Του Βασίλη Νέδου
Πριν από λίγα 24ωρα ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου άνοιξε για ακόμη μία φορά τη βεντάλια του συνόλου των τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο, πολλές από τις οποίες είναι γνωστές από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Στην αποστρατιωτικοποίηση, η οποία αναδεικνύεται τους τελευταίους δύο μήνες σχεδόν σε καθημερινή βάση, προστέθηκαν (ξανά) η περίφημη θεωρία του διαμοιρασμού των πόρων του Αιγαίου με βάση την απόσταση ανάμεσα στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα παράλια της Τουρκίας, με τα παρεμβαλλόμενα ελληνικά νησιά να μην εξασφαλίζουν παρά μόνον 6 ναυτικά μίλια χωρικών υδάτων. Το σημείο λίγο ανατολικότερα του 25ου μεσημβρινού ως ορίου τουρκικής δικαιοδοσίας ουσιαστικά αφήνει δίχως επήρεια (πάντα κατά την τουρκική αντίληψη) ό,τι βρίσκεται ανατολικότερα της νοητής γραμμής που ξεκινάει από τα παράλια της Ξάνθης, συνεχίζει στη Λήμνο, την Παροναξία και στο ανατολικό κομμάτι της Κρήτης, ξεκινώντας λίγο έξω από το Ηράκλειο. Κάτι που σημαίνει ότι νησιά όπως η Λήμνος, η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος, το σύνολο των Δωδεκανήσων, ακόμα και το μεγαλύτερο τμήμα της… Μυκόνου επικάθονται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα.
Το αποτέλεσμα των εκλογών στο Ισραήλ δεν ευνοεί τα σχέδια ταχείας επαναπροσέγγισης με την Τουρκία.
Θέλουν… μοιρασιά
Λίγο μετά τον κ. Τσαβούσογλου, οι δηλώσεις αρχικά του υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ για διάλογο που θα καταλήξει σε «δίκαιη μοιρασιά» στο Αιγαίο και εν συνεχεία του εκπροσώπου και εξ απορρήτων συνεργάτη του Τούρκου προέδρου, Ιμπραήμ Καλίν, σχετικά με την απειλή που αποτελεί για την Τουρκία η παρουσία ελληνικών δυνάμεων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, λειτούργησαν μάλλον συμπληρωματικά στο φιλοτέχνημα ενός πλαισίου το οποίο δεν ξεφεύγει από τη συνήθη ρητορική που εκπέμπεται από την Άγκυρα τους τελευταίους μήνες.
Είναι απολύτως σαφές ότι τμήμα του νέου αναθεωρητικού θορύβου που δημιουργείται από την Άγκυρα οφείλεται στη συζήτηση η οποία έχει ξεκινήσει τις τελευταίες εβδομάδες στην Ελλάδα –με αφορμή όλα όσα απειλούνται νοτίως της Κρήτης, αν τελικά η Λιβύη ζητήσει από την Τουρκία να κάνει έρευνες στην υποτιθέμενη υφαλοκρηπίδα της– περί επέκτασης των χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια. Η επαναφορά του casus belli από τον κ. Τσαβούσογλου αναγιγνώσκεται από την Αθήνα ως μια τέτοια απόπειρα.
Στον ΟΗΕ
Ενα κοινό σημείο στις αναφορές και των τριών ήταν η, προσχηματική ή μη, εκδήλωση ετοιμότητας για διάλογο. Αυτή τη στιγμή πάντως, με μοναδική εξαίρεση την επικοινωνία που έχουν οι υπουργοί Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος και Χουλουσί Ακάρ, σταθερός δίαυλος δεν υφίσταται. Ακόμα και κάποιες επαφές σε ανώτερο διπλωματικό επίπεδο είναι περισσότερο κοινωνικού και λιγότερο ουσιαστικού χαρακτήρα. Στην Αθήνα αναμένεται, επίσης, το επόμενο βήμα της Τουρκίας στο επίπεδο του ΟΗΕ, όπου θεωρείται βέβαιο ότι θα επιχειρήσει να βάλει ακόμα ένα λιθαράκι στο αναθεωρητικό αφήγημά της.
Ακόμα μεγαλύτερη είναι η ανησυχία για το τι θα μπορούσε να κάνει σε αυτή την κατεύθυνση η Λιβύη, καθώς πιθανή κατάθεση εξωτερικών ορίων υφαλοκρηπίδας στον ΟΗΕ από την Τρίπολη και, παράλληλα, ανάθεση ερευνών στην τουρκική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ) στα νότια της Κρήτης (όπως πριν από λίγα 24ωρα απείλησε ο ίδιος ο Ερντογάν) θα οδηγούσαν σε άμεση κρίση. Τα μηνύματα που έχουν φθάσει τις προηγούμενες ημέρες προς την Άγκυρα δεν είναι ενθαρρυντικά. Πέρα από την –συμβολικού χαρακτήρα– υπενθύμιση που έκανε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ προς την κυβέρνηση της Τρίπολης για τα όρια τα οποία έχει όταν συζητάει σχετικά με θέματα που δεσμεύουν την εξωτερική πολιτική της Λιβύης, αλλά και την παρέμβαση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ίσως το πιο ανησυχητικό για την Άγκυρα μήνυμα να ήρθε από το Κάιρο και την… Ιερουσαλήμ.
Από το Κάιρο τα μηνύματα ήταν δύο: Αρχικά ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Σάμεχ Σούκρι δημοσιοποίησε ότι οι διερευνητικές επαφές με την Τουρκία διακόπηκαν λόγω της κατάστασης στη Λιβύη. Δεν υπάρχει κανένας στο Κάιρο, πολλώ μάλλον ο πρόεδρος Σίσι, που θα δεχθεί τη μετατροπή της Λιβύης σε απέραντη στρατιωτική βάση της Τουρκίας. Ένα δεύτερο μήνυμα που εστάλη στην Άγκυρα από το Κάιρο, με διάφορους τρόπους, είναι ότι το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης της Αιγύπτου με την Ελλάδα (Κρήτη), άρα και την Ευρώπη, προχωρεί κανονικά. Η αραβική διπλωματία είναι γνωστή για τις συχνά περίπλοκες και ασαφείς διατυπώσεις, ωστόσο η υποστήριξη της ηλεκτρικής διασύνδεσης, με δηλώσεις και του πρέσβη της Αιγύπτου στην Αθήνα, αποτελεί ένα ξεκάθαρο μήνυμα για τη διάθεση του Καΐρου να μην υπαναχωρήσει από τη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ που έχει κάνει με την Ελλάδα τον Αύγουστο του 2020.
Το άλλο μήνυμα ήρθε στον Ερντογάν από το Ισραήλ, όπου ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου επέστρεψε δυναμικά, έπειτα από σχεδόν ενάμιση χρόνο στην αντιπολίτευση. Παρά το γεγονός ότι δεν αναμένεται ριζοσπαστική αλλαγή στην προσπάθεια επαναπροσέγγισης Τουρκίας – Ισραήλ, εκτιμάται ότι ίσως επιβραδυνθεί ο βηματισμός. Και τούτο διότι ο Νετανιάχου, σε αντίθεση με τους λιγότερο πεπειραμένους διαδόχους και προκατόχους του, διαθέτει το δικό του δίκτυο διεθνών σχέσεων και γνωριμιών, ως εκ τούτου είναι λιγότερο επιρρεπής στις πιέσεις. Σε κάθε περίπτωση, οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι.
Η εσωτερική διάσταση
Η εθνικιστική ρητορική Ερντογάν όχι μόνο έναντι της Ελλάδας, αλλά έναντι όλων («αδέσμευτη» στάση στον πόλεμο της Ουκρανίας, αντιαμερικανισμός, αντιευρωπαϊσμός, προβολή συνδρόμου περικύκλωσης και λοιπές δοκιμασμένες συνταγές), είναι μια συνταγή που θα τηρηθεί απαρεγκλίτως μέχρι τουλάχιστον τη διεξαγωγή των εκλογών στην Τουρκία. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις γι’ αυτό. Πριν από λίγες ημέρες ένας από τους αντιπροέδρους της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΑΚΡ, ο Μαχίτ Ουνάλ, αναγκάστηκε σε παραίτηση από τη θέση του, καθώς σχόλιά του ενόχλησαν τον πρόεδρο του ακροδεξιού ΜΗΡ και κυβερνητικό εταίρο Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Πέρα από απόδειξη του προσωποπαγούς χαρακτήρα του ΑΚΡ (κόμμα του Ερντογάν), το ειδικό βάρος του Μπαχτσελί φάνηκε και στην αλλαγή του εκλογικού νόμου που ψηφίστηκε την περασμένη άνοιξη και θα τεθεί σε ισχύ την 1η Απριλίου 2023. Το όριο εισόδου στη Βουλή μειώνεται από το 10% στο 7%, με την ελπίδα ότι το κόμμα του Μπαχτσελί θα κατορθώσει να το περάσει.
Ακόμη μία πιο σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι με τον νέο εκλογικό νόμο το μεγαλύτερο κόμμα ευνοείται έναντι των υπολοίπων στις μικρές περιφέρειες. Για τον Ερντογάν ο πρώτος γύρος των εκλογών είναι τεράστιας σημασίας, καθώς αν κατορθώσει να περάσει το όριο του 50%, τότε ο δεύτερος γύρος, ο οποίος περιλαμβάνει και τις κοινοβουλευτικές, ίσως καταστεί διαδικαστικός. Δύο άλλα στοιχεία είναι η συμπεριφορά των 10 εκατομμυρίων νέων ψηφοφόρων (η Τουρκία αποτελεί μία από τις δημογραφικά δυναμικότερες χώρες στον πλανήτη), αλλά και των Κούρδων, που παραμένει ένα ερώτημα δίχως μία και γραμμική απάντηση.
