Πατρίτσια Κοεν / The New York Times
Η Ευρώπη κινήθηκε ταχύτατα και πέτυχε να απεξαρτηθεί από το ρωσικό πετρέλαιο και το ρωσικό φυσικό αέριο από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Θα είναι, όμως, πολύ πιο περίπλοκο να απεξαρτηθεί από τη ρωσική πυρηνική βιομηχανία.
Μέσω του ρωσικού κρατικού κολοσσού πυρηνικής ενέργειας, της Rosatom, η Ρωσία κυριαρχεί στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα της πυρηνικής ενέργειας. Το 2021 ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής της Ευρώπης σε ουράνιο και αντιπροσώπευε το 20% του συνόλου των προμηθειών της. Ελλείψει εναλλακτικών, δεν υπήρξε αρκετή προθυμία για επιβολή κυρώσεων στη Rosatom παρά τις εκκλήσεις του Κιέβου. Η Ρωσία ελέγχει το 38% της παγκόσμιας αγοράς μετατροπής ουρανίου και το 46% της παραγωγικής δυνατότητας για εμπλουτισμό ουρανίου. Οσες χώρες έχουν πυρηνικούς αντιδραστήρες ρωσικής κατασκευής είναι πολύ περισσότερο εξαρτημένες. Σε πέντε χώρες της Ε.Ε. όλοι οι αντιδραστήρες, 18 στο σύνολό τους, έχουν κατασκευαστεί στη Ρωσία.
Επιπλέον δύο ακόμη ετοιμάζονται να λειτουργήσουν σύντομα στη Σλοβακία και δύο ακόμη είναι στο στάδιο της κατασκευής στην Ουγγαρία και εμπεδώνουν έτσι τις σχέσεις συνεργασίας με τη Rosatom. Οι εταιρείες διαχείρισης αυτών των μονάδων παραγωγής ενέργειας δεν είχαν άλλη επιλογή. Μέσω της θυγατρικής της, της TVEL, η Rosatom ήταν ουσιαστικά ο μοναδικός παραγωγός μειγμάτων καυσίμων που χρησιμοποιούνται ως ενέργεια στους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να απομακρύνονται από την πυρηνική βιομηχανία της Ρωσίας.
Η CEZ, εταιρεία ενέργειας της Τσεχίας, υπέγραψε συμβόλαιο με την Westinghouse Electric Company της Πενσιλβάνια και με τη γαλλική εταιρεία Framatome που της διασφαλίζουν καύσιμα για τη μονάδα της στο Τέμελιν. Η Φινλανδία ακύρωσε τη συνεργασία της με τη Rosatom για την ανέγερση πυρηνικού αντιδραστήρα και αντ’ αυτής προσέλαβε την Westinghouse για τον σχεδιασμό, την έκδοση άδειας και την προμήθεια νέου τύπου καυσίμων για τη μονάδα της στη Λοϊβίζα.
Η Βουλγαρία επίσης υπέγραψε δεκαετές συμβόλαιο με την Westinghouse για την προσφορά καυσίμων στους υφιστάμενους αντιδραστήρες της. Και την περασμένη εβδομάδα συνήψε συμφωνία με την αμερικανική εταιρεία για την ανέγερση νέων μονάδων πυρηνικών αντιδραστήρων. Η Πολωνία ετοιμάζεται να κατασκευάσει την πρώτη της πυρηνική μονάδα που θα περιλαμβάνει τρεις πυρηνικούς αντιδραστήρες της Westinghouse. Η Σλοβακία και η Ουγγαρία, άλλωστε, που είναι ο στενότερος σύμμαχος της Ρωσίας στην Ε.Ε. έχουν επίσης συμφωνήσει με εναλλακτικούς προμηθευτές.
Σε ό,τι αφορά την Ουκρανία, από το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία έχουν αρχίσει σοβαρές προσπάθειες για την απεξάρτησή της από τη ρωσική πυρηνική βιομηχανία. Και το Κίεβο υπέγραψε συμφωνία με την Westinghouse για την προσφορά καυσίμων στους 15 αντιδραστήρες της Ουκρανίας που ανάγονται στη σοβιετική εποχή και παρέχουν περίπου το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα.
Και πάλι πάντως θα είναι ιδιαίτερα περίπλοκη μια διεθνής προσπάθεια απεξάρτησης από τη ρωσική πυρηνική βιομηχανία. Η πυρηνική εφοδιαστική αλυσίδα είναι εξαιρετικά σύνθετη και για να δημιουργηθεί μια άλλη θα χρειαστούν χρόνια και μεγάλες δαπάνες. Και στο μεταξύ, η Rosatom έχει αποδειχθεί εξαιρετικά επιτυχής τόσο ως επιχείρηση όσο και ως όχημα για την επιβολή της ρωσικής επιρροής. Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί του κλάδου, η επιτυχία της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό ότι μπορεί να προσφέρει το πακέτο με όλες τις υπηρεσίες και τα προϊόντα: πρώτες ύλες, εκπαίδευση, τεχνική υποστήριξη, συντήρηση, διάθεση πυρηνικών αποβλήτων και ίσως το σημαντικότερο όλων, χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους.
