Του Απόστολου Τομαρά
Μετά από απανωτές αναβολές και καθυστερήσεις η αγορά ενέργειας εισήλθε σε φάση σταδιακού ανοίγματος. Από τη Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2022 έχει ξεκινήσει η δοκιμαστική περίοδος ανοίγματος της αγοράς και το τέλος της συγκεκριμένης διαδικασίας θα οδηγήσει στο άνοιγμά της, το οποίο χρονικά προσδιορίζεται για τον ερχόμενο Απρίλιο. Η Δοκιμαστική Λειτουργία Συστήματος (ΔΛΣ) διαχείρισης της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ), γνωστό ως και λογισμικό, θα διεξαχθεί στο διάστημα 17/10/2022 με 9/12/2022. Κατά τη συγκεκριμένη περίοδο θα πραγματοποιηθεί η πρώτη φάση της Δοκιμαστικής Περιόδου Λειτουργίας (ΔΠΛ). Μετά την ολοκλήρωση της ΔΛΣ θα ακολουθήσει η δεύτερη φάση που αφορά το Σύστημα Διαχείρισης της Αγοράς TSOC Market Management System (MMS), χωρίς να προσδιορίζεται χρονικά η δοκιμαστική περίοδος. Η συγκεκριμένη διαδικασία ουσιαστικά αποτελεί μια άσκηση επί χάρτου για το μοντέλο που θα εφαρμοσθεί στην Κύπρο και θα ανοίξει την αγορά ενέργειας σε παίκτες πέραν της ΑΗΚ. Οι συμμετέχοντες στην πρόβα τζενεράλε θα δραστηριοποιούνται σε «καθεστώς δοκιμής χωρίς οικονομικό αντίκτυπο και σύμφωνα με τους εν ισχύι Κανόνες Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΚΑΗ) και Κανόνες Μεταφοράς και Διανομής (ΚΜΔ), διεκπεραιώνοντας τις σχετικές εργασίες που τους αφορούν μέσω του συστήματος MMS».
Οι συμμετοχές
Η δοκιμαστική περίοδος διοργανώνεται από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) και στόχο έχει την εκπαίδευση και εξοικείωση των ενδιαφερομένων με το νέο περιβάλλον που θα τεθεί σε ισχύ μέσα στο 2023. Συμμετοχές έχουν δηλώσει 34 οντότητες (32 Νομικές + 2 Φυσικές), εκ των οποίων 16 (6 Προμηθευτές, 1 Παραγωγός, 8 Παραγωγοί ΑΠΕ και 4 ΦΣΕ) για τη Δοκιμαστική Περίοδο. Χωρίς να αποκλείονται και άλλες συμμετοχές στην πορεία της διαδικασίας, βασικός στόχος της ΔΠΛ είναι:
- Ενημέρωση και Προετοιμασία των ενδιαφερομένων σχετικά με τη συμμετοχή τους στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ).
- Έλεγχος ορθής λειτουργίας εξωτερικών Συστημάτων.
- Δοκιμές Πλατφόρμας και εσωτερικών Συστημάτων.
- Εξ αποστάσεως Δοκιμές.
- Δοκιμές εκτός αναμενομένου (out of the box).
Η εκπαίδευση όσων συμμετέχουν στη δοκιμαστική διαδικασία - εξοικείωση με το λογισμικό λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς πραγματοποιήθηκε την προπερασμένη Τρίτη και από την επομένη, Τετάρτη 19 Οκτωβρίου, διεκπεραιώνουν τις καθημερινές εργασίες που προβλέπονται από τους Κανόνες Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΚΑΗ) και Κανόνες Μεταφοράς και Διανομής (ΚΜΔ). Η πρώτη φάση της ΔΠΛ είναι χωρισμένη σε δύο χρονικές περιόδους. Κατά τις πρώτες τέσσερις εβδομάδες (17/10- 13/11), οι δοκιμές θα διεξάγονται μόνο τις καθημερινές με τη δραστηριοποίηση των συμμετεχόντων κατά τις ενδιάμεσες αργίες και Σαββατοκύριακα να είναι εθελοντική, ενώ στη συνέχεια, (14/11-11/12), οι δοκιμές θα διεξάγονται και κατά τις ενδιάμεσες αργίες και Σαββατοκύριακα.
Όπως ανακοινώθηκε από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου «κατά τις δοκιμές, θα τηρείται αυστηρά το χρονοδιάγραμμα δραστηριοτήτων όπως καθορίζεται στους ΚΑΗ και ΚΜΔ και αναμένεται οι συμμετέχοντες να διεκπεραιώνουν τις σχετικές τους υποχρεώσεις εντός αυτών». Στις βασικές διεργασίες που αναμένεται να διενεργούνται από τους συμμετέχοντες περιλαμβάνονται οι υποβολές Γνωστοποιήσεων Διμερών Συμβολαίων, Γνωστοποιήσεων Φυσικής Παράδοσης ή/και Απορρόφησης, οι υποβολές Προσφορών Ενεργείας για την Προ-ημερήσια Αγορά και την Αγορά Εξισορρόπησης καθώς επίσης και υποβολές τυχόν Δηλώσεων Μη Διαθεσιμότητας.
Το δεύτερο σημαντικό κομμάτι της ΔΠΛ αφορά την εξοικείωση των συμμετεχόντων με το λογισμικό λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς ενέργειας, το Σύστημα Διαχείρισης της Αγοράς (ΣΔΑ). Η πρόσβαση στο σύστημα MMS θα πραγματοποιείται διαδικτυακά με έλεγχο ταυτότητας 2 παραγόντων (2FA). Πέρα από τον χειρισμό της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, η συγκεκριμένη διαδικασία θεωρείται σημαντική μιας και περιλαμβάνει εργασίες εισαγωγής και εξαγωγής δεδομένων, δηλαδή υποβολής προσφορών πώλησης ή αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Τα πρώτα αποτελέσματα των δοκιμαστικών διεργασιών αναμένονται το επόμενο διάστημα.
Το άνοιγμα της αγοράς
Οι σχετικές διαδικασίες ανοίγματος της αγοράς ενέργειας βρίσκονται σε εξέλιξη εδώ και 10 χρόνια τουλάχιστον. Κύριο ζητούμενο του διαλόγου που προηγήθηκε αλλά και ερωτηματικό, όταν θα γίνει πραγματικότητα το άνοιγμα, αν το νέο περιβάλλον θα λειτουργήσει υπέρ του καταναλωτή. Ένα ερωτηματικό ιδιαίτερα επίκαιρο σήμερα ένεκα του ράλι τιμών στο ηλεκτρικό ρεύμα, ένεκα της ενεργειακής κρίσης. Για την Κύπρο ως ζητούμενο υπάρχει και εάν το νέο περιβάλλον στην ενέργεια θα διορθώσει διαχρονικές στρεβλώσεις που υπάρχουν.
Το Χρηματιστήριο της ηλεκτρικής ενέργειας
Όπως έχει γράψει η «Κ» η αγορά ενέργειας στην Κύπρο θα ελέγχεται από μηχανισμό που προσομοιάζει με Χρηματιστήριο. Το μοντέλο «Στόχος», όπως ονομάζεται, προνοεί στην προ ημερησία αγορά, τη λειτουργία ενός Χρηματιστηρίου Ενέργειας στο οποίο παραγωγοί και αγοραστές θα υποβάλλουν τις προσφορές τους για την πώληση και αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, αυτό το οποίο προξενεί εύλογες απορίες για το κατά πόσο το νέο περιβάλλον θα λειτουργεί υπέρ του καταναλωτή είναι ο τρόπος με τον οποίο θα κατακυρώνονται οι τιμές πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα, στο Χρηματιστήριο ενέργειας οι παραγωγοί θα μπορούν να υποβάλλουν προσφορές πολύ πιο κάτω από το κόστος παραγωγής προκειμένου η προσφορά τους να γίνει δεκτή από το σύστημα. Τον όγκο ηλεκτρικής ενέργειας θα συμπληρώνει η ΑΗΚ προκειμένου να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Εν αντιθέσει με τους παραγωγούς ηλιακής ενέργειας, στην προκειμένη περίπτωση, η ΑΗΚ εκ των πραγμάτων θα είναι αναγκασμένη να καταθέσει προσφορά στη βάση του πραγματικού κόστους παραγωγής που σήμερα κινείται πάνω από τα 26 σεντ του ευρώ. Σε μια τέτοια περίπτωση το μοντέλο «Στόχος» θα λαμβάνει ως τιμή κλεισίματος την υψηλότερη τιμή και όλες οι προσφορές που έχουν γίνει δεκτές, ασχέτως υποβληθείσης τιμής θα αποζημιώνονται με την τιμή κλεισίματος. Μια εξέλιξη που δεν αναμένεται να διαφοροποιήσει την υφιστάμενη κατάσταση με το μοντέλο Κόστος Αποφυγής και συναντά ισχυρές αντιδράσεις από παράγοντες της αγοράς ενέργειας, οι οποίοι υποστηρίζουν πως οι στρεβλώσεις και οι παραδοξότητες του σήμερα θα συνεχισθούν.
