Money Review
Το ολυµπιακό Παρίσι θα προσελκύσει τα φώτα της δηµοσιότητας τις επόµενες εβδοµάδες, ως κεντρικός σταθµός µιας σειράς από εντυπωσιακές παραστάσεις και επιτεύγµατα του ανθρώπινου σώµατος και πνεύµατος. Η διοργάνωση των Ολυµπιακών και Παραολυµπιακών Αγώνων, ωστόσο, αποτελεί επίσης κατόρθωµα και µάλιστα οικονοµικά δυσβάστακτο. Η µεγάλη αθλητική διοργάνωση έχει κόστος, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες κατά τις οποίες αµαυρώθηκε από υπερβάσεις προϋπολογισµού, µακροπρόθεσµα χρέη, πολιτικές διαµάχες και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η Διεθνής Ολυµπιακή Επιτροπή ελπίζει να διορθώσει την κατάσταση, αρχής γενοµένης από τους Αγώνες του Παρισιού, υιοθετώντας µια πιο λιτή και πράσινη προσέγγιση. «Αυτοί θα είναι οι πρώτοι Ολυµπιακοί Αγώνες, µετά το Σίδνεϊ, όπου το συνολικό κόστος ανέρχεται σε λιγότερο από 10 δισ. δολάρια», επισηµαίνει ο Βίκτορ Μάθισον, καθηγητής οικονοµικών που ερευνά το κόστος των Ολυµπιακών. «Αυτό συµβαίνει επειδή η ∆ΟΕ ξέµεινε από πόλεις πρόθυµες να φιλοξενήσουν Ολυµπιακούς. Για τις εµπλεκόµενες πόλεις η διοργάνωση σήµαινε µέχρι πρότινος οικονοµική καταστροφή». Ορισµένοι οικονοµολόγοι και ερευνητές υποστηρίζουν συνεπώς ότι οι πραγµατικά βιώσιµοι Ολυµπιακοί θα πρέπει να είναι πολύ διαφορετικοί από τους Αγώνες που ξέρουµε. Πριν από σαράντα χρόνια οι Ολυµπιακοί Αγώνες βρίσκονταν επίσης σε κρίσιµο σταυροδρόµι. Καθώς οι Αγώνες της Πόλης του Μεξικού το 1968 και του Μονάχου το 1972 σηµαδεύτηκαν από θανατηφόρα βία και οι Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976 παρουσίασαν δραµατικές υπερβάσεις κόστους, δεν υπήρχε σχεδόν καµία πόλη πρόθυµη να φιλοξενήσει τους αγώνες του 1984, λέει ο Αντριου Ζίµπαλιστ, αθλητικός οικονοµολόγος του Smith College και συγγραφέας του βιβλίου «Circus Maximus». Το Λος Αντζελες, η µόνη πόλη που υποστήριξε τους αγώνες του 1984 –µετά την αποχώρηση της Τεχεράνης– µπόρεσε να χρησιµοποιήσει την υπάρχουσα υποδοµή και τα γήπεδά της, να εξασφαλίσει προσοδοφόρες εταιρικές χορηγίες και δικαιώµατα µετάδοσης και να µετατρέψει την εκδήλωση στο κορυφαίο γεγονός µάρκετινγκ που είναι σήµερα. Το κερασάκι στην τούρτα; Η Οργανωτική Επιτροπή κατέληξε µε πλεόνασµα 215 εκατ. δολαρίων. Εκτοτε ο ανταγωνισµός για τη διοργάνωση των Αγώνων έγινε σχεδόν τόσο έντονος όσο ο ίδιος ο ανταγωνισµός των αθλητών. Ορισµένες πόλεις ξόδεψαν πάνω από 100 εκατ. δολάρια µόνο για τη διαδικασία υποβολής προσφορών και το κόστος άρχισε να εκτινάσσεται.
Πέντε από τους τελευταίους έξι Ολυµπιακούς Αγώνες, καλοκαιρινούς και χειµερινούς, σηµείωσαν υπερβάσεις κόστους προσαρµοσµένες στον πληθωρισµό πολύ πάνω από 100%, σύµφωνα µε µελέτη του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης. «Για κανένα άλλο είδος µεγάλου έργου δεν ισχύει αυτό, ούτε καν για την κατασκευή πυρηνικών σταθµών ηλεκτροπαραγωγής ή την αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων», λένε οι συντάκτες της µελέτης. Κι αυτό, σύµφωνα µε συντηρητικές εκτιµήσεις, καθώς δεν περιλαµβάνονται έµµεσες δαπάνες, όπως βελτιώσεις σε δρόµους, αεροδρόµια, ξενοδοχεία και άλλες υποδοµές που δεν σχετίζονται άµεσα µε τους Αγώνες.
Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του Ζίµπαλιστ, οι ίδιοι οι Αγώνες έγιναν ολοένα και πιο υπερβολικοί: το Πεκίνο ξόδεψε περισσότερα από 40 δισ. δολάρια το 2008, το Σότσι πάνω από 50 δισ. δολάρια το 2014 και το κόστος στο Ρίο πλησίασε τα 20 δισ. δολάρια το 2016. Και όταν τα έσοδα κυµαίνονται σε ένα κλάσµα του κόστους –κατά µέσον όρο περίπου 6 έως 8 δισ. δολάρια από το 2005– τα µαθηµατικά χάνουν το νόηµά τους. Τα λογιστικά των Ολυµπιακών Αγώνων άλλωστε είναι εξαιρετικά εύκολα στη χειραγώγηση, τονίζουν οι ειδήµονες. Στο τέλος του 2019, προτού η πανδηµία συγκλονίσει την παγκόσµια οικονοµία και αναβάλει τους Αγώνες του 2020, η Εθνική Επιτροπή Ελέγχου της Ιαπωνίας διαπίστωσε ότι οι εκτιµήσεις των διοργανωτών των Ολυµπιακών Αγώνων του Τόκιο για 12,6 δισ. δολάρια δεν περιλάµβαναν 17 δισ. δολάρια άµεσο κόστος. Πέρυσι, η οργανωτική επιτροπή για τους αγώνες του Πεκίνου το 2022 ανέφερε πλεόνασµα 52 εκατ. δολαρίων σε 2,24 δισ. δολάρια δαπανών. Ωστόσο, έρευνα του Business Insider διαπίστωσε ότι το συνολικό κόστος ήταν πιθανότατα δεκαπλάσιο από αυτό το ποσό.
Η ∆ΟΕ και οι κοινότητες υποδοχής ελπίζουν να κάνουν στο µέλλον την εκδήλωση πιο βιώσιµη οικονοµικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Για τους Αγώνες του Παρισιού 2024, οι οποίοι είναι οι πρώτοι που ευθυγραµµίζονται µε τον οδικό χάρτη της ∆ΟΕ για την Ατζέντα 2020, οι Αρχές ανακοίνωσαν µια σειρά από πράσινες πρωτοβουλίες µε σεβασµό στις τοπικές κοινότητες. Παρόµοιες προσπάθειες βρίσκονται σε εξέλιξη για τους Ολυµπιακούς Αγώνες του Λος Αντζελες το 2028.
Για να διασφαλιστεί η µακροπρόθεσµη βιωσιµότητα των Ολυµπιακών Αγώνων, πολλοί ειδικοί προτάσσουν τον ορισµό µιας και µόνο πόλης ή την εναλλαγή µεταξύ δύο πόλεων για να φιλοξενούν µόνιµα τους αγώνες. «Λατρεύω τους Ολυµπιακούς Αγώνες και µου αρέσουν τα αθλητικά γεγονότα, αλλά πραγµατικά δεν πιστεύω ότι ο τρόπος που λειτουργούν είναι ένα βιώσιµο επιχειρηµατικό µοντέλο. ∆εν έχει νόηµα να χτίζουµε, κάθε τέσσερα χρόνια, αυτόν τον τεράστιο ιστό υποδοµών που σχετίζονται µε τον αθλητισµό», λέει η Αµάντα Φάλιν, αναπληρώτρια καθηγήτρια που ειδικεύεται στις διεθνείς επιχειρήσεις και τα οικονοµικά στο Warrington College of Business του Πανεπιστηµίου της Φλόριντα.
