Του Γιώργου Κακούρη
Θέματα που αφορούν τον τρόπο διορισμού του Διοικητικού Συμβουλίου του ΡΙΚ αγγίζει η τελευταία έκθεση για το Κράτος Δικαίου της Κομισιόν, κάτω από το κεφάλαιο της ελευθερίας του λόγου και των ΜΜΕ, επικαλούμενη μελέτες ειδικών που υποδεικνύουν πως κράτος και κόμματα ασκούν ιδιαίτερη επιρροή στην κυπριακή δημόσια ραδιοτηλεόραση. Όπως τόνισε αξιωματούχος της Κομισιόν στην «Κ», ο στόχος της έκθεσης δεν είναι να μπει στη διαδικασία συζήτησης συγκεκριμένων παραδειγμάτων μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, αλλά να παρουσιάσει δομικά προβλήματα και προβληματικούς κανόνες, κάτι που ισχύει για όλα τα ζητήματα που καλύπτει η έκθεση για το Κράτος Δικαίου και στα 27 κράτη μέλη.
Η Κύπρος είναι μια από τις χώρες στις οποίες η έκθεση καταγράφει ζητήματα που αφορούν την πολιτικοποίηση των διορισμών, μαζί με την Τσεχία και τη Σλοβακία.
Η έκθεση για κάθε χώρα καλύπτει τέσσερις τομείς: το δικαστικό σύστημα, την καταπολέμηση της διαφθοράς, την ελευθερία της έκφρασης και τις θεσμικές ισορροπίες, όμως είναι η πρώτη φορά που η Κομισιόν αγγίζει ζητήματα που αφορούν την ανεξαρτησία στη διακυβέρνηση, αλλά και έκφραση άποψης, της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.
Η Κύπρος, ειδικότερα, είναι μια από τις χώρες στις οποίες η έκθεση καταγράφει ζητήματα που αφορούν την πολιτικοποίηση των διορισμών, μαζί με την Τσεχία και τη Σλοβακία. Παράλληλα όμως καταγράφεται η πρόοδος όσον αφορά την ανεξαρτησία της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης, η μερική βελτίωση της νομοθεσίας για τη διαφάνεια για το καθεστώς ιδιοκτησίας των ΜΜΕ και η δημιουργία κατευθυντήριων γραμμών για την κυβερνητική διαφήμιση στα ΜΜΕ.
Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί μόνο ένα μέρος του κεφαλαίου για την Κύπρο, το οποίο μεταξύ άλλων καταγράφει εισηγήσεις για την επιλογή των δικαστών στο νέο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο και στο Ανώτατο Δικαστήριο, επισημαίνει τις καθυστερήσεις όσον αφορά την οικονομική ανεξαρτητοποίηση της Νομικής Υπηρεσίας, ζητάει αποτελεσματικότερη διερεύνηση ζητημάτων διαφθοράς, καλεί για καλύτερη πρόσβαση της κοινωνίας των πολιτών στη διαβούλευση για κατάρτιση νομοθεσιών και εκφράζει ανησυχίες όσον αφορά τις διαδικασίες διορισμού στο γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως. Από την έκθεση δεν λείπει και το πρόγραμμα των χρυσών διαβατηρίων, το οποίο όπως αναφέρεται έχει σταματήσει, όμως το νομικό πλαίσιο που το διέπει εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ.
Ευάλωτο σε επηρεασμό
Το μέρος της έκθεσης που αφορά το ΡΙΚ ξεχωρίζει καθώς είναι η πρώτη φορά που η Κομισιόν εξετάζει την ανεξαρτησία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης στην Ε.Ε., και συνοδεύεται από ανάλογες επισημάνσεις για αρκετές άλλες χώρες. Η Κομισιόν βασίζει την ανάλυσή της σε μεγάλο βαθμό στα ευρήματα του Παρατηρητηρίου για την Πολυφωνία στα Μέσα Ενημέρωσης (Media Pluralism Monitor), το οποίο είναι ένα ανεξάρτητο επιστημονικό εργαλείο καταγραφής της κατάστασης στα ΜΜΕ στην Ευρώπη.
Στην περίπτωση της Κύπρου, η έκθεση της Κομισιόν σημειώνει ότι παρά την ύπαρξη νομοθεσίας για τη διακυβέρνηση και χρηματοδότηση του ΡΙΚ, καταγράφονται αρκετές αδυναμίες. Όπως σημειώνεται, τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο για τριετή θητεία και το Δ.Σ. επιλέγει τον γενικό διευθυντή, ο οποίος και πάλι πρέπει να εγκριθεί από το Υπουργικό, το οποίο μπορεί ανά πάσα στιγμή να απομακρύνει ολόκληρο το Δ.Σ. ή μέρος του. Η νομοθεσία για το ΡΙΚ δεν περιέχει κριτήρια καταλληλότητας ή μη καταλληλότητας, με τη μόνη αναφορά σε προσόντα που μπορούν να ληφθούν υπόψη να υπάρχει στη γενική νομοθεσία για τους διορισμούς.
Τα πιο πάνω στοιχεία οδήγησαν το Παρατηρητήριο στο συμπέρασμα πως το εύρος των κριτηρίων που αφορούν τον διορισμό στο Δ.Σ. «τυγχάνουν εκμετάλλευσης από την κυβέρνηση καθώς και από πολιτικά κόμματα», ενώ καταγράφεται ως «ιδιαίτερα προβληματικό» το γεγονός πως τα μέλη των Δ.Σ. δημοσίων οργανισμών απομακρύνονται με την εκλογή κάθε νέου ΠτΔ.
Όπως επίσης επισημαίνεται, η νομοθεσία που θέλει το ΡΙΚ να αντλεί έσοδα κυρίως από το κράτος επιτρέπει σημαντική επιρροή στη λειτουργία του από κράτος και κόμματα, ενώ «δεν υπάρχουν διασφαλίσεις ή διαδικασίες αξιολόγησης της εκπλήρωσης του ρόλου του ΡΙΚ».
Στο κυρίως κείμενο της έκθεσης η Κομισιόν επισημαίνει πως, ναι μεν το κάθε κράτος αποφασίζει τον τρόπο χρηματοδότησης της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, αλλά υπάρχουν ευρωπαϊκά πρότυπα και αρχές για την ανεξαρτησία, το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, στα οποία έχουν συμφωνήσει τα μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης σε σύσταση Επιτροπής Υπουργών (CM/Rec(2012)1).
Τα πρότυπα αυτά είναι ιδιαίτερα λεπτομερή και αφορούν τις δομές λογοδοσίας των οργανισμών δημόσιας ραδιοτηλεόρασης και την αποτελεσματική διαχείρισή τους. Ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά τη λογοδοσία στο κράτος, η οποία όπως αναφέρεται πρέπει να εξισορροπείται από ανεξαρτησία από καταχρηστική επιρροή από το κράτος ή άλλους παράγοντες.
Ειδικότερα όσον αφορά τους διορισμούς, η σύσταση της Επιτροπής Υπουργών του ΣτΕ σημειώνει πως αν και το κράτος νομιμοποιείται να εμπλέκεται στον διορισμό της διοίκησης του οργανισμού, η εμπλοκή αυτή δεν πρέπει να φτάνει σε διορισμούς σε εκτελεστικό επίπεδο ή σε επίπεδο αρχισυνταξίας και εσωτερικής διοίκησης. Γι’ αυτό, προστίθεται, πρέπει να υπάρχουν ξεκάθαρα, περιορισμένα και σχετικά με τον ρόλο κριτήρια, και οι διορισμοί της διοίκησης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για την άσκηση πολιτικής ή άλλης επιρροής. Επίσης, οι διορισμοί πρέπει να γίνονται για συγκεκριμένη χρονική περίοδο που μπορεί να περιορίζεται μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες που ορίζονται στη νομοθεσία, ενώ γίνεται ειδική αναφορά στην ισότητα των φύλων στους διορισμούς.
Ανοιχτή η διαδικασία επί παραβάσει
Όσον αφορά το πρόγραμμα «χρυσών διαβατηρίων» για παραχώρηση υπηκοότητας σε επενδυτές η έκθεση αναγνωρίζει πως λήφθηκαν κάποια συγκεκριμένα βήματα, και πως η επεξεργασία αιτήσεων έχει σταματήσει. Όμως, προστίθεται, το νομικό πλαίσιο που διέπει το πρόγραμμα παραμένει σε ισχύ. Η διαδικασία επί παραβάσει που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2020, μετά που η Κομισιόν είχε μεταφέρει στην Κύπρο τις ανησυχίες της για τους κινδύνους διαφθοράς, παραμένει ανοιχτή. Όπως προστίθεται, το πρόγραμμα καταργήθηκε τον Νοέμβριο του 2020, και οι τελευταίες εκκρεμούσες αιτήσεις έτυχαν διαχείρισης στις 30 Ιουλίου 2021. Έκτοτε αποφασίστηκε η ακύρωση 45 διαβατηρίων, η οποία εξετάζεται από ανεξάρτητη επιτροπή. Μιλώντας στην «Κ» κοινοτική πηγή επιβεβαίωσε πως η διαδικασία επί παραβάσει κατά της Κύπρου σε σχέση με την πρακτική των χρυσών διαβατηρίων παραμένει ανοιχτή. Τόνισε παράλληλα πως πρόκειται για ξεχωριστή διαδικασία από την έκθεση για το κράτος δικαίου, και προχωρεί και αξιολογείται ανεξάρτητα από το αυτήν.
Έντυπη Έκδοση
