Πανικός στην αγορά ενέργειας της Ε.Ε.

Χρύσα Λιάγγου

Κατάσταση πανικού σε όλα τα επίπεδα διαμορφώνει στην Ευρώπη η νέα ξέφρενη κούρσα των τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού. Επειτα από έξι εβδομάδες συνεχούς ανόδου, η τιμή του φυσικού αερίου στο ολλανδικό TTF (τιμές αναφοράς για την ευρωπαϊκή αγορά) σκαρφάλωσε χθες μέχρι και τα 319,9 ευρώ/μεγαβατώρα πριν υποχωρήσει το μεσημέρι στα 313,9 ευρώ, σημειώνοντας άνοδο κατά 554,6% σε σχέση με τον Σεπτέμβριο του 2021.

Καταιγίδα μακράς διαρκείας προεξοφλούν τα προθεσμιακά συμβόλαια για τον ερχόμενο χειμώνα, με τιμή στα 315,9 ευρώ/μεταβατώρα το τέταρτο τρίμηνο του έτους και πάνω από τα 300 ευρώ μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2023. Σε ασύλληπτα επίπεδα, πάνω από τα 700 ευρώ/μεγαβατώρα, κινούνται και οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος στις χονδρεμπορικές αγορές της Ευρώπης, με την Ιταλία να κρατάει σταθερά πλέον τα σκήπτρα της ακριβότερης αγοράς με τιμή μεγαβατώρας σήμερα στα 716 ευρώ και τη Γερμανία τη δεύτερη με τιμή στα 711,78 ευρώ.

Στις εξαιρέσεις, επίσης σταθερά, βρίσκονται η Πορτογαλία και η Ισπανία (175,33 ευρώ), λόγω της επιβολής πλαφόν στο φυσικό αέριο, όπως και η Πολωνία (352,39), λόγω δωρεάν δικαιωμάτων CO2, και οι όχι συνήθεις «φθηνές» αγορές της Ελλάδας και της Βουλγαρίας με τιμή στα 402,03 ευρώ η μεγαβατώρα. Με εξαίρεση την Ιταλία, δηλαδή, οι κατά παράδοση ακριβότερες αγορές του Νότου εμφανίζονται οι λιγότερο ευάλωτες και αυτό το οφείλουν στο μειονέκτημα –για κανονικές συνθήκες– των περιορισμένων διασυνδέσεων, που στην παρούσα συγκυρία μετατρέπεται σε πλεονέκτημα.

Στη Δυτική Ευρώπη

Η εκτόξευση των τιμών ρεύματος στις διασυνδεδεμένες ώριμες αγορές της Δυτικής Ευρώπης δεν επηρεάστηκε μόνο από την κούρσα του φυσικού αερίου. Την άνοδο των τιμών πυροδότησε και η μειωμένη παραγωγή των πυρηνικών της Γαλλίας, με τα προθεσμιακά συμβόλαια της χώρας να έχουν εκτοξευθεί για τον Δεκέμβριο στα 1.500 ευρώ/μεγαβατώρα.

Αυτή τη στιγμή 30 αντιδραστήρες της EDF με συνολική ισχύ 25 GW βρίσκονται εκτός λειτουργίας, ενώ η έξοδος από το σύστημα ακόμη 20 αντιδραστήρων για λόγους συντήρησης στην καρδιά του χειμώνα (Δεκέμβριος – Μάρτιος 2023) θα περιορίσει τη διαθέσιμη πυρηνική ισχύ της Γαλλίας κατά επιπλέον 6-8 GW προκαλώντας σημαντικό έλλειμμα ηλεκτρικής ενέργειας συνολικά στην ευρωπαϊκή αγορά, αφού η Γαλλία αποτελεί τον μεγάλο εξαγωγέα για τις γύρω χώρες.

Η αγορά της Ελλάδας, όπως και η διασυνδεδεμένη με αυτήν της Βουλγαρίας που ελάχιστα επωφελήθηκαν την προ κρίσης περίοδο από τη φθηνή πυρηνική ενέργεια της Γαλλίας δεν αναμένεται να δεχθούν ισχυρές πιέσεις, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που η τιμή της μεγαβατώρας στην εγχώρια αγορά συγκρατήθηκε στα επίπεδα των 400 ευρώ, κρατώντας προς τα κάτω και την αγορά της Βουλγαρίας.

Οι πρώτες πιέσεις θα φανούν με την επαναλειτουργία της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Ιταλία στις 3 Σεπτεμβρίου, η οποία διεκόπη λόγω βλάβης από τις 24 Αυγούστου. Η επαναλειτουργία του καλωδίου θα δώσει τη δυνατότητα εξαγωγών 500 MW στην ακριβότερη αγορά της Ευρώπης, κάτι που θα οδηγήσει προς τα πάνω τις τιμές στην Ελλάδα.

Η επίπτωση, τέλος, των αυξημένων τιμών φυσικού αερίου του Σεπτεμβρίου θα φανεί στις τιμές ρεύματος τον Οκτώβριο και αυτό γιατί οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα τιμολογούν με βάση τη μέση τιμή του προηγούμενου μήνα, σε αντίθεση με την Ευρώπη που τιμολογούν ανά ημέρα, με αποτέλεσμα η όποια διακύμανση στην τιμή του αερίου να περνάει αυτόματα στη χονδρεμπορική τιμή ρεύματος.

ΑΠΕ και λιγνίτης

Η υποχώρηση της παραγωγής των ΑΠΕ το δίμηνο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου και η υποκατάστασή της κυρίως από το ακριβό φυσικό αέριο, αφού ο λιγνίτης δουλεύει ήδη στο μέγιστο της δυναμικότητάς του, θα εξωθήσουν τις τιμές σε πάνω από 500 ευρώ/μεγαβατώρα το επόμενο διάστημα, εξέλιξη που θα προκαλέσει περαιτέρω δημοσιονομικές πιέσεις για την κάλυψη των επιδοτήσεων στα τιμολόγια ρεύματος.

Η μείωση της πυρηνικής παραγωγής σε συνδυασμό με τις ελλείψεις φυσικού αερίου στις μεγάλες αγορές της Γερμανίας και της Ιταλίας και τις ανησυχίες για περαιτέρω περιορισμό των ροών φυσικού αερίου και πιθανόν πλήρη διακοπή μέσα στον χειμώνα αυξάνουν τη ζήτηση για LNG, δημιουργώντας ένα ανατροφοδοτούμενο σπιράλ ανατιμήσεων στις τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού που εξελίσσεται σε μαύρη τρύπα για την ευρωπαϊκή οικονομία.

Με τον χειμώνα να βρίσκεται ακόμη μπροστά μας και τις αποθήκες αερίου να μην έχουν ανέβει στα επιθυμητά επίπεδα, την Gazprom να προειδοποιεί για τις τιμές αερίου, τις πληθωριστικές πιέσεις να εντείνονται και τις κοινωνικές αντιδράσεις να κορυφώνονται, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανασκουμπώνονται, με τις χώρες του Νότου να αναθαρρούν, μετά τις πιέσεις που δέχεται και ο Βορράς, ότι ίσως βρεθεί κοινός τόπος για μια ενιαία ευρωπαϊκή λύση. Η τσεχική προεδρία, μάλιστα, προετοιμάζεται να συγκαλέσει έκτακτη σύνοδο υπουργών Ενέργειας για να συζητηθεί πρόταση επιβολής ανώτατου ορίου τιμών στις τιμές ρεύματος.