Της Μαρίνας Οικονομίδου
Η παρουσία Κυπρίων (Χρύσης Βασιλειάδης και Δημήτρης Ιωαννίδης) στη λίστα των προσώπων στους οποίους η βρετανική και η αμερικανική κυβέρνηση επέβαλαν νέες κυρώσεις -υπό το πρίσμα της κατηγορίας για παροχή βοήθειας στους Ρώσους ολιγάρχες Roman Abramovich και Alisher Usmanov, προς απόκρυψη των περιουσιακών τους στοιχείων- σε συνδυασμό με τους «Φάκελους των ολιγαρχών» που δημοσιοποίησε προ ημερών ο Guardian, χαρακτηρίζοντας την Κύπρο «Μόσχα της Μεσογείου» και «κράτος μέλος της Ε.Ε που επί χρόνια διευκολύνει την κίνηση ρωσικού κεφαλαίου στην Ευρώπη και πιο πέρα», σήμανε κόκκινο συναγερμό σε κυβέρνηση, διπλωματικούς και οικονομικούς κύκλους. Νωπές οι μνήμες των όσων εκτυλίχθηκαν από το 2017 και μετά, όταν σωρεία ξένων δημοσιευμάτων έψεγαν την διαχείριση της Κυπριακής Δημοκρατίας γύρω από τα χρυσά διαβατήρια αλλά και τις σχέσεις της Κύπρου με Ρώσους ολιγάρχες. Νωπές και οι μνήμες της αντίδρασης της κυβέρνησης, όταν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης μιλούσε για καιρό περί «κακόβουλων δημοσιευμάτων που εξυπηρετούσαν συγκεκριμένα συμφέροντα χωρών» και ο Νίκος Χριστοδουλίδης ως κυβερνητικός εκπρόσωπος τότε χαρακτήριζε το Bloomberg που ζητούσε απαντήσεις «προκατειλημμένο δείγμα δημοσιογραφίας». Τα όσα βεβαίως ακολούθησαν με την αποκάλυψη απόκτησης κυπριακής υπηκοότητας σε καταζητούμενους όπως ο Μαλαισιανός Τζο Λο σε συνδυασμό με τις αποκαλύψεις του Αλ Τζαζίρα στη συνέχεια για το διάτρητο του συστήματος και την εμπλοκή πολιτικών αξιωματούχων φέρεται να έπαιξαν τον δικό τους ρόλο ώστε η κυβέρνηση σήμερα να θέλει να στείλει το μήνυμα πως θα λάβει αμέσως μέτρα. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης είχε ενημερωθεί από την Ουάσινγκτον για ένα συγκεκριμένο αριθμό ονομάτων που περιλαμβάνονται στη λίστα προτού αυτή δημοσιοποιηθεί και διαμήνυσε πως «δεν θα γίνει ανεκτή καμία παρέκκλιση από τις κυρώσεις της Ε.Ε» καθώς κύρια προτεραιότητα είναι να καθαρίσει το όνομα της χώρας από τις καταγγελίες. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης μιλώντας την περασμένη Κυριακή επιβεβαίωσε το ρεπορτάζ της έντυπης «Κ» ότι θα υπάρξουν και άλλες καταχωρήσεις ονομάτων φυσικών και νομικών προσώπων στην λίστα κυρώσεων κατά της Ρωσίας, χωρίς να αποκλείει και οντότητες που βρίσκονται εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες της «Κ» αυτό αναμένεται να γίνει εντός μηνός. Σε αυτό το πλαίσιο την Τρίτη το πρωί θα πραγματοποιηθεί σύσκεψη στο Προεδρικό με την συμμετοχή των υπουργών Οικονομικών, Δικαιοσύνης, του Βοηθού Γενικού Εισαγγελά, του επικεφαλής της ΚΥΠ, του Προέδρου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, του Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών και του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου.
Οι ερμηνείες
Η τοποθέτηση του Προέδρου της Δημοκρατίας περί μηδενικής ανοχής που υπογραμμίστηκε σε δηλώσεις αλλά και σε επαφές που είχε με τις πρεσβείες των δύο χωρών επιδέχθηκε πολλών ερμηνειών. Προφανώς η κυβέρνηση δεν θέλει να ανοίξει ένας νέος κύκλος που θα πλήξει το όνομα της χώρας και να προκαλέσει νέες προεκτάσεις στην οικονομία της. Παράλληλα όμως, είχε ως στόχο να στείλει το μήνυμα σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, πως ο προσανατολισμός της Κύπρου είναι ξεκάθαρα δυτικός. Και αυτό, ως απάντηση στην καχυποψία που υπήρχε προεκλογικά για την στάση που θα τηρήσει ο Νίκος Χριστοδουλίδης απέναντι στη Ρωσία, δεδομένων και των καλών σχέσεων που διατηρούσε όσο ήταν υπουργός Εξωτερικών με τη Μόσχα. Υψηλά ιστάμενες διπλωματικές πηγές με τις οποίες μίλησε η «Κ» εκτιμούν πως οι πιέσεις για τον σαφή δυτικό προσανατολισμό της Κύπρου ενδεχομένως να αυξηθούν το επόμενο διάστημα τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Στο οικονομικό επίπεδο έγιναν ήδη κάποιες κινήσεις πρόληψης και αποφυγής της όποιας περαιτέρω έκθεσης της οικονομίας σε οποιοδήποτε ρίσκο. Ενδεικτική η πρωτοβουλία της Τράπεζας Κύπρου να προχωρήσει στο κλείσιμο αρκετών ρωσικών λογαριασμών το τελευταίο διάστημα. Τα περί ενίσχυσης των πιέσεων για ξεκάθαρη θέση συνδέονται σύμφωνα με τις ίδιες διπλωματικές πηγές και με την πρόσφατη επίσκεψη του Ουκρανού Υπουργού Άμυνας στην Κύπρο ο οποίος ζήτησε από την Λευκωσία συγκεκριμένα οπλικά συστήματα τα οποία θεωρεί η χώρα, σημαντικά για την αποκωδικοποίηση των ρωσικών όπλων και για τα οποία η κυβέρνηση έστειλε το μήνυμα πως δεν μπορεί να δώσει.
Ενιαία εποπτική αρχή
Την περασμένη Τετάρτη μετά και τη σύσκεψη που συγκάλεσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ανακοινώθηκαν οι οδηγίες του για δημιουργία οδικού χάρτη που θα αφορούν τις επόμενες ενέργειες της κυβέρνησης προς την κατεύθυνση των κυρώσεων. Πέραν των περαιτέρω πληροφοριών που ζήτησε το υπουργείο Εξωτερικών από τις δύο χώρες –δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο από πλευράς κυβέρνησης αν οι κινήσεις των δύο Κύπριων έγιναν μετά την επιβολή κυρώσεων ως μέτρο για τη ρωσική εισβολή- τις κινήσεις Κεραυνού με τις δύο πρεσβείες και τον συντονισμό με τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, η κυβέρνηση προσανατολίζεται στην δημιουργία μίας ενιαίας εποπτικής αρχής που θα μπορεί να ελέγχει και τους λογιστές αλλά και τους δικηγόρους. Είναι μία σκέψη που είχε προταθεί από την Τρόικα το 2014 και πλέον γίνονται σκέψεις και διαβουλεύσεις για την εφαρμογή του από τη νέα κυβέρνηση. Ένα από τα σοβαρά κενά άλλωστε είναι ότι τόσο οι Λογιστές όσο και οι Δικηγόροι ελέγχονται από τον εαυτό τους με αποτέλεσμα να υπάρχουν καταχρήσεις σε πρακτικές, ακόμη και συγκάλυψη.
Οι νοοτροπίες και οι πρακτικές
Οι μεγάλοι ελεγκτικοί οίκοι γνωστοί και ως «Big Four», μετά και την μεγάλη κρίση που δημιουργήθηκε λόγω των χρυσών διαβατηρίων και κυρίως μετά την ρωσική εισβολή έχουν προχωρήσει στην εφαρμογή αυστηρών μέτρων και την εφαρμογή της πολιτικής «εάν επιβάλλονται κυρώσεις οπουδήποτε, τότε αυτές ισχύουν παντού» «καθαρίζοντας» από την όποια ρωσική εξάρτηση. Μέχρι πρόσφατα ωστόσο η ρωσική επιρροή ήταν έκδηλη. Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η PWC αναλάμβανε διαχρονικά –ακόμη και σήμερα- την προεδρία του Κυπρορωσικού Συνδέσμου, καθόλου τυχαίες και οι αναφορές που υπήρξαν για την εταιρεία στο πόρισμα Καλογήρου, γύρω από τα χρυσά διαβατήρια. Παρά τις σαφείς -όπως υποστηρίζουν κύκλοι της εταιρείας- κινήσεις για δεξιόστροφη πολιτική και απεξάρτηση από τις ρωσικές εξαρτήσεις, η κίνηση τριών μετόχων του εν λόγω οίκου να αποχωρήσουν μετά την αλλαγή πολιτικής δημιουργώντας την εταιρεία Kiteserve διατηρώντας πελάτες που σχετίζονται με την Ρωσία ενεργοποίησαν την καχυποψία και ενίσχυσαν τον έλεγχο για το τι συμβαίνει στην Κύπρο. Την κίνηση των τριών προέβαλαν οι Financial Times τον περασμένο Νοέμβριο όπου επεσημάνθηκε πως η νέα εταιρεία παρέχει μεταξύ άλλων υπηρεσίες σε οντότητες που πλήττονται από κυρώσεις της ΕΕ όταν αυτό επιτρέπεται βάσει εξαίρεσης. Η πλειοψηφία των πελατών όπως αναφέρεται πάντως, δεν υπόκειται σε κυρώσεις από ΕΕ, ΗΠΑ και Βρετανία. Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως μετά την εν λόγω κίνηση ενισχύθηκαν οι έλεγχοι από το Κέντρο στην PWC Κύπρου και ιδιαίτερα τον περασμένο Μάρτιο όπου ωστόσο δεν προέκυψε κανένα ζήτημα παρατυπίας. Σε ο,τι αφορά την Deloitte δεν πέρασαν απαρατήρητα τα δημοσιεύματα από τη συνεργασία Guardian-OCCRP-Documento ότι η κυπριακή εταιρεία Meritservus ήταν κάποτε μέρος της Deloitte και πως συνεργάζεται κρυφά με την κυρπαική εταιρεία- κέλυφος του Μαλοφέγεφ για περίπου τρία χρόνια ακόμη προτού τερματίσουν τη μεταξύ τους συνεργασία.
Στο πλαίσιο αυτό ο τρόπος με τον οποίο υπεραμύνθηκε του επαγγέλματος των δικηγόρων, ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου Χρίστος Κληρίδης, επιδέχθηκε πολλών ερμηνειών. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έκαναν λόγο για συνδικαλιστική νοοτροπία όταν μετά τα δημοσιεύματα υποστήριξε oτι οι κυρώσεις των Αγγλοαμερικανών αφορούν κυρίως δραστηριότητες, οι οποίες έλαβαν χώρα προτού γίνει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τη στιγμή που κάτι τέτοιο δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί. Ούτε απαρατήρητη πέρασε η τοποθέτησή του ότι «τα δισεκατομμύρια των Ρώσων ολιγαρχών δεν είναι η Κύπρος που τα έχει μασήσει αλλά χώρες όπως την Αγγλία και την Γερμανία», σημειώνοντας ότι «μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το Λονδίνο είναι η Μόσχα της Βορείου Ευρώπης αλλά επειδή αυτές είναι χώρες δυνατές ξεφεύγουν της κριτικής». Προφανώς και δεν περνά απαρατήρητη η σημαντική οικονομική επιρροή Αμπράμοβιτς στην Αγγλία, με την περιβόητη αγορά της ποδοσφαιρικής ομάδας Τσέλσι. Σε αντίθεση όμως με την Αγγλία, η Κύπρος ελέγχεται για το γεγονός ότι από τα οικονομικές δραστηριότητες και δοσοληψίες ξένων παραγόντων και ιδιαίτερα των Ρώσων είχαν επηρεαστεί πολιτικές αποφάσεις της χώρας. Ζήτημα που θα πρέπει να απαντηθεί από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, είναι και ποιες κινήσεις έγιναν για την προστασία του δικηγορικού επαγγέλματος από μεμονωμένες περιπτώσεις επαγγελματιών οι οποίοι έπληξαν με τις ενέργειές τους και το επάγγελμα αλλά κυρίως το όνομα της χώρας.
Κενά και σύγχυση
Πέραν των επαγγελματιών ωστόσο και το πως λειτουργούν, το μεγάλο ζήτημα είναι πως θα χειριστεί το ίδιο το κράτος την κατάσταση για να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της χώρας. Επί του παρόντος οι ελλείψεις και τα κενά είναι εμφανή. Μόνο η σύγχυση που προκλήθηκε στο Προεδρικό γύρω από το αν υπάρχει και αν λειτουργεί τελικά η Εθνική Μονάδα Εφαρμογής των Κυρώσεων ήταν αρκετή. Η «Κ» είχε ζητήσει από αρμόδιες κυβερνητικές πηγές, αμέσως μετά τις ανακοινώσεις της περασμένης Τετάρτης να εξηγήσουν τι ακριβώς συμβαίνει με την Εθνική Μονάδα Εφαρμογής των Κυρώσεων και για ποιο λόγο ανακοινώθηκε την περασμένη Τετάρτη η σύστασή της, δεδομένου ότι είχε ληφθεί απόφαση από το υπουργικό συμβούλιο επί κυβέρνησης Αναστασιάδη να συσταθεί από τον Ιούνιο του 2022. Το μπέρδεμα ήταν εμφανές στο Προεδρικό για το ποια θα έπρεπε να ήταν η απάντηση που θα δοθεί επισήμως και όπως διαπιστώθηκε μετά από πολλές επεξηγήσεις, η εν λόγω μονάδα υπάρχει μεν στο οργανόγραμμα του υπουργείου Οικονομικών, είναι υπό την εποπτεία του γενικού διευθυντή Οικονομικών ωστόσο σύμφωνα με την ενημέρωση που δόθηκε στην εν λόγω σύσκεψη, δεν έχει συσταθεί ακόμα, καθώς όπως εξηγήθηκε πρόσφατα αποδεσμεύτηκε από τη βουλή κονδύλι για αξιοποίηση τεχνοκράτη. Σύμφωνα βεβαίως με αρμόδιες διπλωματικές πηγές, η Εθνική Μονάδα Εφαρμογής Κυρώσεων έχει ήδη προχωρήσει σε διεξαγωγή συσκέψεων, ξένοι τεχνοκράτες έχουν ήδη παρέχει εμπειρογνωμοσύνη, ωστόσο στόχος είναι να διεκπεραιώνει πιο γρήγορα και πιο εύκολα αποφάσεις.
Η ανεπάρκεια της ΜΟΚΑΣ
Το μεγάλο ωστόσο ζήτημα είναι να μην μείνει για ακόμη μία φορά η όλη υπόθεση στις εξαγγελίες και τις δεσμεύσεις αλλά να υπάρξει σαφής στρατηγική. Αυτό που επισημαίνεται από πολιτικούς αναλυτές είναι τοι ίδιοι οι θεσμοί να έχουν τα εργαλεία να προλάβουν κάποιες καταστάσεις. Θα πρέπει να γνωρίζουν πότε μία δραστηριότητα υπερβαίνει μία νόμιμη δοσοληψία, αν χρησιμοποιείται κακόβουλη επιρροή ξένων συμφερόντων στην Κύπρο ή αν μεμονωμένοι επαγγελματίες χρησιμοποιούν την Κύπρο ως πλυντήριο. Σε αυτό το πλαίσιο, σημαντικός θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της ΜΟΚΑΣ. Κάθε φορά που προκύπτουν ζητήματα, η ΜΟΚΑΣ ξεκαθαρίζει πως δεν έχει τα κατάλληλα εργαλεία για διεξοδικό έλεγχο. Καθόλου τυχαίες και οι αναφορές στο πόρισμα Νικολάτου για τα κενά της ΜΟΚΑΣ. Από το πόρισμα Νικολάτου είχε προκύψει πως ο ρόλος της ΜΟΚΑΣ θα έπρεπε να ήταν καταλυτικός και πως θα μπορούσε να παρέμβει και να φρενάρει πολιτογραφήσεις ύποπτων αιτητών για κυπριακή υπηκοότητα. Μία λύση στο πρόβλημα ενδεχομένως να ήταν η ενίσχυση του ρόλου της ΜΟΚΑΣ δίδοντας περισσότερα εργαλεία με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως σωστό «financial intelligence unit» με στόχο διεξοδικούς ελέγχους ύποπτων λογαριασμών, σωστή διερεύνηση για τη διαδρομή χρημάτων που ενδεχομένως να είναι αποτέλεσμα παράνομων δραστηριοτήτων, παρά την συνεχή δημιουργία συμβουλευτικών επιτροπών και αρχών που περιορίζονται στο επικοινωνιακό παιχνίδι αλλά επί της ουσίας παρουσιάζουν δυσκολία στον όποιο συντονισμό.
Οι οικονομικές προεκτάσεις
Μπορούν ωστόσο οι κυρώσεις να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία; Μιλώντας στην «Κ» πηγές της Κεντρικής Τράπεζας σημειώνουν ότι δεν υπήρξε καμία προηγούμενη προειδοποίηση για τις εν λόγω κυρώσεις. Ο Κεντρικός Τραπεζίτης Κωνσταντίνος Ηροδότου σε δηλώσεις του μετά και την συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ξεκαθάρισε πως δεν υπάρχει κανένας απολύτως κίνδυνος επί του παρόντος. «Δεν μπορώ να κάνω πρόβλεψη για τί μελλοντικές κυρώσεις μπορεί να προκύψουν για να εκφέρω γνώμη για μελλοντικό αντίκτυπο». Για τον αν υπάρχει κίνδυνος εκροών καταθέσεων μετά το κλείσιμο των λογαριασμών των Ρώσων, ο κ. Ηροδότου είπε «καθόλου, οι τράπεζές μας έχουν πολύ ικανοποιητικά επίπεδα κεφαλαίων και ένα από τα καλύτερα επίπεδα ρευστότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης το να κλείσουν λογαριασμοί κάποιων πελατών δεν επηρεάζει καθόλου ούτε την τράπεζα, ούτε οποιοδήποτε άλλο πελάτη της τράπεζας» ανέφερε χαρακτηριστικά. Το ζήτημα της αξιοπιστίας ωστόσο που προκύπτει για το γεγονός ότι η Κύπρος βρίσκεται για άλλη μια φορά στο επίκεντρο είναι κάτι που θα πρέπει να ανησυχεί σύμφωνα με τον Αναπληρωτή Καθηγητή Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου Ανδρέα Μιλιδώνη. Όπως σημειώνει στην «Κ», αν και υπάρχουν στην Κύπρο εδώ και αρκετά χρόνια, αρχές, υπηρεσίες ή/και επιτροπές που έχουν συμβουλευτικό ρόλο σε θέματα που επηρεάζουν τη φήμη της Κύπρου, εκ του αποτελέσματος, φαίνεται να χρειάζονται επικαιροποίηση των όρων εντολής τους». Αναγκαία όπως σημειώνει είναι και η λογοδοσία για την αποτελεσματικότητα τους. «Αυτή η επικαιροποίηση θα πρέπει να δώσει περισσότερη έμφαση στην πρόληψη κινδύνων που επηρεάζουν την φήμη της χώρας μας, αντί στην μείωση των ζημιών μετά από ένα καταστροφικό γεγονός» σημειώνει θέτοντας ως παράδειγμα την περίπτωση Al Jazeera ή τις κυρώσεις. Όπως σημειώνει η Κύπρος «χρειάζεται ξένες επενδύσεις, ωστόσο όχι τις επενδύσεις που λειτουργούν εις βάρος του ονόματος και της αξιοπιστίας της» καθώς η φήμη της χώρας μας είναι μια ανοιχτή πληγή και πρέπει να επουλωθεί και γι’ αυτό, αυτό που χρειάζεται αμέσως, είναι μια εθνική στρατηγική για την αποκατάσταση της.
Με αποσπάσματα από την έντυπη «Καθημερινή»
