζεται τη μεσολάβηση ενός μέσου, ενός δημοσιογράφου για να περάσει το μήνυμά του. Σύμφωνα με τον διευθυντή επικοινωνίας της εταιρείας ΓΝΩΡΑ Χαράλαμπο Ρωσσίδη, τα social media προσφέρουν αμεσότητα στην επικοινωνία θέσεων και μηνυμάτων αλλά και τη δυνατότητα στόχευσης ακροατηρίων βάσει δημογραφικών δεδομένων και ενδιαφερόντων που δηλώνει κάθε χρήστης. «Αυτό μάλλον συνεπάγεται με καλύτερη διαχείριση του διαθέσιμου διαφημιστικού budget, αφού μια δέσμη προτάσεων και πολιτικών που αφορά συγκεκριμένο ακροατήριο, όπως για παράδειγμα τη νεολαία Αγλαντζιάς, μπορεί αν μεταδοθεί με ακρίβεια» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ρωσσίδης.

Eκπρόσωπος της εικόνας

Τη δύναμη της εικόνας έχει καταλάβει καλύτερα από τον καθένα ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Ο ίδιος φρόντισε να κτίσει μεθοδικά ένα ατσαλάκωτο προφίλ με τη βοήθεια των ΜΜΕ αλλά και τον τρόπο που χειριζόταν ο ίδιος προσωπικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ανέκαθεν παρακολουθούσε το twitter προσεκτικά, πάντα όμως γνώριζε πως είναι ένα πιο δύσκολο κοινό. Σε αυτό το πλαίσιο μέχρι και σήμερα αποφεύγει αυθόρμητες τοποθετήσεις όπως κάνει για παράδειγμα ο Γιώργος Παμπορίδης και περιορίζεται σε αναδημοσιεύσεις τοποθετήσεών του είτε όταν ήταν στο υπουργείο Εξωτερικών είτε σήμερα ως υποψήφιος.

Στο παρελθόν είχε κτίσει μάλιστα γέφυρα επικοινωνίας μέσω προσωπικών μηνυμάτων, με δραστήριους χρήστες, οι οποίοι έβλεπαν επικριτικά τους χειρισμούς του στο υπουργείο. Το πόσο αυτό τον βοήθησε είναι άγνωστο, όμως η αλήθεια είναι πως το twitter είναι το μέσο που εξακολουθεί να του ασκεί την περισσότερη κριτική. Καθόλου τυχαίο ότι η τελευταία φορά που έχει κάνει ανάρτηση είναι ο περασμένος Ιούλιος. Δραστήριος υπήρξε από νωρίς με το Instagram, προβάλλοντας κυρίως φωτογραφίες από προσωπικές του στιγμές με την οικογένειά του.

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης αντιλαμβάνεται πως το Instagram είναι η λιγότερο πολιτικοποιημένη πλατφόρμα και γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο αποφεύγει τις όποιες πολιτικές τοποθετήσεις. Μάλιστα, μία ανάρτησή του η οποία προκάλεσε την αρχή των μεγάλων προστριβών με την Πινδάρου ήταν η φωτογραφία που ανάρτησε παίζοντας με την κόρη του την παραμονή των βουλευτικών εκλογών. Ο τέως υπουργός Εξωτερικών χρησιμοποίησε το Instagram την περίοδο του lockdown, συνομιλώντας προσωπικά με φοιτητές που ήθελαν να επιστρέψουν στην Κύπρο.

Έκτοτε έστησε ένα καλό δίκτυο επικοινωνίας με τη νεότερη γενιά. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι ο κ. Χριστοδουλίδης, αν και είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στο facebook, δεν διατηρεί δικό του λογαριασμό, εκτός από δύο σελίδες υποστήριξης που φέρουν το όνομά του και έχουν 9.100 like και 1.500 ακόλουθους αντιστοίχως. Αρχικά ο στόχος του κ. Χριστοδουλίδη ήταν να δημιουργήσει ψεύτικα προφίλ που θα μπορούν να μεταφέρουν και να προωθούν τις θέσεις του, να αναδημοσιεύουν φωτογραφίες του αλλά και να απαντούν στις επικρίσεις, καθώς σε αντίθεση με τα δύο μεγάλα κόμματα δεν έχει ούτε τον μηχανισμό ούτε τα στελέχη που να μπορούν να στηρίξουν κάτι τέτοιο. Μετά την αποκάλυψη Κυριάκου για fake accounts, έχει εξαφανιστεί ο λογαριασμός του Αλέκου Τριανταφύλλη, εξακολουθεί να υπάρχει ωστόσο ο λογαριασμός Διονύσιος Σολωμού που σύμφωνα με συναγερμικούς κύκλους είναι ψεύτικο προφίλ.

Εδώ βεβαίως ανοίγει και ο μεγάλος κίνδυνος της κατάχρησης των κοινωνικών μέσων δικτύωσης. Όλη αυτή η ευκολία της πλατφόρμας και των μέσων επικοινωνίας τον εξέθεσε στον κίνδυνο, να ανατραπεί το προφίλ που για χρόνια έκτιζε και το οποίο αποτελεί εν πολλοίς έναν από τους κύριους λόγους που τον επιλέγουν οι πολίτες. Δεν γνωρίζουμε βεβαίως ακόμα πόσο και αν έπληξε την υποψηφιότητά του, με τη δημοσιοποίηση των ιδιωτικών του συνομιλιών στις οποίες μεταξύ άλλων δίνει οδηγίες για τη δημιουργία ψεύτικων λογαριασμών και την αποδόμηση επικριτών του ή αν απλώς είναι και αυτή μία συζήτηση που περιορίζεται στον στενό χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Διαφάνηκε πάντως πως ο τέως υπουργός Εξωτερικών παρακολουθεί ο ίδιος μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια την καμπάνια του. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την εικόνα έχει προσλάβει συγκεκριμένο σκηνοθέτη που τον ακολουθεί στις ομιλίες του, φτιάχνει τα κατάλληλα σποτ και τα διαχέει στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.

Αγώνας εντυπώσεων

«Οι εκλογές δεν είναι Instagram και απολιτίκ» έλεγε πέρυσι ο Αβέρωφ Νεοφύτου, στέλνοντας μήνυμα στον Νίκο Χριστοδουλίδη. Όσο όμως κι αν ο ίδιος υποστηρίζει πως η πολιτική είναι θέσεις και όχι επικοινωνία, αντιλαμβάνεται τη δυναμική που έχει η εικόνα. Καθόλου τυχαίες οι φωτογραφίες που ανά καιρούς δημοσιεύει, σε Instagram και facebook, άλλοτε σερβίροντας, άλλοτε μαζεύοντας κεράσια και άλλοτε με jet ski μαζί με τη σύζυγό του Μαρία Σελίπα.

Το αν λοιπόν η πολιτική είναι Instagram, είναι θέμα υποψηφίου που το στηρίζει και σε πολλές περιπτώσεις ο κ. Νεοφύτου δεν κατάφερε να έχει το αποτέλεσμα που ήθελε μέσω των κοινωνικών μέσων δικτύωσης. Είναι ιδιαίτερα ενεργός στο Instagram, όμως αγαπημένη του πλατφόρμα ήταν πάντα το twitter. Ο ίδιος έχει επιχειρήσει στο παρελθόν να έχει έντονη παρουσία, απαντώντας σε χρήστες, ωστόσο στενοί του συνεργάτες τον συμβούλευσαν να κρατήσει αποστάσεις, καθώς η έντονη κριτική που δέχεται κατά διαστήματα στο twitter ενδεχομένως να επηρεάσουν την ψυχολογία του. Ενδεικτικό ότι ο ίδιος απέχει από το καλοκαίρι από το twitter. Διατηρεί βεβαίως σελίδες υποστήριξης στο facebook με τη μία να αριθμεί 11.000 ακόλουθους και το group «Αβέρωφ Νεοφύτου για την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας» να μετρά 3.000 μέλη. Στην προώθηση των φωτογραφιών και των θέσεών του, έχει το πλεονέκτημα να έχει μία πλειάδα υποστηρικτών που διοχετεύουν το μήνυμά του. Είτε συναγερμικών στελεχών, εμμίσθων κυβερνητικών αξιωματούχων, συναγερμικών μελών και φίλων. Υπάρχουν βεβαίως ανώνυμοι λογαριασμοί τόσο στο facebook όσο και στο twitter που παραπέμπουν σε ψεύτικα προφίλ, τα οποία διακινούν θέσεις, προτάσεις και φωτογραφίες του συναγερμικού προέδρου και απαντούν σε όσους επικρίνουν τον υποψήφιο για την Προεδρία. Ο Α. Νεοφύτου έχει δώσει έμφαση στο οπτικοακουστικό υλικό. Έχει επενδύσει σε φωτογράφους και κατάλληλους σκηνοθέτες μετά το ιδεολογικοπολιτικό συνέδριο του ΔΗΣΥ, οι οποίοι μοντάρουν σποτάκια, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της επίσκεψής του στο Κονγκό και κυρίως από τις προεκλογικές του συγκεντρώσεις, καθώς το μήνυμα που θέλει να στείλει, είναι αυτό της δυναμικής και της προοπτικής νίκης. Δεν περνά απαρατήρητο πως οι δύο συναγερμικοί υποψήφιοι μπαίνουν πλέον σε μία διαδικασία ανταγωνισμού για το ποιος θα παρουσιάσει τον περισσότερο κόσμο στις συγκεντρώσεις του. Όχι τόσο για τον παλμό της εκδήλωσης όπως γινόταν άλλοτε, αλλά για να διαχυθούν φωτογραφίες με τις πολυπληθείς εκδηλώσεις τους.

Ψηφιακά άπειρος

Τελευταίος στη μάχη της εικόνας μπαίνει ο Ανδρέας Μαυρογιάννης. Ούτε ο υποψήφιος που στηρίζει το ΑΚΕΛ διατηρεί λογαριασμό στο facebook αλλά μία σελίδα στήριξης της υποψηφιότητάς του που δημιουργήθηκε πρόσφατα και μετρά 4.843 ακόλουθους, ενώ μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο δημιούργησε προφίλ στο Instagram, όχι τόσο από προσωπικές του στιγμές–εκτός από τη φωτογραφία από τον γάμο του γιου του, Διομήδη, αλλά κυρίως δημοσιεύει φωτογραφίες του προεκλογικού. Οι δημοσιεύσεις στις δύο διαφορετικές πλατφόρμες καταδεικνύουν πως ο λογαριασμός τυγχάνει χειρισμού από τρίτους όχι από τον ίδιο, ενώ ο ίδιος φέρεται να προτιμά να παρακολουθεί τις εξελίξεις στο twitter (διατηρεί λογαριασμό από το 2012), αποφεύγοντας ωστόσο να κάνει δικές του αναρτήσεις. Η πρόσκληση άλλωστε για την εκδήλωσή του στις 4 Οκτωβρίου, η οποία είναι σε μορφή σελιδοδείκτη, καταδεικνύει και τη διαφορά του από τους άλλους δύο βασικούς υποψηφίους που παίζουν καθαρά ψηφιακά.

Στο επιτελείο του Ανδρέα Μαυρογιάννη αντιλαμβάνονται τη δύναμη που έχει η εικόνα, και τη δυσκολία δεδομένου ότι ο υποψήφιός τους είναι χαμηλών τόνων, προσεκτικός στις δημόσιες τοποθετήσεις του και αρκετά άπειρος με τον φακό. Ήδη έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην προσωπική επαφή του με τους ΑΚΕΛικούς ψηφοφόρους, ωστόσο ερώτημα εγείρεται γύρω από το πώς θα φτάσει σε ένα ευρύτερο ακροατήριο. Σε αυτό το πλαίσιο έχουν κάνει ταχύρρυθμα στον έμπειρο διπλωμάτη για το πώς θα τοποθετείται και θα κινείται δημοσίως, ενώ μεγάλο στοίχημα αποτελεί για το ΑΚΕΛ και τον ίδιο η εκδήλωση της Τρίτης. Η εν λόγω εκδήλωση, εκτός από τις θέσεις του υποψηφίου θα προβάλει οπτικοακουστικό υλικό και φιλοδοξεί σε μία μαζική παρουσία μελών του ΑΚΕΛ και υποστηρικτών του Ανδρέα Μαυρογιάννη, καθώς η εικόνα αυτή θέλει να ανατρέψει την αίσθηση που έχει μερίδα της κοινωνίας –ιδιαίτερα στην Αριστερά– πως δεν αποτελεί επιλογή νίκης. Οι τρεις βασικοί υποψήφιοι τρέχουν συνεπώς σε μία κούρσα εντυπώσεων, με πολλή προσοχή. Ο μόνος ίσως πολιτικός που επιχειρεί τη διαδραστικότητα αυτή τη στιγμή είναι ο Γιώργος Παμπορίδης και ο ίδιος κατάφερε να καθορίσει πολιτική ατζέντα δημιουργώντας ψηφιακό τείχος προστασίας γύρω από το ΓεΣΥ και αναγκάζοντας ακόμα και τους πολέμιούς του να το στηρίξουν. Το ίδιο έκανε μαζί με τον Κωνσταντίνο Ιωάννου μετά και τον διορισμό Αγαθαγγέλου, οδηγώντας στην αναδίπλωση. Η διαδραστικότητά του ωστόσο του στοίχισε πολιτικά, αν ληφθεί υπόψη ότι διαρρέονταν παλιές αναρτήσεις του που επέκριναν ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ. Η εικόνα από μόνη της, ως επικοινωνία, δεν κερδίζει εκλογές ούτε απαραίτητα οδηγεί τους ψηφοφόρους στην κάλπη. «Η συνταγή της επιτυχίας έχει πολλές μεταβλητές και παραμέτρους, όλες εξίσου σημαντικές» σημειώνει υπογραμμίζοντας την προσωπικότητα, τον δείκτη αποδεκτικότητας και αναγνωσιμότητάς του, αν υποστηρίζεται από προσωπικότητες που έχουν κοινωνικό εκτόπισμα και ικανούς συνεργάτες. Αν έχει καθαρό παρελθόν και μπορεί να εμπνεύσει τους πολίτες. «Ένα πιο σημαντικό στοιχείο από την επικοινωνία είναι η οργανωτική ικανότητα, αν δηλαδή διαθέτει τον μηχανισμό για αποτελεσματική εκστρατεία. Όσο σημαντική κι αν είναι η διαμόρφωση της επιδιωκόμενης εικόνας, άλλο τόσο είναι η ανθρώπινη αλληλεπίδραση και η πρόσβαση στη βάση των ψηφοφόρων» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ρωσσίδης. Ίσως το πιο ενδεικτικό παράδειγμα στην Κύπρο που καταδεικνύει πως τα social media δεν βγάζουν Πρόεδρο είναι η περίπτωση των δημοτικών εκλογών στην Αγλαντζιά. Ενώ το twitter, κατακεραύνωνε τους υποψηφίους που παρευρέθηκαν στη διαδήλωση διαμαρτυρίας για τη δημιουργία Κέντρου Φιλοξενίας των αιτητών πολιτικού ασύλου και εκθείαζε την στάση της Έφης Ξάνθου, αυτό σίγουρα δεν αποτυπώθηκε στην κάλπη.