Της Μαρίνας Οικονομίδου
Oταν τον περασμένο χρόνο η Αννίτα Δημητρίου ρωτήθηκε από την Κατερίνα Ηλιάδη στο ραδιόφωνο του Πολίτη, γιατί δεν παρευρέθηκε στο μνημόσυνο του Γρίβα, η ενόχλησή της ήταν εμφανής. «Αρκετά με αυτό το θέμα κάθε χρόνο αν θα πάμε ή δεν θα πάμε στο μνημόσυνο του οποιουδήποτε. Έχουμε τόσα θέματα να διαχειριστούμε και θα συζητούμε τώρα για το 1956 και το 1821. Ε! φτάνει νομίζω. Σεβασμός πλήρως στην ιστορία μας. Έχουμε τόσα θέματα τώρα, να δούμε πού εστιάζουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά. Όσοι τη γνωρίζουν, θεώρησαν ότι πιάστηκε εξαπίνης με την ερώτηση. Και εξαιτίας αυτού ξεδίπλωσε στην ουσία τη γενικότερη τακτική της από την ημέρα που ανέλαβε την ηγεσία: ότι δηλαδή θέματα που προκαλούν εντάσεις και ενδεχόμενο κόστος στο κόμμα δεν πρέπει να ανοίγονται, αλλά να κρύβονται όσο γίνεται κάτω από το χαλί. Για το ευρύτερο βεβαίως ακροατήριο, η εν λόγω τοποθέτηση ερμηνεύθηκε λίγο διαφορετικά.
Η απαξίωσή της στο μνημόσυνο θεωρήθηκε από τη φιλελεύθερη τάση του ΔΗΣΥ ως η απαρχή μιας νέας πορείας για το κόμμα. Μιας πορείας απαγκιστρωμένης από την προσωπολατρία και την πολιτική των μνημόσυνων, με έμφαση στην πολιτική του μέλλοντος και όχι του παρελθόντος. Για τη λαϊκή Δεξιά, που αποτελεί άλλωστε και τη μεγάλη πλειοψηφία του κόμματος, θεωρήθηκε μεγάλη ασέβεια απέναντι στην ιστορία και του κόμματος και του τόπου. Δεν ήταν τυχαίο ότι σε σύναξη που ακολούθησε στον Σύνδεσμο των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ στη Λεμεσό, εισέπραξε ψυχρολουσία από τους παρευρισκόμενους για την εν λόγω αναφορά. Αυτό σε συνδυασμό με την εμφανή πλέον διαρροή που έχει το κόμμα της Δεξιάς προς το ΕΛΑΜ, έκανε τη νέα ηγεσία να αλλάξει πλεύση. Αποφασίζοντας πως η στροφή δεξιότερα είναι μονόδρομος για το κόμμα και την πολιτική επιβίωση της νέας ηγεσίας.
Με μπάντες και σημαίες
Κάπως έτσι, το μνημόσυνο «του οποιουδήποτε» μετατράπηκε μέσα σε ένα χρόνο σε συμβάν ορόσημο για τον Συναγερμό. Η πρωτοβουλία για τη σύσσωμη παρουσία της ηγεσίας του ΔΗΣΥ στο μνημόσυνο του Γρίβα ήταν, όπως μαθαίνει η «Κ», του αναπληρωτή προέδρου του κόμματος Ευθύμιου Δίπλαρου με την οποία συμφώνησε πλήρως η Αννίτα Δημητρίου. Δεν υπήρξε άλλωστε στα συλλογικά σώματα προηγούμενη διαβούλευση και ανταλλαγή επιχειρημάτων για το αν θα πήγαινε το κόμμα ή όχι, αλλά παρουσιάστηκε τις προηγούμενες μέρες ως δεδομένο. Στο Εκτελεστικό Γραφείο είχαν δει απλώς τα διαδικαστικά, την κοινή παρουσία της προέδρου του ΔΗΣΥ με την αγωνίστρια Έλλη Χριστοδουλίδη, την παρουσία της μπάντας, τι στολή θα φορούσε η νεολαία, τις φωτογραφίες και τι θα έγραφαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τόσο τα στελέχη όσο και τα κομματικά accounts σε αυτά. Το κύριο μήνυμα που θέλησε να στείλει ο ΔΗΣΥ είναι πως αυτό αποτελεί την ιστορία του κόμματος και δεν πρόκειται να την εκχωρήσει στο ΕΛΑΜ. Καθόλου τυχαίο και το γεγονός ότι κομματικά accounts στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπερασπιζόμενοι την ηγεσία μίλησαν για σεβασμό στον αγώνα της ΕΟΚΑ από τον ΔΗΣΥ και φρόντισαν να υπογραμμίσουν ότι η πρόεδρος του κόμματος κάθε Κυριακή βρίσκεται σε αυτά τα μνημόσυνα.
Η Αννίτα Δημητρίου δεν είναι βεβαίως η πρώτη αρχηγός του ΔΗΣΥ που παρευρίσκεται στο μνημόσυνο του Γρίβα, όμως είναι η πρώτη που δέχεται τόσες επικρίσεις γι’ αυτό, εξοργίζοντας τελικώς και τη μία τάση και την άλλη. Η φιλελεύθερη τάση ένιωσε εξαπατημένη καθώς πολύ διαφορετικά συστήθηκε στην πολιτική σκηνή. Θεωρήθηκε παράλληλα πως ως νέο ηλικιακά πρόσωπο έπρεπε να μιλήσει για το μέλλον παρά να υμνεί προσωπικότητες αμφιλεγόμενες που δίχασαν την κυπριακή κοινωνία. Όμως και μέρος της συντηρητικής τάσης φάνηκε να μην πείθεται από την ξαφνική αγάπη προς τον Γρίβα, τον απρόσμενο συναισθηματισμό που καταγράφηκε στις φωτογραφίες, αφήνοντας υπόνοιες τυχοδιωκτισμού πίσω από την εν λόγω κίνηση. Το ερώτημα βεβαίως είναι εδώ, αν θα καταφέρει το κόμμα να έχει όφελος τελικά ή αν αυτή η ασυνέπεια σε λόγια και πράξεις αναλόγως συγκυριών προκαλέσει διαρροές και από τις δύο τάσεις.
Το ΕΛΑΜ και ο κόσμος μας
Αυτή η στροφή του ΔΗΣΥ έχει αναμφίβολα να κάνει με την ενίσχυση του ΕΛΑΜ. Η ενίσχυση της Ακροδεξιάς δεν είναι ένα κυπριακό φαινόμενο, καθώς το ΕΛΑΜ ακολουθεί την πορεία των υπόλοιπων ακροδεξιών κομμάτων της Ε.Ε. αλλά και της πολιτικής που έχει επικρατήσει πλέον στις ΗΠΑ, μετά την εκλογή Τραμπ. Η επικράτηση της Μελόνι στην Ιταλία, η συνεχής ενίσχυση του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, η παρά τα σκάνδαλα σημαντική αύξηση των ποσοστών του ακροδεξιού AfD στη Γερμανία, η ακροδεξιά τάση στην Ολλανδία και αλλού, έχει προκαλέσει πίεση στα κόμματα της Κεντροδεξιάς, που βλέπουν τα ποσοστά τους να υποχωρούν και να ευνοούνται τα άκρα. Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι αρκετά κόμματα της Κεντροδεξιάς αμήχανα από την κατάσταση, είτε υιοθετούν θέσεις της Ακροδεξιάς όπως στην περίπτωση Μερτς της Γερμανίας για το μεταναστευτικό, είτε αρχίζουν να συνεργάζονται υποτυπωδώς.
Στον ΔΗΣΥ έχουν εκτιμήσει πως το κύριο ακροατήριό τους αποτελείται από τη λαϊκή Δεξιά και αυτήν θέλουν να ικανοποιήσουν και να συγκρατήσουν, επαναφέροντας σύμβολα και το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια.
ΔΗΣΥ της πολυφωνίας
Ο ΔΗΣΥ για χρόνια συντηρούσε όλες τις τάσεις εντός του με το πρόσχημα της πολυφωνίας. Σε αυτό υπήρχαν οι φιλελεύθερες φωνές, οι οποίες αν και μειοψηφούσαν είχαν θέση στην ηγεσία του κόμματος, η λαϊκή Δεξιά που αποτελούσε τον πυρήνα του κόμματος και οι πιο ακραίες φωνές σε ζητήματα που αφορούσαν το Κυπριακό ή τελευταίως το μεταναστευτικό και βόλευαν το κόμμα να υπάρχουν εντός του. Η δεκαετία Νίκου Αναστασιάδη, τα συνεχόμενα σκάνδαλα, η απαξίωση των παραδοσιακών κομμάτων εν γένει, αλλά και η απουσία μιας στιβαρής ηγεσίας εντός του κόμματος που να μπορεί να συγκρατεί τις διάφορες τάσεις και να αρθρώσει πολιτικό λόγο, οδήγησαν σε σοβαρές πλέον διαρροές προς άλλους σχηματισμούς και κυρίως προς την Ακροδεξιά.
Σε αυτό το πλαίσιο ο ΔΗΣΥ είχε εξαρχής μία δυσκολία για το πώς να αντιμετωπίσει το κόμμα της Ακροδεξιάς. Λανθασμένα εκτίμησε ότι θα ήταν μία πολιτική φούσκα, όπως άλλοι σχηματισμοί που εμφανίστηκαν στον χώρο της Δεξιάς. Με δεδομένο ότι αποτελείτο κυρίως από πρώην ψηφοφόρους του ΔΗΣΥ απέκλεισε ως πολιτική τη μετωπική επίθεση εναντίον του, καθώς αυτό, όπως εκτιμούσε, θα έκλεινε μια και καλή την πόρτα επιστροφής τους στον ΔΗΣΥ. Σε αυτό το πλαίσιο είδαμε μεταγραφές προσώπων, όπως ο πρώην βουλευτής του ΔΗΣΥ Ανδρέας Θεμιστοκλέους που κατάφερε να εκλεγεί και βεβαίως την προσχώρηση του Μάριου Πελεκάνου σε αυτό.
Στην αρχή υπήρξε μία υποτυπώδης ανοχή και συνεργασία. Δεν ήταν μόνο ότι η ψήφος του ΕΛΑΜ ήταν η καταλυτική για την εκλογή της Αννίτας Δημητρίου στην προεδρία της Βουλής. Ήταν και μία σειρά άλλων ζητημάτων. Ήταν η στήριξη τής δημιουργίας ad hoc επιτροπής για το δημογραφικό, κατά την οποία το ΕΛΑΜ φρόντισε να ενισχύσει το αφήγημά του προς τα έξω, ήταν όμως και η γενικότερη σύγχυση στις επαρχίες. Δεν είναι τυχαίο ότι κάποια εθνικόφρονα σωματεία δίνουν τον χώρο τους και στο ΕΛΑΜ, γίνονται εκδηλώσεις στην παρουσία εκπροσώπων και από τα δύο κόμματα δημιουργώντας την αίσθηση ότι τα δύο κόμματα έχουν αρκετά κοινά και μπορούν να συνεργαστούν. Αυτό, ωστόσο, που αποτέλεσε το καταλυτικό σημείο ώστε ο ΔΗΣΥ να αρχίσει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη ζημιά που του κάνει το ΕΛΑΜ ήταν η μεταγραφή του αντιπροέδρου του κόμματος Μάριου Πελεκάνου σε αυτό.
Το πρόσωπο που εξέφραζε τις πιο ακραίες θέσεις σε μεταναστευτικό και κοινωνικά ζητήματα και που συγκρατούσε ένα πιο ακραίο ακροατήριο αποχώρησε, βάζοντας την ηγεσία στη διαδικασία να σκεφτεί πώς θα αντιμετωπίσει το ΕΛΑΜ, αλλά κυρίως ποια θα είναι η ταυτότητα του κόμματος. Βεβαίως, πλην του Κωνσταντίνου Πετρίδη –ενόσω ήταν υποψήφιος για τις ευρωεκλογές– δεν υπήρξε σαφής πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση ΕΛΑΜ–ΔΗΣΥ. Και ενώ κάποιοι ανέμεναν διαφοροποίηση της ρητορικής των δύο κομμάτων, το τελευταίο διάστημα παρατηρήθηκε το εξής στον ΔΗΣΥ:
1) Αποστασιοποίηση από τα ανθρώπινα δικαιώματα και κυρίως τα ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ.
2) Έμφαση στο τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια.
Η επανεκλογή Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές αποτέλεσε στην ουσία και τη νίκη της ρητορικής που συνδέεται με ένα δυνατό-καθαρό έθνος, την ανάγκη της θρησκείας αλλά και της κανονικής οικογένειας. Σε αυτό το πλαίσιο υποστήριξε ότι μια «δικτατορία των δικαιωματιστών» προσπαθεί να επιβάλει στους πολλούς τα δικά τους αιτήματα. Και πως μέσω της επικράτησης της «Woke Agenda» η πατρίδα όπως τη γνωρίζουμε θα αλλοιωθεί, ο θεσμός της οικογένειας θα υπονομευθεί και η θρησκεία θα πολεμηθεί. Την εν λόγω ρητορική αξιοποίησαν πλήρως τα ακροδεξιά κόμματα και στην Κύπρο το ΕΛΑΜ. Έχοντας έτσι, άμεση παρέμβαση σε ζητήματα που αφορούν στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών, το τι θα διδάσκεται στα σχολεία, το θέμα της θρησκείας αλλά και το πρόβλημα του δημογραφικού που «αλλοιώνει» και τον ελληνισμό της Κύπρου. Όμως και ο ΔΗΣΥ διαφοροποίησε το αφήγημα και τη στάση του.
Παρότι ως πρόεδρος της Βουλής η Αννίτα Δημητρίου παρευρέθηκε στο Pride και φωτογραφήθηκε, όταν ανέλαβε την ηγεσία του ΔΗΣΥ με απόφαση του κόμματος δεν παρευρέθηκε κανείς από τον ΔΗΣΥ στην πορεία του Pride με πρόσχημα τον προεκλογικό. Στη συνέχεια η πρόεδρος του ΔΗΣΥ ξεκαθάρισε δημοσίως πως η κοινωνία δεν είναι έτοιμη για την τεκνοθεσία ομόφυλων ζευγαριών. Η αποκάλυψη, ωστόσο, της αλλαγής ήλθε από το στόμα του επικεφαλής του σκιώδους υπουργικού Μιχάλη Ιωαννίδη, ο οποίος ανέφερε πως το κόμμα δεν συμφωνεί ούτε με τον γάμο ούτε με την τεκνοθεσία ομόφυλων ζευγαριών. Βεβαίως ο κ. Ιωαννίδης δεν ενεργούσε αυτόβουλα, όπως πολλοί ίσως να σκέφτηκαν, αλλά αυτό του είχε μεταφέρει η ίδια η ηγεσία ως θέση του κόμματος.
Ο μέχρι πρότινος σύμβουλος του Νίκου Αναστασιάδη για ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ και στέλεχος του Συναγερμού, Κώστας Γαβριηλίδης, φάνηκε πάντως να εκπλήσσεται καθώς διερωτήθηκε δημοσίως πότε λήφθηκε μία τέτοια απόφαση από το κόμμα. Ο εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος, Ονούφριος Κουλλά, αποκάλυψε πρόσφατα στο Pints of Politics πως έγινε μία συζήτηση στην κοινοβουλευτική ομάδα, όπου η πλειοψηφία της τάχθηκε εναντίον.
Η συζήτηση φαίνεται πως είχε ξεκινήσει μετά και την πρόταση νόμου που κατέθεσαν τον Οκτώβριο του 2023 Αλεξάνδρα Ατταλίδου και Χαράλαμπος Θεοπέμπτου για την τεκνοθεσία ομόφυλων ζευγαριών. Κατά τη συζήτηση στην κοινοβουλευτική ομάδα, στην οποία δεν ήταν όλοι παρόντες, η πλειοψηφία των βουλευτών διαφώνησε έντονα με μία τέτοια πρόταση, χωρίς ωστόσο να συζητηθεί περαιτέρω στα αρμόδια όργανα, αλλά να σταλεί το μήνυμα πως το κόμμα θα πρέπει να διαφοροποιηθεί σε αυτά τα ζητήματα.
Πώς όμως ο ΔΗΣΥ, που επί διακυβέρνησης Αναστασιάδη και Σωκράτη Χάσικου ψηφίστηκε το σύμφωνο συμβίωσης και επί υπουργίας Στέφης Δράκου κατατέθηκε νομοσχέδιο αναγνώρισης ταυτότητας φύλου, πλέον αμφισβητεί ανθρώπινα δικαιώματα με ορολογίες ότι οι λίγοι θέλουν να επιβληθούν στους πολλούς, είναι ένα μεγάλο ζήτημα προς συζήτηση. Αυτό που εκτιμάται από στελέχη είναι ότι η Πινδάρου έχει αντιληφθεί πλέον πως το DNA του κόμματος είναι κυρίως συντηρητικό. Ένα ακροατήριο που δεν έχει αποδεχτεί τα νέα δεδομένα και εμμένει στο τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια». Αυτό το κοινό έχει ως στόχο να συγκρατήσει κοντά η ηγεσία καθώς εκτιμά πως το φιλελεύθερο ακροατήριο εντός του κόμματος είναι ιδιαίτερα μικρό για να ληφθούν τέτοια ρίσκα σε μία τόσο κρίσιμη εκλογική μάχη. Επιλέγει συνεπώς να ποντάρει στη λαϊκή Δεξιά και να ενισχύει τις εν λόγω θέσεις, σε μία προσπάθεια να συγκρατήσει τα ποσοστά του αλλά και να επαναφέρει κάποιες ψήφους από το ΕΛΑΜ. Είναι άλλωστε ίδιον των καιρών ότι η συνθηματολογία, τα απλοϊκά θέματα που μιλούν στα ένστικτα και η αναφορά στο παρελθόν μπορεί πιο εύκολα να αποφέρει ψήφους. Τα δύσκολα ζητήματα δεν απαιτούν μόνο επιχειρήματα, αλλά και πρόσωπα που να έχουν πολιτικό βάρος και τόλμη για να τα υπερασπιστούν. Το ερώτημα βεβαίως που τίθεται είναι αν αυτός ο κυνισμός και η απότομη εναλλαγή θέσης μπορεί να πείσει. Το κρισιμότερο, ωστόσο, ερώτημα που θα πρέπει να απαντήσει ο ΔΗΣΥ είναι τι κόμμα θέλει να είναι. Να συγκρατηθεί βραχυπρόθεσμα, εναλλάσσοντας θέσεις αναλόγως ακροατηρίου και μόδας, χρησιμοποιώντας το παρελθόν ως σημαία, ή να πολεμήσει για θέσεις αρχών και εστιάζοντας στο μέλλον να προσπαθήσει να τραβήξει το ίδιο την κοινωνία μπροστά;
