Του Βασίλη Νέδου
Πολιτική προσωπικότητα διορισμένη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με αρμοδιότητα στο Κυπριακό και στην ένταξη του πολιτικού προβλήματος στην ατζέντα των ευρωτουρκικών προτείνει, μεταξύ άλλων, στη συνέντευξη που παραχωρεί στην «Κ» ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και ανεξάρτητος, χωρίς κομματική υποστήριξη, υποψήφιος για την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας στις εκλογές του επόμενου Φεβρουαρίου αναφέρει ακόμα ότι οι ΗΠΑ μπορεί να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία σχημάτων συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή, με σκοπό να καλυφθεί το κενό που αφήνει η σταδιακή αποχώρησή τους. Ο κ. Χριστοδουλίδης προαναγγέλλει ότι σε περίπτωση ανάδειξής του στο αξίωμα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας θα επιδιώξει τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
– Βρεθήκατε στην Αθήνα και συναντηθήκατε με όλους τους πολιτικούς αρχηγούς και παράγοντες της δημόσιας ζωής. Ποιο το περιεχόμενο των επαφών σας;
– Πάντα στην κορυφή βρίσκεται το Κυπριακό και πώς μπορούμε να σπάσουμε το αδιέξοδο και να αρχίσουν πάλι οι συνομιλίες. Μιλώντας για το Κυπριακό, πάντα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη το διεθνές πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να κινηθούμε και αυτή τη στιγμή βλέπουμε μια Ε.Ε. να αντιδρά, ορθά, παρά το κόστος που επωμίζεται, στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Μια εισβολή που δεν διαφέρει σε καμία περίπτωση από αυτά που έγιναν στην Κύπρο το 1974. Η Ε.Ε. θεωρώ ότι είναι ο πυλώνας στον οποίο θα πρέπει Ελλάδα και Κύπρος να επικεντρωθούν στην προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών.
Και να γίνω πιο συγκεκριμένος. Η Αγκυρα θα προχωρήσει σε επίλυση του Κυπριακού μόνο αν νιώσει και η ίδια τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν για την Τουρκία, όχι για τους Τουρκοκυπρίους. Εδώ και καιρό υπάρχει ένας αριθμός θεμάτων στο πλαίσιο των ευρωτουρκικών στα οποία δεν παρατηρείται καμία απολύτως πρόοδος. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η Τουρκία θα ήθελε κατάληξη σε αυτά τα θέματα. Θέματα όπως η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, η φιλελευθεροποίηση των θεωρήσεων εισόδου, η αεροπορική συμφωνία. Υπάρχουν πολλά θέματα στο καλάθι των ευρωτουρκικών. Και θεωρώ ότι θα πρέπει σε αυτό το καλάθι να προστεθεί και το Κυπριακό. Να θυμίσω ότι εδώ και καιρό με ενέργειες της Λευκωσίας αλλά και αποφάσεις των «27» υπάρχουν «παγωμένα» αρκετά κεφάλαια στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας.
Χρειαζόμαστε μια ισχυρή πολιτική προσωπικότητα η οποία θα διοριστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ώστε να αναλάβει την προσπάθεια για τα ευρωτουρκικά και το Κυπριακό.
Ολα αυτά θα πρέπει να συζητηθούν με την Τουρκία σε ένα διάλογο ο οποίος, φυσικά, δεν θα ξεφεύγει από το πλαίσιο του ΟΗΕ, αλλά με την Ε.Ε. να διαδραματίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η δική μας προσέγγιση είναι να γίνει αυτό μέσα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και όχι την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δεν χρειαζόμαστε τεχνοκράτη ως επικεφαλής, χρειαζόμαστε μια ισχυρή πολιτική προσωπικότητα της Ευρώπης η οποία θα διοριστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ώστε να μπορεί να αναλάβει αυτή την προσπάθεια. Μια προσωπικότητα η οποία θα μπορεί να συναντηθεί και με τον Τούρκο πρόεδρο, να συζητήσει, να γνωρίζει τα ευρωτουρκικά και το Κυπριακό, και όλα αυτά να συζητηθούν μαζί ώστε να μπορούμε να φτάσουμε σε μια κατάσταση πραγμάτων που θα είναι αμοιβαία επωφελής για όλες τις πλευρές.
– Δεδομένου ότι και ο κ. Ερντογάν έχει δηλώσει ότι θα ήθελε έναν διαφορετικό τρόπο διαχείρισης της λύσης του Κυπριακού, θεωρείτε ότι θα μπορούσε να ακουστεί η πρότασή σας ως ενδιαφέρουσα και στην Aγκυρα;
– Επιστρέφω σε αυτό που προανέφερα. Το τι γίνεται στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή ενισχύει περισσότερο και τα δικά μας επιχειρήματα ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία λύση δύο κρατών ή διχοτόμησης ή ενσωμάτωσης των κατεχόμενων εδαφών στην Τουρκία. Αρα αυτό είναι εκτός συζήτησης πέραν από τη Λευκωσία –και σε αυτό συμφωνούμε όλοι– σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Είδαμε όλοι την αντίδραση της διεθνούς κοινότητας στην παράνομη προσάρτηση περιοχών της Ουκρανίας στη Ρωσική Ομοσπονδία. Το ίδιο συμβαίνει και για την Κύπρο. Επίσης, παρότι η τωρινή ηγεσία των Τουρκοκυπρίων ταυτίζεται πλήρως με την Τουρκία, η συντριπτική πλειονότητα των Τουρκοκυπρίων δεν επιθυμεί λύση η οποία ξεφεύγει από το πλαίσιο του ΟΗΕ, πιστεύει στην προοπτική της Ε.Ε. ως λύση των αδιεξόδων που βιώνει. Γι’ αυτό λέω και ότι η Ε.Ε. μπορεί να γίνει αποδεκτή απ’ όλα τα μέρη.
– Πριν από λίγες ημέρες το κατοχικό καθεστώς απείλησε να διώξει την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ από τα Κατεχόμενα, υπάρχουν οι μόνιμες απειλές για έρευνες και γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Θεωρείτε ότι τους επόμενους μήνες, και λόγω προεκλογικής περιόδου στην Κύπρο, μπορεί κάποιες από αυτές τις απειλές να υλοποιηθούν;
– Οταν μιλάμε για τον Ερντογάν, Αθήνα και Λευκωσία δεν πρέπει ποτέ να αποκλείουμε την οποιαδήποτε κίνηση. Εχει αποδείξει ότι είναι απρόβλεπτος. Εκείνο που βλέπουμε από πλευράς Τουρκοκυπρίων, με τη στήριξη της Τουρκίας, είναι μια κοινή πολιτική, μια προσπάθεια υποβάθμισης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και αφού δεν μπορεί να γίνει διεθνώς, γίνεται μέσω άλλων ενεργειών, όπως για παράδειγμα η επιστολή που έχει ήδη σταλεί στα Ηνωμένα Εθνη με την οποία αμφισβητείται το ψήφισμα 186 της 15ης Μαρτίου 1964. Ηταν το πρώτο ψήφισμα μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από την κυβέρνηση που αναγνώριζε την Κυπριακή Δημοκρατία ως τη νόμιμη κυβέρνηση της χώρας και έρχονται μέσω άλλων τρόπων να αμφισβητήσουν την ύπαρξή της. Ουσιαστικά προωθούν τη λύση των δύο κρατών.
Επαναλαμβάνω, και δεν θα κουραστώ να το λέω, ότι πρέπει να βλέπουμε το διεθνές πλαίσιο. Η συγκυρία δημιουργεί κρίσεις, προβλήματα αλλά και ευκαιρίες για την επανέναρξη μιας προσπάθειας επίλυσης του Κυπριακού με την Ε.Ε. ως πρωταγωνίστρια.
Κατά τα λοιπά, ακούμε, Ελλάδα και Κύπρος, διαρκώς απειλές από τον κ. Ερντογάν. Πέραν της ορθής αντίδρασης από πλευράς Αθήνας και Λευκωσίας θα πρέπει αυτά τα μηνύματα να πάνε και στις άλλες χώρες της περιοχής. Μια οποιαδήποτε αποσταθεροποιητική ενέργεια από πλευράς Τουρκίας δεν επηρεάζει μόνο την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και το Ισραήλ, την Αίγυπτο και άλλες χώρες της περιοχής.
Η νέα σχέση με τις ΗΠΑ και οι ενεργειακές δυνατότητες του νησιού
– Φαίνεται ότι οι Αμερικανοί θέλουν μια πιο στενή σχέση με την Κυπριακή Δημοκρατία. Τελευταίο παράδειγμα η άρση του εμπάργκο όπλων. Πώς θα βλέπατε να εξελίσσεται αυτή η σχέση με έναν πιο απτό τρόπο συνεργασίας με τις ΗΠΑ; Υπάρχει το σχήμα 3+1…
– Οντως υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις, με αποκορύφωμα την άρση του εμπάργκο. Να υπενθυμίσουμε ότι υπήρξαν κι άλλες, όπως για παράδειγμα η σύσταση στην Κύπρο ενός περιφερειακού κέντρου εκπαίδευσης τεχνοκρατών από όλες τις χώρες της περιοχής, του γνωστού Cyclops, το οποίο είναι κυπριακής ιδιοκτησίας αλλά με χρηματοδότηση των ΗΠΑ. Η άρση του εμπάργκο αντικατοπτρίζει το επίπεδο των σχέσεών μας και αποτελεί αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που ξεκίνησε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Είναι θετικό ότι οι ΗΠΑ δεν προσεγγίζουν την Κύπρο μέσα από το πρίσμα είτε του Κυπριακού είτε της Τουρκίας και αυτό πράγματι οφείλεται και στην εξαιρετική δουλειά που κάνει η ομογένεια στις ΗΠΑ, αλλά και στον γερουσιαστή Μενέντεζ, πρωτεργάτη της άρσης του εμπάργκο. Οφείλεται όμως και στις ενέργειες και της Ελλάδας και της Κύπρου, που σε περιφερειακό επίπεδο με τις τριμερείς συνεργασίες με τα κράτη της περιοχής, μέσα από τη σύσταση του ενεργειακού φόρουμ στο Κάιρο, αναδεικνύουν τη σημασία τους ως κράτη που παρέχουν ασφάλεια και σταθερότητα.
Πρέπει να δούμε τη μεγάλη εικόνα. Ποια είναι αυτή; Οι ΗΠΑ σταδιακά αποχωρούν από την περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Δημιουργείται ένα κενό, το οποίο είτε θα καλυφθεί από τα ομονοούντα κράτη της περιοχής –Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα– είτε θα επιτρέψουμε σε άλλα κράτη της περιοχής ή μακριά από την περιοχή, να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Εχουμε ξεφύγει από τα λόγια στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, έχουμε πάει στις πράξεις.
Ποιο θα μπορούσε να είναι το επόμενο βήμα; Θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη θεσμοθέτηση της συνεργασίας στην περιοχή ανάμεσα στα ομονοούντα κράτη. Είχαμε δει μια προσπάθεια να γίνει ένα σχήμα συνεργασίας στη Μέση Ανατολή σε όλους τους τομείς, που θα στείλει και μηνύματα σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή. Που θα στείλει μηνύματα και στους εξωτερικούς δρώντες που θα ήθελαν, για δικούς τους λόγους, την αποσταθεροποίηση της περιοχής.
– Υπολογίζεται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να εξαγάγει φυσικό αέριο το 2026-27. Προχωράει η διασύνδεση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας Αφρικής με Ευρώπη. Η Κύπρος μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο;
– Πράγματι η Ευρώπη βρίσκεται σε μια τιτάνια προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και ήταν μέσα σε αυτό το πλαίσιο που έγιναν οι συμφωνίες της Ε.Ε. με την Αίγυπτο, το Αζερμπαϊτζάν, το Ισραήλ. Τι θα έπρεπε να πράξει η Λευκωσία σε συνεργασία με το Ισραήλ; Να παρουσιάσουν τα δεδομένα στις Βρυξέλλες και να ζητήσουν από την Ευρώπη να στηρίξει οικονομικά –και όχι μόνο– την ανάπτυξη των αποθεμάτων στην περιοχή, τα οποία δύναται να βοηθήσουν, σε κάποιον βαθμό, τα θέματα απεξάρτησης από τη Ρωσία. Πρέπει να αξιοποιηθούν οι πιο γρήγορες λύσεις. Αυτή τη στιγμή, με τα σημερινά δεδομένα, η πιο γρήγορη λύση είναι αυτή της Αιγύπτου. Εκεί υπάρχουν δύο τερματικά που μπορεί να αξιοποιηθούν από την Ε.Ε.
Τεχνητή η πόλωση
– Είστε ένας υποψήφιος εκτός κομματικού παιχνιδιού. Υπάρχει τις τελευταίες εβδομάδες έντονη πόλωση. Μετά τον δεύτερο γύρο θα υπάρξουν δυνατότητες σύμπνοιας ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις, τουλάχιστον στα βασικά ζητήματα; Ποιο το μήνυμά σας και για τους ανθρώπους που στηρίζουν τη μη κομματική υποψηφιότητά σας;
– Oντως, υπάρχει πόλωση. Γίνεται μια συνειδητή, τεχνητή προσπάθεια να ανέβουν οι τόνοι, να δημιουργηθεί πόλωση με στόχο τη συσπείρωση κομματικών ακροατηρίων και ψηφοφόρων. Αντιλαμβάνομαι ότι μέσα στο πλαίσιο μιας προεκλογικής περιόδου τέτοια πράγματα γίνονται. Το ζητούμενο είναι μετά τις εκλογές να σχηματιστεί μια κυβέρνηση ευρύτερης δυνατής αποδοχής. Και αυτή είναι η δική μου προσπάθεια, το έχω πει δημόσια επανειλημμένως, έτσι ώστε μέσα από αυτήν τη συνεργασία να αντιμετωπιστούν οι σοβαρότατες προκλήσεις που έχουμε ενώπιόν μας και δεν έχουν κομματικό χαρακτήρα ούτε ιδεολογική προσέγγιση. Δεν επηρεάζεται διαφορετικά, για παράδειγμα, ένας νέος στη προσπάθειά του να βρει μια ποιοτική θέση εργασίας εάν προέρχεται από την Αριστερά ή από τη Δεξιά.
Είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και θεωρώ ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες και τα δεδομένα. Είναι αίτημα της κοινωνίας, η ευρύτερης δυνατής αποδοχής κυβέρνηση. Βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο, πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό. Δεν είναι μέσα από τις κομματικές προσεγγίσεις που μπορεί να βρεθούν λύσεις. Σίγουρα η κομματική τοποθέτηση είναι σοβαρή, αλλά δεν έχουμε βουλευτικές εκλογές, έχουμε προεδρικές εκλογές. Πρέπει να μας προβληματίσει ότι ένας σημαντικός αριθμός των συμπατριωτών μας, περί το 35%, επιλέγει συνειδητά να μη συμμετέχει στην εκλογική διαδικασία. Αυτούς δεν πρέπει να τους αφήσουμε στο περιθώριο, αλλά να τους πείσουμε να συμμετάσχουν στις εκλογές, καθώς, μέσα και από τη συμμετοχή τους, και στη διακυβέρνηση του τόπου. Αν ο λαός με τιμήσει με την ψήφο του, η πρόθεσή μου είναι η συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
