Της Δωρίτας Γιαννακού
Το κερασάκι στην τούρτα θα αποτελέσει για τα νοικοκυριά και τους καταναλωτές ο τερματισμός της επέκτασης του μέτρου της κλιμακωτής επιδότησης του ηλεκτρικού ρεύματος καθώς και η εφαρμογή του μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ σε βασικά είδη. Οι καταναλωτές που ήδη δέχονται πιέσεις αυξήσεων από παντού πρόκειται να δουν τον οικογενειακό τους προϋπολογισμό να εκτοξεύεται τον Οκτώβρη καθώς έρχονται αυξήσεις σε βασικά είδη όπως είναι το ψωμί, το γάλα, τα αυγά, το κρέας, τα λαχανικά η ζάχαρη και ο καφές.
Ως εκ τούτου, οι καταναλωτές θα αναγκαστούν να βάλουν βαθύτερα το χέρι στην τσέπη από τον ερχόμενο μήνα για την αγορά αγαθών που θα δεν μπορεί να λείπουν από κανένα σπίτι. Τέτοιου είδους αγαθά πλέον θα φέρουν 5% ΦΠΑ στις ήδη αυξημένες τιμές που έχουν λόγω του πληθωρισμού ο οποίος ενώ υποχώρησε τον Αύγουστο παραμένει στη δεκάδα των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σημείωσαν το υψηλότερο ποσοστό πληθωρισμού.
Σύμφωνα με το ΥΠΟΙΚ το συνολικό κόστος των μέτρων (μείωση φόρων κατανάλωσης στα καύσιμα, κλιμακωτή επιδότηση ηλεκτρισμού, και εφαρμογή μηδενικού ΦΠΑ) από τον Μάρτιο του 2023 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2024, αναμένεται να ανέλθει στα €201 εκ. περίπου.
Όπως σημειώνει το αρμόδιο Υπουργείο, ο πληθωρισμός υποχώρησε αισθητά και αναμένεται να σταθεροποιηθεί στο 2%, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας παρουσιάζουν πτωτικές τάσεις, οι τιμές καυσίμων έχουν μειωθεί σημαντικά, ενώ η κρατική παρέμβαση στις τιμές ενέργειας, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, θα πρέπει να αποφεύγεται, καθότι δεν προωθεί την εξοικονόμηση ενέργειας και δεν επηρεάζει τόσο τη ζήτηση όσο και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Τόνισε ακόμα ότι τα διάφορα επιδόματα και συντάξεις αναπροσαρμόζονται πλήρως με βάση το ρυθμό αύξησης της ΑΤΑ, καλύπτοντας τις όποιες αυξήσεις των τιμών, και επίσης ότι οι αυξήσεις των τιμών αναπληρώνονται σε σημαντικό βαθμό μέσω της εφαρμογής της ΑΤΑ στους μισθούς.
«Στη βάση της υφιστάμενης κατάστασης, δεν συντρέχουν πλέον οι λόγοι για τους οποίους αποφασίστηκε η εφαρμογή των πιο πάνω μέτρων. Ως εκ τούτου, τόσο η επέκταση του μέτρου της κλιμακωτής επιδότησης ηλεκτρισμού από τον τιμολογούμενο μήνα Νοέμβριο 2024 και εντεύθεν, ως επίσης και η συνέχιση της εφαρμογής του μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ σε βασικά είδη από 1/10/2024, τερματίζονται», καταλήγει το ΥΠΟΙΚ. Εξάλλου, σε ανακοίνωσή του το Τμήμα Φορολογίας ενημέρωσε ότι μετά την απόφαση για τερματισμό του μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ στις παραδόσεις βασικών ειδών, που ίσχυε μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2024, από την 1η Οκτωβρίου 2024 εφαρμόζονται οι συντελεστές Φ.Π.Α. που ίσχυαν πριν την έκδοση των σχετικών Διαταγμάτων.
Σε απόγνωση οι καταναλωτές που απορροφούν ακόμα προηγούμενες αυξήσεις
Ωστόσο, διαφορετικά φαίνεται να εισπράττουν την όλη κατάσταση οι καταναλωτές και τα νοικοκυριά καθώς όπως καταδεικνύεται μέσα από τα ευρήματα της έρευνας της «Κ» οι αυξήσεις των τιμών κατά τον προηγούμενο ενάμιση χρόνο δεν αντιστρέφεται, με αποτέλεσμα να παραμένουν οι δυσκολίες. Η έρευνα που έγινε σε συνεργασία με την PwC Κύπρου (supported by PwC) και πραγματοποίησε η εταιρεία IMR σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας επισημαίνει ότι η απαισιόδοξη εκτίμηση για επιδείνωση των συνθηκών, παραμένει κυρίαρχη, με 46% του συνόλου να αναμένουν πως η οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους θα είναι χειρότερη τους επόμενους μήνες. Χαρακτηριστικός της πίεσης που ασκείται στα νοικοκυριά από την οικονομική συγκυρία είναι και ο περιορισμός σε μετακινήσεις και σε κατανάλωση ρεύματος. Ένα σημαντικό ποσοστό, της τάξης του 40%, σχολιάζει πως έχει περιορίσει την κατανάλωση ρεύματος, με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά σε Λάρνακα (45%) και Πάφο (55%) να σχολιάζουν πως περιορίζουν την κατανάλωση τους λόγω της αύξησης των τιμών. Αξιοσημείωτη είναι η μείωση στη Πάφο, όπου μάλιστα το 30% από το σύνολο των 55% που μείωσαν την κατανάλωσή τους, την έχουν μειώσει «σε μεγάλο βαθμό».
Έρευνα της «Κ» καταδεικνύει ότι η αγορά αναμένει επιδείνωση
Όσον αφορά στις προσδοκίες των νοικοκυριών για το επόμενο τρίμηνο, ξεχωρίζει η εκτίμηση για σταθερότητα, με το 43% του δείγματος να αναμένει πως οι συνθήκες θα παραμείνουν οι ίδιες με σήμερα. Μια μικρή βελτίωση («κάπως καλύτερες» συνθήκες) αναμένει ένα 9% των ερωτηθέντων, ενώ για ακόμα μία φορά δεν εντοπίζονται νοικοκυριά που να αναμένουν σημαντική βελτίωση των συνθηκών τους το επόμενο τρίμηνο.
Στο ναδίρ και το καταναλωτικό κλίμα
Στο μεταξύ, στον πάτο έχει υποχωρήσει και το καταναλωτικό κλίμα λόγω επιδείνωσης σε όλες τις συνιστώσες του, δηλαδή στις αξιολογήσεις της πρόσφατης οικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών, στις εκτιμήσεις για τη μελλοντική κατάσταση των νοικοκυριών και της χώρας, και στις προθέσεις για μεγάλες αγορές.
Ειδικότερα το Σεπτέμβριο, το οικονομικό κλίμα επιδεινώθηκε, με τον Δείκτη Οικονομικής Συγκυρίας (ΔΟΣ) να μειώνεται κατά 1,4 μονάδες σε σύγκριση με τον Αύγουστο 2024. Η μείωση του ΔΟΣ προήλθε από κάμψη του επιχειρηματικού κλίματος στους τομείς των υπηρεσιών και των κατασκευών, ανατρέποντας τα οφέλη στην οικονομική εμπιστοσύνη που είχαν καταγραφεί τον Αύγουστο. Η υποχώρηση του κλίματος στις υπηρεσίες οφείλεται κυρίως σε λιγότερο θετικές αξιολογήσεις για την τρέχουσα κατάσταση των επιχειρήσεων και, σε μικρότερο βαθμό, σε χαμηλότερες προσδοκίες για τον κύκλο εργασιών. Η αποδυνάμωση του κλίματος στις κατασκευές ήταν αποτέλεσμα αρνητικότερων απαντήσεων για τα υπό εξέλιξη έργα και λιγότερο αισιόδοξων εκτιμήσεων για τον αριθμό των εργαζομένων. Αντίθετα, η άνοδος του κλίματος στο λιανικό εμπόριο προήλθε κυρίως από βελτίωση των απαντήσεων για τις πωλήσεις του τελευταίου και του επόμενου τριμήνου. Το κλίμα στη μεταποίηση ενδυναμώθηκε για δεύτερο συνεχόμενο μήνα, εξαιτίας ευνοϊκότερων αξιολογήσεων για τις τρέχουσες παραγγελίες και θετικότερων εκτιμήσεων για την παραγωγή του επόμενου τριμήνου. Το καταναλωτικό κλίμα καλυτέρευσε οριακά τον Σεπτέμβριο, κυρίως λόγω βελτιωμένων απαντήσεων των καταναλωτών για την πρόσφατη και τη μελλοντική οικονομική τους κατάσταση. Ο Δείκτης Οικονομικής Αβεβαιότητας για την Κύπρο κινήθηκε καθοδικά τον Σεπτέμβριο. Οι επιπτώσεις ορισμένων παραγόντων που είχαν συμβάλει στην άνοδο της αβεβαιότητας τον Αύγουστο μετριάστηκαν τον Σεπτέμβριο (π.χ. μείωση μεταβλητότητας στις διεθνείς αγορές, μερική πρόοδος στο θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου – Ελλάδας), ενώ η επιβράδυνση του πληθωρισμού και η πτωτική τάση των επιτοκίων φαίνεται να διευκολύνουν τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά στην εκτίμηση της μελλοντικής τους οικονομικής κατάστασης.
