Του Βασίλη Νέδου
Πληθαίνουν οι ενδείξεις για την τουρκική προσπάθεια μεταφοράς του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος σε ένα πλαίσιο διμερούς συνεννόησης με την Αθήνα. Των σαφών υπαινιγμών περί κακομεταχείρισης των μεταναστών από τις ελληνικές αρχές του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, είχε προηγηθεί μια σαφής προσπάθεια να ενταχθεί το ζήτημα ως αντικείμενο συζήτησης ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία στο πλαίσιο των επαφών για τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, το θέμα τέθηκε κατά τη διμερή συνάντηση που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στους υπουργούς Εθνικής Αμυνας Ελλάδας Νίκου Παναγιωτόπουλου και Τουρκίας Χουλουσί Ακάρ, στο περιθώριο της υπουργικής συνόδου του ΝΑΤΟ, την Παρασκευή 25 Οκτωβρίου. Από την τουρκική πλευρά ετέθη ζήτημα ένταξης πτυχών του προσφυγικού στα ΜΟΕ, σύμφωνα με τα οποία θα υπήρχε ανταλλαγή ειδικών, εν προκειμένω στρατιωτικών, για την παρακολούθηση των προσφυγικών ροών.
Το μήνυμα που έστειλε ο κ. Παναγιωτόπουλος προς τον ομόλογό του ήταν σαφές και απολύτως ευθυγραμμισμένο με τη γενικότερη αντίληψη την οποία έχει η Αθήνα σχετικά με τον ρόλο που μπορεί να έχουν οι Ενοπλες Δυνάμεις στη διαχείριση του προσφυγικού: αποκλειστικά επικουρικό. Ο κ. Παναγιωτόπουλος εξήγησε λεπτομερώς τις ελληνικές θέσεις προκειμένου να αποφευχθεί παρερμηνεία για τις προθέσεις της Αθήνας στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Ο κ. Ακάρ εμφανίστηκε, επίσης, εξαιρετικά ενοχλημένος από την κοινή άσκηση Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας με την επωνυμία «Ατσάλινο βέλος», κατά τη διάρκεια της οποίας F-16 πέταξαν έως την Κύπρο. Καλά πληροφορημένες πηγές ανέφεραν ότι ο κ. Ακάρ περιέγραψε τη συγκεκριμένη άσκηση ως «βαρύ τραύμα» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οπως ήδη αποκάλυψε η «Κ» (24.10), η Αγκυρα, πέρα από το μπαράζ υπερπτήσεων σε ελληνικά νησιά και νησίδες, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της και μέσω επίσημου διαύλου, καθώς το «Ατσάλινο βέλος» έγινε αντιληπτό ως «πισώπλατο μαχαίρωμα» στην Τουρκία τη στιγμή που επιχειρούσε στη Βόρεια Συρία.
Η καχυποψία
Η Αγκυρα παρατηρεί με ιδιαίτερη καχυποψία τη γενικότερη δραστηριοποίηση της Αθήνας σε ασκήσεις σε όλο το εύρος της Ανατολικής Μεσογείου. Η καχυποψία αυτή δεν αφορά τόσο διμερείς ασκήσεις της Ελλάδας όπως η διακλαδική «Μέδουσα» με την Αίγυπτο ή η πολυεθνική αεροπορική «Blue Flag» στο Ισραήλ, αλλά δραστηριότητες όπως η συνοδεία αμερικανικού Β-52 από ελληνικά F-16 σε μια διαδρομή η οποία οδήγησε βόρεια της Κύπρου, βόρεια δηλαδή του κατεχόμενου τμήματος του νησιού.
Η τουρκική ενόχληση αφορά, βεβαίως, και την ολοένα και στενότερη στρατιωτική συνεργασία ανάμεσα στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ, η οποία δεν περιορίζεται σε μεμονωμένες επιχειρήσεις, όπως η παραπάνω, αλλά επεκτείνεται, ιδιαίτερα μετά την υπογραφή της νέας συμφωνίας αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας (MDCA). Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να επισκεφθεί την Ελλάδα ο διοικητής του αμερικανικού στρατού ξηράς στην Ευρώπη, αντιστράτηγος Κρίστοφερ Καβόλι, με βασική αφορμή την ολοκλήρωση της ανέλκυσης της βυθοκόρου «Ολγα» από το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης.
Ο κ. Καβόλι θα μεταβεί στην Αλεξανδρούπολη σε μια επίσκεψη η οποία γίνεται από την αμερικανική πλευρά αντιληπτή ως ένα σαφές μήνυμα προς τη Ρωσική Ομοσπονδία και από την Ελλάδα ως ακόμα μία υπόμνηση της αύξησης της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή. Η παρουσία άρχισε να γίνεται αντιληπτή ήδη από τις αρχές της εβδομάδας, όταν ελικόπτερα Απάτσι, Μπλακ Χοκ και Σινούκ της 3ης ταξιαρχίας της αμερικανικής αεροπορίας στρατού άρχισαν να καταφθάνουν στον Βόλο, από όπου μεταφέρονται σταδιακά στο Στεφανοβίκειο.
Επιπλέον, σε υπηρεσιακό επίπεδο, οι Αμερικανοί φαίνεται ότι ζητούν διαρκείς διευκρινίσεις από την ελληνική πλευρά για την τακτική που ακολουθούν οι Τούρκοι στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η αύξηση των παραβιάσεων, κυρίως όμως των εικονικών αερομαχιών και των υπερπτήσεων ακόμα και σε μικρά κατοικημένα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου όπως οι Λειψοί και το Αγαθονήσι, έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον Αμερικανών επιτελών και, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, ζητούν ολοένα και περισσότερα στοιχεία από τους Ελληνες ομολόγους τους.
Βέβαια, το συγκεκριμένο ζήτημα παραμένει μόνιμη εστία τριβής ανάμεσα σε Ελληνες και Τούρκους εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ, αλλά η διαφοροποίηση της αντίληψης των ΗΠΑ θεωρείται από την Αθήνα ένδειξη γενικότερης αναθεώρησης ορισμένων δεδομένων που έως τώρα γίνονταν σε συμμαχικό επίπεδο ως περίπου μονότονα. Αυτή η γενικότερη καχυποψία, όπως και οι υπόνοιες περί «βαρέος τραύματος» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις από επίσημα χείλη, υποδηλώνει αφενός το παραδοσιακό σύνδρομο περικύκλωσης που κατατρύχει την Αγκυρα, αφετέρου τη διατήρηση μιας σκληρής στάσης, σε μια περίοδο κατά την οποία η Τουρκία εξακολουθεί να στρατιωτικοποιεί όλες τις κρίσεις στον περίγυρό της.
Η κυπριακή ΑΟΖ
Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι, βεβαίως, η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της Κυπριακής Δημοκρατίας και, γενικότερα, η ευρύτερη θαλάσσια περιοχή. Η αποχώρηση του πλωτού γεωτρύπανου «Φατίχ» από τα δυτικά της Κύπρου δεν αποπροσανατολίζει τη Λευκωσία, καθώς είναι απολύτως σαφές ότι αυτές οι κινήσεις πραγματοποιούνται όχι λόγω βούλησης της Αγκυρας για αποκλιμάκωση, αλλά λόγω της αδυναμίας των Τούρκων να διεξαγάγουν γεωτρήσεις.
Ειδικοί δεν διστάζουν να περιγράψουν τις προσπάθειες των «Φατίχ» και «Γιαβούζ» τους τελευταίους μήνες ως «γεωτρήσεις σημαίας», που μικρή ουσιαστική αξία έχουν. Προτού το «Φατίχ» αποχωρήσει από την κυπριακή ΑΟΖ για την Αττάλεια, είχε προηγηθεί σειρά ατυχιών για τους Τούρκους χειριστές του πλωτού γεωτρύπανου, ακόμα και η απομάκρυνσή του από τον στόχο που είχε θέσει, λόγω λανθασμένων χειρισμών. Βέβαια, δεν θα πρέπει να καλλιεργούνται ψευδαισθήσεις σχετικά με την αποφασιστικότητα της Άγκυρας ώστε κάποια στιγμή να έχει αποτελέσματα.
Η στρατιωτικοποίηση της στάσης της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ φαίνεται και από κινήσεις οι οποίες ορισμένες φορές κινούνται στα όρια της δημιουργίας επικίνδυνων συνθηκών. Ενα από αυτά τα επεισόδια καταγράφηκε πριν από περίπου τρεις εβδομάδες, όταν ένα τουρκικό υποβρύχιο αναδύθηκε στη θαλάσσια περιοχή που βρίσκεται ακριβώς έξω από το Διεθνές Αεροδρόμιο Πάφου, προκειμένου να γίνει ορατό.
Η υποβρύχια δράση των Τούρκων στην ευρύτερη περιοχή προκαλεί τεράστια ενόχληση και στο ΝΑΤΟ, λόγω του ουσιαστικού αποκλεισμού που έχουν επιβάλει στις υπόλοιπες συμμαχικές χώρες οι οποίες επιθυμούν να κάνουν γυμνάσια στην Ανατολική Μεσόγειο. Μοναδική εξαίρεση είναι οι ρωσικές ναυτικές δυνάμεις, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο λόγω των βάσεων που διαθέτει δεν χρειάζεται να πάρει άδεια για ασκήσεις νότια της Κύπρου.
