Του Μάριου Χριστοφή
Με αυστηροποίηση των μέτρων προχώρησε η Κυβέρνηση, μετά την συνεχή έξαρση των κρουσμάτων στην Κύπρο. Το επίκεντρο στην επιβολή μέτρων ήταν η Λεμεσός και η Πάφος λόγω των αυξημένων περιστατικών που παρατηρείται στις δύο επαρχίες. Ωστόσο, και στο πρώτο κύμα και στο δεύτερο κύμα της πανδημίας, υπάρχει ένας μαζικός αριθμός αρνητών κορωνοϊού οι οποίοι μέσω των ΜΚΔ κινητοποιούν τους χρήστες σε διαμαρτυρίες και μη τήρηση των μέτρων, δημιουργώντας μεγάλο προβληματισμό στις αρμόδιες αρχές.
Η «Κ» επικοινώνησε με την Δρ. Χριστιάνα Καραγιάννη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Κύπρου και Λέκτορας ΜΜΕ & Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Frederick, για το πώς μπορεί η Κυβέρνηση να αντιμετωπίσει το συγκεκριμένο φαινόμενο αλλά και αν υπάρχουν διεθνή πολιτικά παραδείγματα, τα οποία μπορεί η Κύπρος να υιοθετήσει για να εμποδίσει την εξάπλωση αυτής της τάσης.
Ερωτηθείσα για αν υπάρχει κάποια εξήγηση σχετικά με τη χρήση των ΜΚΔ από αρνητές κορωνοϊού για επηρεασμό των χρηστών, η κ. Καραγιάννη είπε, «Τα ΜΚΔ είναι εργαλεία επικοινωνίας ελεύθερα προσβάσιμα στον καθένα μας και ταυτόχρονα πολύ δημοφιλή, άρα είναι αναμενόμενο να χρησιμοποιούνται ευρέως από οποιονδήποτε θέλει να επικοινωνήσει ή/και να πείσει για μια συγκεκριμένη πληροφορία, ιδέα, θεωρεία ή μήνυμα». Ταυτόχρονα, αναφέρει πως το χαρακτηριστικό των ΜΚΔ να διαχέουν την πληροφορία ταχύτατα και μαζικά συνεισφέρει στην επίδραση που μπορεί να έχει αφού η επανάληψη της ίδιας πληροφορίας, συχνά μεν αλλά λανθασμένα, λειτουργεί σαν ένα είδος αυτοεπαλήθευσης της.
Τα πιστευτά fake news
Για το πώς ένα fake news ή μια ανάρτηση στα ΜΚΔ γίνεται τόσο πολύ πιστευτή από πολλούς χρήστες, η κυρία Καραγιάννη επεσήμανε, «Το αν θα γίνει μια ψευδής είδηση πιστευτή ή όχι δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το αν η είδηση μεταφέρεται μέσω μιας ανάρτησης στα ΜΚΔ αλλά και από άλλους κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που επικρατούν σε μια κοινωνία τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Αν δηλαδή πάρουμε ως παράδειγμα την περίοδο που διανύουμε κατά την οποία βιώνουμε μια πρωτόγνωρη κρίση που προκαλεί η πανδημία του COVID-19 και τα συνεπακόλουθά της, τότε είναι κατά κάποιο τρόπο αναμενόμενο οι πολίτες να είναι πιο ευάλωτοι σε φαινόμενα ψευδών ειδήσεων και σενάρια συνωμοσιολογίας». Τονίζοντας, πως τα ΜΚΔ ως δυναμικά εργαλεία επικοινωνίας, όταν χρησιμοποιούνται σε ένα τέτοιο πλαίσιο κρίσης, μπορεί να έχουν ακόμη μεγαλύτερη επίδραση που μπορεί όμως να είναι είτε θετική είτε αρνητική ανάλογα από το ποιος τα χρησιμοποιεί και για ποιο σκοπό.
Ο τρόπος αντιμετώπισης του φαινομένου
Ερωτηθείσα, πως η Κυβέρνηση μπορεί να αναχαιτίσει ή να αντιμετωπίσει μελλοντικά περιστατικά όπως τις διαμαρτυρίες στη Λεμεσό οι οποίες κινητοποιήθηκαν και οργανώθηκαν από τα ΜΚΔ, η Λέκτορας απάντησε, «Τα ΜΚΔ σίγουρα βοηθούν στην οργάνωση κινητοποιήσεων και εκδηλώσεων διαμαρτυρίας αλλά ποτέ δεν ευθύνονται για τον σκοπό τον οποίο εξυπηρετούν αυτές οι κινητοποιήσεις ή για τον τρόπο που αυτές θα πραγματοποιηθούν. Η οργάνωση και συμμετοχή σε κινητοποιήσεις είναι δημοκρατικό δικαίωμα των πολιτών και δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση πως πρέπει να αναχαιτίζονται από την όποια κυβέρνηση. Συνεχίζοντας, ανέφερε, αυτό που είναι σημαντικό να γίνει από πλευράς κράτους όμως ώστε να αποφεύγονται βίαια επεισόδια και συγκρούσεις σε τέτοιες διαμαρτυρίες είναι να κατανοήσει και έπειτα να αντιμετωπίσει τους λόγους που προκαλούν την οργή των πολιτών. Δεν είναι δύσκολο κάποιος να αντιληφθεί πως στην εν λόγω κινητοποίηση σημειώθηκαν επεισόδια λόγω της οργής και του φόβου μερίδας πολιτών που συμμετείχαν. Οργή και φόβος που προκαλείται από μια σειρά θεμάτων που τους απασχολούν και που ενδεχομένως ερμηνεύουν με λανθασμένο τρόπο. Άρα σε αυτό που είναι σημαντικό κατά την άποψη μου να επενδύσει η όποια κυβέρνηση είναι στο να ενισχύσει την επικοινωνία με τους πολίτες ώστε να κτίσει σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους. Σε μια κοινωνία όμως όπως την κυπριακή, όπου το φαινόμενο της διαφθοράς όχι μόνο δυστυχώς κυριαρχεί αλλά έχει και ως πρωταγωνιστές κυβερνητικούς αξιωματούχους, κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Το αποτέλεσμα είναι πολλοί πολίτες να είναι κακώς ενημερωμένοι, οργισμένοι και φοβισμένοι και τελικά ευάλωτοι σε σενάρια συνωμοσίας. Όλα αυτά δυστυχώς συχνά εκτονώνονται με βία, υπογράμμισε η κ. Καραγιάννη.
Το παράδειγμα της Νέας Ζηλανδίας
Όσο αφορά αν υπάρχει κάποιο διεθνή πολιτικό παράδειγμα που μπορει η Κύπρος να υιοθετήσει για να εμποδίσει την εξάπλωση του συγκεκριμένου φαινομένου, η Λέκτορας δήλωσε, «Σίγουρα υπάρχουν παραδείγματα πολιτικών προσώπων που έχουν αναπτύξει ή που τουλάχιστον προσπαθούν να αναπτύξουν μια σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες. Η πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, Jacinda Arden είναι ένα τέτοιο παράδειγμα και τα ΜΚΔ αποτελούν γι’ αυτή σημαντικό εργαλείο ώστε να εφαρμόζει πολιτική με ανθρωποκεντρική προσέγγιση, να αναπτύσσει μια δίοδο σχεδόν προσωπικής επικοινωνίας με τους πολίτες, η οποία χαρακτηρίζεται από διαφάνεια. Κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά σημαντικό στην δύσκολη περίοδο της κρίσης του COVID-19 που διανύουμε».
Καταληκτικά, αν η απήχηση των ΜΚΔ λειτουργεί θετικά ή αρνητικά εν μέσω πανδημίας στην Κύπρο, η κυρία Καραγιάννη ανέφερε, «Διαφωνώ με τον καθορισμό των ΜΚΔ ή της επίδρασης τους ως θετική ή αρνητική. Μια τέτοια προσέγγιση θεωρώ πως περιορίζει την κατανόηση μας για το τι είναι τα ΜΚΔ και κατά κάποιο τρόπο τα αδικεί. Τα ΜΚΔ, τονιζει πως είναι δυναμικά εργαλεία επικοινωνίας και η επίδραση τους εξαρτάται αφενός από τον τρόπο χρήσης τους και αφετέρου από το πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιούνται. Αυτό σημαίνει ότι τα ΜΚΔ θα μπορούσαν να είναι και εξαιρετικά ωφέλημα στη διαχείριση μιας κρίσης αλλά να αποτελέσουν και εργαλείο παραπληροφόρησης ή ακόμα και προπαγάνδας αναλόγως με το πως, για ποιο σκοπό και σε ποιο πλαίσιο θα χρησιμοποιηθούν.
