ΚΥΠΕ
Η διαίρεση της Κύπρου συνεχίζει να εμποδίζει την πλήρη απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλα τα άτομα σε ολόκληρο το νησί, αναφέρεται στην ετήσια έκθεση του Γραφείου του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR).
Η έκθεση κάνει μια ανασκόπηση των θεμάτων που άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο κατά το χρονικό διάστημα από την 1η Δεκεμβρίου 2022 έως τις 30 Νοεμβρίου 2023. Η έκθεση, που αποτελείται από 15 σελίδες, σημειώνει στα συμπεράσματά της ότι "η διαίρεση της Κύπρου συνεχίζει να εμποδίζει την πλήρη απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλους τους ανθρώπους σε ολόκληρο το νησί". Σημειώνει πως ενώ το νησί έχει επιστρέψει σταδιακά σε μια αίσθηση κανονικότητας παρά τη συνεχιζόμενη παρουσία της νόσου του κορωνοϊού (COVID-19), οι προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων, εξακολουθούν να υφίστανται όσον αφορά την πλήρη απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων και των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, "με άτομα σε ευάλωτες καταστάσεις, όπως μετανάστες και μειονότητες, και η τουρκοκυπριακή κοινότητα, να επηρεάζονται δυσανάλογα".
Προσθέτει ότι ενώ τα σημεία διέλευσης συνέχιζαν να λειτουργούν κανονικά, «ο περιορισμένος αριθμός των σημείων διέλευσης, οι μεγάλες ουρές και οι διακρίσεις στις διελεύσεις, παρεμπόδισαν το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο κοινοτήτων». "Πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την αύξηση του αριθμού των σημείων διέλευσης και για το εμπόριο και για ευκαιρίες για ουσιαστική διακοινοτική επαφή ως βασικό στοιχείο της συμφιλίωσης και της οικοδόμησης εμπιστοσύνης", συμπληρώνεται στην έκθεση.
Επιπλέον, αναφέρει ότι παρά τις προκλήσεις αυτές, πολλοί παράγοντες συνέχισαν να προωθούν και να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, θρησκευτικών ηγετών και θρησκευτικών παραγόντων και πολλών δικοινοτικών τεχνικών επιτροπών.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί, προσθέτει, "ότι η κοινωνία των πολιτών στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, εκτός από την υποστήριξη των θυμάτων λόγω παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσίευσε τις πρώτες της εκθέσεις παρακολούθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων". Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρει, "και δεδομένου του αυξανόμενου οικονομικού χάσματος στο νησί, εξακολουθεί να είναι επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα που θα βασίζεται στις αρχές της μη διάκρισης, της συμμετοχής, της διαφάνειας και της λογοδοσίας ως ουσιαστικό στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης, που να ενθαρρύνει την κοινωνική συνοχή και την προώθηση του διαλόγου και της πολιτικής διαδικασίας".
Μια τέτοια προσέγγιση, συνεχίζει, είναι ιδιαίτερα σημαντική όσον αφορά το έργο των δικοινοτικών τεχνικών επιτροπών για την προστασία τους από μεγαλύτερη πολιτική δυναμική. Είναι επίσης σημαντικό, προσθέτει, "να εφαρμοστεί αποτελεσματικά το κοινό σχέδιο δράσης για να εξασφαλιστεί η πλήρης, ισότιμη και ουσιαστική συμμετοχή των γυναικών στη διαδικασία διευθέτησης/ενδεχόμενη διαδικασία διευθέτησης".
"Τα ανθρώπινα δικαιώματα ισχύουν για όλους τους ανθρώπους παντού. Όλοι οι παράγοντες πρέπει επομένως να υπερασπίζονται, χωρίς καμία διάκριση, τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των Κυπρίων σύμφωνα με τα σχετικά διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων", αναφέρει.
Σύμφωνα με την Έκθεση, "ενώ πολλά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο πηγάζουν από τη διαίρεση της, η επείγουσα και αποτελεσματική αντιμετώπιση όλων των κενών και ζητημάτων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο – συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών – παραμένει ουσιαστική όχι μόνο για τη διασφάλιση της υλοποίησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους ανθρώπους που ζουν στην Κύπρο αλλά και για την υποστήριξη των προσπαθειών για την επίτευξη μιας δίκαιης και διαρκούς ειρηνικής λύσης σχετικά με τη διαίρεση του νησιού".
Από αυτή την άποψη, το Γραφείο υπενθυμίζει ότι, στο ψήφισμα 1987/50, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ζήτησε την αποκατάσταση και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών όλων των Κυπρίων.
"Ως εκ τούτου, το Γραφείο ενθαρρύνει την αυξημένη εμπλοκή και την τεχνική συνεργασία με τους μηχανισμούς των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλους τους Κύπριους, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των θεμάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που περιγράφονται στην παρούσα έκθεση", σημειώνει.
Καταλήγοντας, η έκθεση επισημαίνει ότι "είναι επίσης υψίστης σημασίας το Γραφείο και άλλοι σχετικοί παράγοντες να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε ολόκληρο το νησί και σε όλα τα άτομα που επηρεάζονται και να απολαμβάνουν την πλήρη συνεργασία των αρχών της Κυπριακής Δημοκρατίας και των τ/κ αρχών".
Στην ετήσια έκθεση του Γραφείου, του οποίου είναι επικεφαλής ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Φόλκερ Τουρκ, αναφέρεται εξάλλου ότι οι μηχανισμοί των Ηνωμένων Εθνών είχαν εκφράσει κατά το παρελθόν τις ανησυχίες τους για τους παράγοντες και τις δυσκολίες που εμποδίζουν την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πρακτικές σε ολόκληρο το νησί «λόγω της συνεχιζόμενης διαίρεσης». Η Κυπριακή Δημοκρατία, προστίθεται, «δεν ήταν σε θέση να διασφαλίσει την εφαρμογή των πράξεων διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στις οποίες είναι μέλος, σε περιοχές εκτός του αποτελεσματικού της ελέγχου», κάνοντας παράλληλα αναφορά σε «γενική απουσία πληροφόρησης για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο βόρειο τμήμα της Κύπρου». Η παρακολούθηση και η αναφορά από διεθνείς μηχανισμούς για την κατάσταση αυτή στο «βόρειο τμήμα» της Κύπρου είχε παραμείνει περιορισμένη, προστίθεται.
Ως προς το θέμα των αγνοουμένων, η έκθεση σημειώνει, μεταξύ άλλων ότι η Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων είχε επισημάνει μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2023, 91 πιθανούς τόπους ταφής που είναι έτοιμοι για να γίνουν εκσκαφές. «Η Επιτροπή διενήργησε εκσκαφές σε 7 από τις στρατιωτικές περιοχές στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, στις οποίες είχε δοθεί πρόσβαση τον Ιούνιο του 2019, όπου έγιναν 6 ανακτήσεις» προστίθεται.
Για το ίδιο θέμα, γίνεται επίσης αναφορά στην παρουσία ναρκών και εκρηκτικών υπολειμμάτων, σημειώνοντας πως μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο για μια σειρά από δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή. Η έκθεση σημειώνει το ψήφισμα του ΣΑ 2674 (2023) το οποίο καλεί τους δύο ηγέτες να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο για μια ελεύθερη από νάρκες Κύπρο, σημειώνοντας πρόοδο στον καθαρισμό των 29 εναπομεινασών ύποπτων επικίνδυνων περιοχών στο νησί.
«Παρά την έκκληση αυτή, δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος αναφορικά με τον καθαρισμό των 29 εναπομεινασών περιοχών λόγω του τρέχοντος πολιτικού κλίματος. Ενώ οι τ/κ δυνάμεις ασφαλείας εξέφρασαν πιθανό ενδιαφέρον στο θέμα σε περίπτωση που θα επιδείκνυε αμοιβαιότητα η άλλη πλευρά, η Εθνική Φρουρά δεν επιθυμούσε να συζητήσει το θέμα», αναφέρεται.
Όσον αφορά στην ελευθερία διακίνησης, η έκθεση σημειώνει, μεταξύ άλλων, αναφορές του ΓΓ του ΟΗΕ για την ανάγκη να υπάρξουν περισσότερες δικοινοτικές επαφές, αλλά και της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι χρειάζεται να ανοίξουν ακόμη περισσότερα σημεία διέλευσης.
Ακόμη, γίνεται αναφορά στα περιουσιακά δικαιώματα Τ/κ στις ελεύθερες περιοχές και εκτοπισμένων Ε/κ στις κατεχόμενες περιοχές, καθώς και στη συνεχιζόμενη επιτήρηση από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικών αποφάσεων του ΕΔΑΔ, με αναφορά στη μη συμμόρφωση της Τουρκίας για καταβολή αποζημιώσεων. Σε σχέση με τα Βαρώσια γίνεται υπόμνηση του ψηφίσματος 1987/50 της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου οι όποιες προσπάθειες για εποικισμό οποιουδήποτε τμήματος της πόλης από ανθρώπους πέραν των νομίμων κατοίκων της θεωρούνται παράνομες και γίνεται έκκληση για άμεσο τερματισμό τέτοιων ενεργειών. Σημειώνεται επίσης η αναφορά του ΓΓ του ΟΗΕ στην έκθεσή του, ότι τα ΗΕ συνεχίζουν να θεωρούν την Κυβέρνηση της Τουρκίας υπεύθυνη για την κατάσταση.
Όσον αφορά τις θρησκευτικές ελευθερίες, η έκθεση σημειώνει, μεταξύ άλλων, την μετατροπή της εκκλησίας της Αγίας Άννας στην κατεχόμενη Κυθρέα σε γυμνάσιο και τις αναφορές για μετατροπή τμήματος του μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα σε μέρος για προσευχή με χρηματοδότηση της Τουρκίας. Λέει επίσης πως στο σημαντικότερο τζαμί «στο νότιο τμήμα του νησιού» - όπως αναφέρεται στις ελεύθερες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας - επιτρέπεται η προσευχή μόνο τρεις φορές την ημέρα, αντί για πέντε, καλώντας την Κυπριακή Δημοκρατία να ενισχύσει τις προσπάθειές της ώστε να διασφαλίσει ότι η νομοθεσία της και οι πρακτικές της συμμορφώνονται με τις προαπαιτούμενα του δικαιώματος στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, περιλαμβανομένης της άρσης αδικαιολόγητων περιορισμών στην πρόσβαση τόπων λατρείας.
Ως προς την ελευθερία της έκφρασης, η έκθεση κάνει αναφορά στις καταδικαστικές αποφάσεις τουρκικού δικαστηρίου κατά του δημοσιογράφου Σενέρ Λεβέντ, αλλά και στη δίωξη στα κατεχόμενα του προέδρου της τ/κ ένωσης δημοσιογράφων Αλί Κισμίρ, καθώς και στα σχετικά διαβήματα από την Διεθνή και Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία δημοσιογράφων.
Στα θέματα της εκπαίδευσης, γίνονται αναφορές στην αναστολή συμμετοχής της τ/κ πλευράς στο δικοινοτικό πρόγραμμα "Imagine", καθώς και στις ανησυχίες που εξέφρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για περιορισμούς στην εκπαίδευση εγκλωβισμένων μαθητών στην Καρπασία, με την απόρριψη, μεταξύ άλλων, 9 σχολικών βιβλίων.
