Kathimerini.gr
«Οπως κάθε Μάϊο από το 1984, οι ερευνητές και εθελοντές του “Αρχέλων” ξεκίνησαν και φέτος την αποστολή τους στη Ζάκυνθο, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Στις 10 Μαΐου το βράδυ, τα μέλη του προγράμματος μας στη Ζάκυνθο έστησαν τις σκηνές τους και το επόμενο πρωί ξεκίνησαν για την πρώτη τους επίσκεψη στις παραλίες ωοτοκίας. Οταν έφτασαν στα Σεκάνια, την Περιοχή Απόλυτης Προστασίας της Φύσης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, τους περίμενε μια έκπληξη, αφού είχε ήδη δημιουργηθεί η πρώτη φωλιά της σεζόν».
Η Ράνια Σπυροπούλου, βιολόγος-ωκεανογράφος και μέλος του Δ.Σ της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Αρχέλων», περιγράφει μιλώντας στην «Κ» πως μια αρχικά ευχάριστη είδηση οδήγησε στη συνέχεια σε προβληματισμό και ανησυχία για το μέλλον των θαλάσσιων χελωνών Καρέτα( Caretta caretta).
Οπως εξηγεί η κ. Σπυροπούλου, οι Καρέττα φτάνουν παραδοσιακά στις «αγαπημένες» τους ελληνικές παραλίες για να ξεκινήσουν την ωοτοκία μετά τις 22 Μαΐου, συνήθως γύρω στις 25 του μήνα. «Υπάρχει πάντα μια ελαφρά διαφοροποίηση αλλά όχι αυτή η ξεκάθαρα μεγάλη απόσταση των δέκα ημερών νωρίτερα που καταγράψαμε φέτος» σημειώνει η κ. Σπυροπούλου, προσθέτοντας πως η αναδρομή σε χρονοσειρές δεδομένων από τα προηγούμενα έτη, επιβεβαίωσε ότι για πρώτη φορά βρέθηκε φωλιά τόσο νωρίς τον Μάιο στον κόλπο του Λαγανά.
«Το πρόβλημα είναι γενικευμένο και συμβαίνει για πρώτη χρονιά. Eπικοινωνούμε με τις αντίστοιχες οργανώσεις στις διπλανές μας χώρες για να δούμε τι συμβαίνει σε όλη τη Μεσόγειο».
Παρόμοια εικόνα έδωσαν κι άλλες παραλίες που επισκέπτονται οι θαλάσσιες χελώνες. Το πρωί της 15ης Μαΐου καταγράφηκαν οι πρώτες φωλιές Καρέτα και στην Περιοχή Προστασίας της Φύσης του Κυπαρισσιακού Κόλπου, ενώ και στη βόρεια Κρήτη, στο Ρέθυμνο, φωλιές δημιουργήθηκαν νωρίτερα από ό,τι συνήθως. «Το πρόβλημα είναι γενικευμένο και συμβαίνει για πρώτη χρονιά. Eπικοινωνούμε με τις αντίστοιχες οργανώσεις στις διπλανές μας χώρες για να δούμε τι συμβαίνει σε όλη τη Μεσόγειο» σημειώνει η κ. Σπυροπούλου.
Από το 2016 περίμεναν οι επιστήμονες αυτή την αλλαγή
Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα του συλλόγου, επιβεβαιώνονται οι επιστημονικές προβλέψεις για μετακίνηση της περιόδου ωοτοκίας νωρίτερα την άνοιξη, λόγω της κλιματικής κρίσης.
Το 2016 μια διεθνής μελέτη – στην οποία συμμετείχαν και Ελληνες επιστήμονες- , αξιοποίησε δεδομένα από όλες τις περιοχές που παρακολουθεί ο «Αρχέλων» και τα εφάρμοσε σε κλιματικά μοντέλα. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη, στη Μεσόγειο περιμένουμε μια μετατόπιση της έναρξης ωοτοκίας. Μάλιστα, σύμφωνα με τη μελέτη, μέχρι το 2100 η ωοτοκία μπορεί να φτάσει να ξεκινά ακόμα και 50 ημέρες νωρίτερα, αν η κλιματική κρίση συνεχίσει να προχωράει με τον ίδιο ρυθμό.
Το ξεκίνημα της ωοτοκίας νωρίτερα μέσα στο έτος φαίνεται πως λειτουργεί ως μηχανισμός προσαρμογής των χελωνών ώστε να αποφύγουν τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού.
Οι θαλάσσιες χελώνες είναι ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Ειδικά η θερμοκρασία παίζει σημαντικό ρόλο καθ’ όλο τον κύκλο ζωής των συγκεκριμένων ζώων, επηρεάζοντας σημαντικά και την αναπαραγωγή τους. Το ξεκίνημα της ωοτοκίας νωρίτερα μέσα στο έτος φαίνεται πως λειτουργεί ως μηχανισμός προσαρμογής των χελωνών ώστε να αποφύγουν τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού.
Οπως μάλιστα σημειώνεται στην πρόσφατη έκθεση για την Κατάσταση του Κλίματος στην Ευρώπη το 2023 η οποία δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά τη διάρκεια όλου του έτους, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας σε όλες τις ευρωπαϊκές θάλασσες ήταν η θερμότερη που έχει ποτέ καταγραφεί. Τμήματα της Μεσογείου και του Ατλαντικού σημείωσαν τις υψηλότερες μέσες τιμές θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας που έχουν καταγραφεί εκεί.
Στη Μεσόγειο, τον περασμένο Ιούλιο και Αύγουστο καταγράφηκαν θαλάσσιοι καύσωνες με τη θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας να φθάνει 5,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο σε ορισμένες περιοχές.
Οπως τονίζει η κ. Σπυροπούλου, «οι ωκεανοί είναι μία σημαντική αποθήκη θερμότητας για το κλιματικό σύστημα του πλανήτη μας, καθώς καλύπτουν τα 2/3 της επιφάνειας της γης και έχουν απορροφήσει το 90% της παραπάνω θερμότητας που έχει προκληθεί από τις ανθρωπογενείς εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου. Οι αλλαγές στη θερμοκρασία των ωκεανών μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγές στους βιοτόπους και μαζικούς θανάτους θαλάσσιων ειδών».
Η αύξηση των θηλυκών Καρέτα
Μία από τις ήδη εμφανείς αλλαγές είναι η αύξηση των θηλυκών Καρέτα και η αντίστοιχη μείωση των αρσενικών.
«Οταν κάνει πολλή ζέστη μέσα στη φωλιά και η θερμοκρασία περνάει ένα συγκεκριμένο όριο, τα περισσότερα χελωνάκια βγαίνουν θηλυκά. Η ζέστη στη φωλιά δηλαδή “σπρώχνει” το φύλο στο θηλυκό, ενώ αντίθετα το δροσερό περιβάλλον ευνοεί τα αρσενικά».
Η κ. Σπυροπούλου μας εξηγεί γιατί συμβαίνει αυτό. «Οι θαλάσσιες χελώνες είναι ερπετά. Το φύλο των εμβρύων που βρίσκονται στα αυγά δεν καθορίζεται από το DNA αλλά από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος στο οποίο επωάζεται ένα αυγό. Οταν λοιπόν κάνει πολλή ζέστη μέσα στη φωλιά και η θερμοκρασία περνάει ένα συγκεκριμένο όριο, τα περισσότερα χελωνάκια βγαίνουν θηλυκά. Η ζέστη στη φωλιά δηλαδή “σπρώχνει” το φύλο στο θηλυκό, ενώ αντίθετα το δροσερό περιβάλλον ευνοεί τα αρσενικά. Αυτό μακροπρόθεσμα, δεδομένης της αύξησης της θερμοκρασίας είναι πρόβλημα, γιατί το είδος θα αρχίσει να δυσκολεύεται στο να ζευγαρώνει. Γι’ αυτό και έχει μεγάλη αξία η προστασία παραλιών οι οποίες είναι πιο σκιερές, όπως είναι η παραλία στο νησάκι Μαραθονήσι στη Ζάκυνθο όπου κατά βάση γεννιούνται αρσενικά χελωνάκια. Σε όλες τις άλλες παραλίες όπου επισκέπτονται η Καρέττα, η θερμοκρασία αυξάνεται».
Η αύξηση της θερμοκρασίας ξηράς και θάλασσας στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης δεν είναι πάντως η μοναδική απειλή που αντιμετωπίζουν οι θαλάσσιες χελώνες. Η κ. Σπυροπούλου εξηγεί στην «Κ» πως μετά την πανδημία, τα μέτρα προστασίας που οφείλουν να λαμβάνουν οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στις παραλίες που επιλέγουν για να γεννήσουν οι Καρέττα, έχουν ατονήσει σε σημαντικό βαθμό.
«Προ πανδημίας είχαμε φτάσει σε ικανοποιητικό βαθμό συνέργειας με τους επιχειρηματίες, τους ξενοδόχους κ.τ.λ. Δυστυχώς, μετά την πανδημία, ξεκινήσαμε σχεδόν από την αρχή. Η “επέλαση” του τουρισμού μας πήγε πίσω- δεν μας ακούνε πάντα όσοι πρέπει να μας βοηθήσουν στο έργο μας. Οι ομπρέλες στις παραλίες έχουν φτάσει ξανά… στο απόγειο τους. Οι ομπρέλες πρέπει να μαζεύονται το βράδυ σε συγκεκριμένες παραλίες. Και εκεί που είχαμε φτάσει σε ένα ποσοστό 60 έως 80% συμμόρφωσης με αυτό το μέτρο, τώρα έχουμε πέσει σε κάποιες περιπτώσεις στο 30%».
