Επ. Διοικήσεως: Έργα στον Δημοτικό Κήπο Λεμεσού χωρίς εκτίμηση επιπτώσεων για το περιβάλλον

Σε έκθεσή της σχετικά με υπόθεση για «παράτυπη διαδικασία ανάπλασης του παιδότοπου στον Δημοτικό Κήπο Λεμεσού» η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρει πως προκύπτει ότι ο Δήμος Λεμεσού ξεκίνησε την υλοποίηση έργων στο Δημοτικό Κήπο Λεμεσού στο πλαίσιο ενός ευρύτερου Master Plan, με την αναβάθμιση/ ανάπλαση του υφιστάμενου παιδότοπου, χωρίς να έχει εκ των προτέρων προβεί σε οποιαδήποτε εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον.

Παράλληλα, μετά και τη μελέτη παραπόνου που έλαβε το Γραφείο της, η Επίτροπος εισηγείται όπως ο Δήμος προβεί στην ετοιμασία και υποβολή Έκθεσης Πληροφοριών στην Περιβαλλοντική Αρχή που να αφορά στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό του Δημόσιου Κήπου ώστε να αξιολογηθούν συνολικά οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από το συγκεκριμένο έργο.

Αναλυτικά η Έκθεση της Επιτρόπου

Παράπονο

Σύμφωνα με την έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως, υποβλήθηκε παράπονο στο Γραφείο αναφορικά με ισχυριζόμενη παράτυπη διαδικασία ανάπλασης του παιδότοπου στον Δημοτικό Κήπο Λεμεσού. Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, τόσο ο Δήμος Λεμεσού όσο και οι ιδιώτες συνεργάτες του δεν έλαβαν τα απαιτούμενα μέτρα για την ορθή εκτέλεση του έργου, καθώς δεν προέβησαν σε Μελέτη Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον, όπως προνοείται στον περί Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Νόμο.

Η Επίτροπος σημειώνει ακόμη ότι, οι παραπονούμενοι εξέφρασαν τις έντονες ανησυχίες τους σε σχέση με τα πιο πάνω έργα ανάπλασης, ενώ θεωρούν παράνομη τη στάση του Δήμου να συνεχίζει την υλοποίηση των σχεδιασμών του.

Έρευνα

Στο πλαίσιο της διερεύνησης του παραπόνου με επιστολές μου ημερομηνίας 8 Μαρτίου 2023, ζητήθηκαν τα σχόλια και οι απόψεις του Δήμου Λεμεσού και του Τμήματος Περιβάλλοντος, αναφέρει η Επίτροπος Διοικήσεως, ενώ προσθέτει ότι με επιστολή του ημερομηνίας 21ης Μαρτίου 2023, ο Δημοτικός Γραμματέας του Δήμου Λεμεσού ανέφερε τα ακόλουθα:

- Ο Δήμος απορρίπτει τον ισχυρισμό των παραπονούμενων περί παράτυπης διαδικασίας ανάπλασης του παιδότοπου στον Δημοτικό Κήπο.

- Ο νέος παιδότοπος που αποτελεί εξολοκλήρου ιδιωτική δωρεά που έγινε ομόφωνα αποδεκτή από το Δημοτικό Συμβούλιο, έχει σχεδιαστεί με υψηλές προδιαγραφές, από επαγγελματίες μελετητές με απόλυτο σεβασμό στην ιστορία του Δημόσιου Κήπου και το περιβάλλον.

- Οι εργασίες αναβάθμισης διεξάγονται κάτω από την συνεχή επίβλεψη των μελετητών, με τη διενέργεια τακτικών ελέγχων από τους αρμόδιους Λειτουργούς του Δήμου και λαμβάνοντας όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.

- Για το θέμα της αναβάθμισης του παιδότοπου ο Δήμος είναι σε στενή επικοινωνία με το Τμήμα Περιβάλλοντος.

Παράλληλα, η Επίτροπος σημειώνει ότι ο Διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, με επιστολή ημερομηνίας 26 Απριλίου 2023 έθεσε υπόψη μας τα εξής:

- Η οργάνωση «ΧΧΧ» με επιστολή της ημερ. 13 Οκτωβρίου 2022 πληροφόρησε αρχικά το Τμήμα Περιβάλλοντος σχετικά με κατασκευαστικές εργασίες στον Δημόσιο Κήπο Λεμεσού. Στην εν λόγω επιστολή γινόταν αναφορά, μεταξύ άλλων, σε δημιουργία παιδότοπου και ανάπλαση του Δημόσιου Κήπου Λεμεσού. Οι «ΧΧΧ» έγειραν επίσης το ερώτημα κατά πόσο το συγκεκριμένο έργο εμπίπτει στην κατηγορία «Θεματικό Πάρκο» και σε περίπτωση που αυτό ίσχυε, αν ο κύριος του έργου είχε εκπονήσει Προκαταρκτική Έκθεση Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (Έκθεση Πληροφοριών), σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙ του περί Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Νόμου του 2018 έως 2021 (127(Ι)/2018).

- Το Τμήμα Περιβάλλοντος, με επιστολή του με ημερ. 2 Νοεμβρίου 2022 απάντησε στην πιο πάνω επιστολή των «ΧΧΧ» ότι με βάση τις υποβληθείσες πληροφορίες, τα σχετικά σχέδια ανάπτυξης που του αποστάλθηκαν, την υφιστάμενη νομοθεσία και σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Οδηγίας «interpretation of definitions of categories οf annex I and II of the EIA Directive (2015)», η εν λόγω ανάπτυξη θεωρείται «Θεματικό Πάρκο». Κατά συνέπεια και με βάση τα πιο πάνω, η συγκεκριμένη ανάπτυξη εμπίπτει στο Παράρτημα ΙΙ του εν λόγω Νόμου.

- Κατά τον ίδιο χρόνο και κατόπιν επίσκεψης Λειτουργού του Τμήματος Περιβάλλοντος στο Δημόσιο Κήπο Λεμεσού, διαφάνηκε ο επηρεασμός αιωνόβιων δέντρων, σφράγιση εδάφους με μη διαπερατά υλικά, εκσκαφές κ.ά. Επιπρόσθετα, το Τμήμα Περιβάλλοντος με επιστολή του με ημερ. 2 Νοεμβρίου 2022 ενημέρωσε, μεταξύ άλλων, την αρμόδια αδειοδοτούσα αρχή (Δήμο 4   χωρίς την εξασφάλιση όλων των απαιτούμενων διαβουλεύσεων / απόψεων από τα εμπλεκόμενα Τμήματα, επισημαίνοντας ότι με βάση τα στοιχεία που διέθετε, το συγκεκριμένο έργο ενέπιπτε στο Παράρτημα ΙΙ του περί Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Νόμου, ως «Θεματικό Πάρκο».  

- Το θέμα αυτό συζητήθηκε σε συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών στις 10 Νοεμβρίου 2022, με τη διαδικασία αυτεπάγγελτης εξέτασης. Στην εν λόγω συνεδρία έλαβαν μέρος τόσο εκπρόσωποι του Δήμου Λεμεσού, όσο και διάφορων άλλων εμπλεκόμενων φορέων, οργανισμών, οργανωμένων συνόλων καθώς και του Τμήματοςα Περιβάλλοντος. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, οι παρευρισκόμενοι ενημερώθηκαν ότι τι υπό αναφορά έργο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου Master Plan που ετοιμάζεται για ολόκληρο τον χώρο που καλύπτει ο Δημόσιος Κήπος Λεμεσού.

- Το Τμήμα Περιβάλλοντος, με επιστολή ημερ. 16 Νοεμβρίου 2022 και σε συνέχεια της πιο πάνω συνεδρίας της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών πληροφόρησε το Δήμο Λεμεσού ότι στη βάση της ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας, καθώς και της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης1, ο σκοπός της οδηγίας για εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον για ένα έργο δεν μπορεί να παρακαμφθεί με τον διαχωρισμό των έργων σε επιμέρους μικρότερα έργα. «Σημειώνεται ότι όπου πολλά έργα, συνολικά, μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις πρέπει να αξιολογηθούν στο σύνολό τους. Είναι απαραίτητο να εξεταστούν τα έργα αυτά από κοινού, ιδίως όταν συνδέονται, διαδέχονται το ένα το άλλο, ή αλληλοκαλύπτονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Επιπλέον, προκειμένου να αποφευχθεί η κατάχρηση των κανόνων της ΕΕ με τον διαχωρισμό των έργων που, όταν από κοινού, είναι πιθανό να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, είναι αναγκαίο να ληφθεί υπόψη το σωρευτικό αποτέλεσμα τέτοιων έργων όταν αυτά έχουν αντικειμενικό και χρονολογικό δεσμό μεταξύ τους2».

1 Υπόθεση C-147/07, Ecologistas el Acción-CODA, υπόθεση C-205/08 Alpe Adria.

2 Υπόθεση C-244/12, Salzburger Flughafen. 5

- ‘Όπως σημειώνεται στην ίδια πιο πάνω επιστολή του Τμήματος Περιβάλλοντος στο Δήμο, «η προσπάθεια της υλοποίησης επιμέρους αναπτύξεων αποτελεί φαινόμενο σαλαμοποίησης, με αποτέλεσμα την αποφυγή και την μη ορθή εκτίμηση των συσσωρευτικών και συναθροιστικών επιπτώσεων στο περιβάλλον…».

- Θέση του Τμήματος Περιβάλλοντος είναι όπως ο κύριος του έργου (Δήμος Λεμεσού) ετοίμαζε και κατέθετε Έκθεση Πληροφοριών που να αφορά στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό (Master Plan) του Δημόσιου Κήπου για αξιολόγησή της από την Περιβαλλοντική Αρχή. 2.4 Οι πιο πάνω θέσεις και απόψεις του Τμήματος Περιβάλλοντος τέθηκαν υπόψη του Δήμου με επιστολή μας ημερ. 4 Ιουλίου 2023.

- Στην πιο πάνω επιστολή μας ανταποκρίθηκε ο Δημοτικός Γραμματέας με επιστολή του ημερ. 28 Ιουλίου 2023, με την οποία μας πληροφόρησε ότι ό Δήμος είχε ήδη πληροφορήσει το Τμήμα Περιβάλλοντος ότι «όταν υλοποιηθεί η ωρίμανση του γενικού σχεδιασμού, ώστε να είναι εφικτή η ετοιμασία Έκθεσης Πληροφοριών, θα τύχει ενημέρωσης. Μέχρι σήμερα δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί…».

Νομοθεσία

Ο περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Νόμος του 2018 (Ν. 127(Ι)/2018) τέθηκε σε ισχύ στις 31 Ιουλίου 2018 και εναρμονίζει την Οδηγία 2014/52/ΕΕ. Ο Νόμος διασφαλίζει ότι δημόσια ή ιδιωτικά έργα τα οποία ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον λόγω, μεταξύ άλλων, της φύσεως, του μεγέθους ή της θέσεως τους, υπόκεινται σε υποχρέωση εκτίμησης των επιπτώσεων τους, πριν τη χορήγηση άδειας ή έγκρισης ή εξουσιοδότησης. 3.2 Ο Νόμος εφαρμόζεται για δημόσιο ή ιδιωτικό έργο που εμπίπτει σε κατηγορία έργων του Πρώτου ή του Δεύτερου Παραρτήματος. Τα έργα χωρίζονται σε υποκείμενα σε πολεοδομική άδεια, σε μη υποκείμενα σε πολεοδομική άδεια και σε δημόσια.

Το Πρώτο Παράρτημα του Νόμου αναφέρεται στα έργα τα οποία ενδέχεται να επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για τα οποία απαιτείται η ετοιμασία Μελέτης Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΕΠ). Παραδείγματα τέτοιων έργων είναι αυτοκινητόδρομοι, λιμάνια, αεροδρόμια, φράγματα, αποχετευτικά συστήματα, μαρίνες, γήπεδα γκολφ, χερσαίοι και υποθαλάσσιοι αγωγοί, έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ψηλά κτίρια, κ.α.

Το Δεύτερο Παράρτημα του Νόμου περιλαμβάνει κατάλογο έργων, για τα οποία απαιτείται η υποβολή πληροφοριών, ώστε να αποφασιστεί αν απαιτείται η ετοιμασία ΜΕΕΠ. Παραδείγματα τέτοιων έργων είναι εξορυκτικές βιομηχανίες, ενεργειακές βιομηχανίες, βιομηχανίες τροφίμων, έργα υποδομής, παράκτια έργα, έργα τουρισμού και αναψυχής, θαλάσσια και χερσαία θεματικά πάρκα, υποθαλάσσια καλώδια, κ.α.

Εκτίμηση Επιπτώσεων στο Περιβάλλον σημαίνει τη διαδικασία που συνίσταται από την ετοιμασία Μελέτης (ΜΕΕΠ) ή την παροχή Πληροφοριών εκ μέρους του κυρίου του έργου, τη διενέργεια διαβουλεύσεων ή / και ενημερώσεων ή / και γνωστοποιήσεων, την αξιολόγηση της Μελέτης ή των Πληροφοριών από την Περιβαλλοντική Αρχή, την έκδοση Γνωμοδότησης ή Αιτιολογημένη Διαπίστωσης της Περιβαλλοντικής Αρχής και την ενσωμάτωση της Γνωμοδότησης στις αποφάσεις της Πολεοδομικής Αρχής ή του Υπουργικού Συμβουλίου ή της αρμόδιας κρατικής υπηρεσίας.

Η διαδικασία της (ΕΕΠ) αναλύεται ως ακολούθως:

- Ο κύριος του έργου υποβάλλει ως αναπόσπαστο μέρος της αίτησής του για χορήγηση Πολεοδομικής Άδειας ή Έγκρισης ή Εξουσιοδότησης Πληροφορίες, αν το έργο εμπίπτει σε κατηγορία έργων του Δεύτερου Παραρτήματος, που ετοιμάζονται σύμφωνα με την Έκθεση Πληροφοριών,

- Μετά την υποβολή της αίτησης για χορήγηση Πολεοδομικής Άδειας ή Έγκρισης ή Εξουσιοδότησης, η Πολεοδομική Αρχή ή κρατική υπηρεσία

Μελέτης ή των Πληροφοριών, ως εξής:

Για έργα του Δεύτερου Παραρτήματος:

• επιστολή της πολεοδομικής ή κρατικής αρχής.
• τρία (3) αντίγραφα του Εντύπου Πληροφοριών σε έντυπη μορφή και τρία (3) αντίγραφα σε ηλεκτρονική μορφή,

ειδικές πληροφορίες μαζί με την Έκθεση Πληροφοριών, στις περιπτώσεις που το έργο δύναται να επηρεάσουν τόπο κοινοτικής σημασίας, οικεία ειδική ζώνη διατήρησης ή ζώνη ειδικής προστασίας. Για έργα μη υποκείμενα σε Πολεοδομική Άδεια, ο κύριος του έργου πριν αρχίσει οποιεσδήποτε εργασίες εκτέλεσης του, θα πρέπει να εξασφαλίσει Περιβαλλοντική Έγκριση από την Περιβαλλοντική Αρχή η οποία συνοδεύεται από Πληροφορίες αν το έργο εμπίπτει σε κατηγορία έργων του Δεύτερου Παραρτήματος.

Η Επιτροπή Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον, που απαρτίζεται από εννέα (9) μέλη, εξετάζει τις Μελέτες και τις επιπτώσεις που η εκτέλεση ή/ και λειτουργία του έργου ενδέχεται να επιφέρουν στο περιβάλλον και τα μέτρα μείωσης ή αντιμετώπισής τους.

Για έργα του Δεύτερου Παραρτήματος, η Περιβαλλοντική Αρχή, αφού λάβει υπόψη τις Πληροφορίες προχωρεί σε αξιολόγησή τους σύμφωνα με τα κριτήρια επιλογής που αναφέρονται στο Τέταρτο Παράρτημα, ετοιμάζει Αιτιολογημένη Διαπίστωση με την οποία μπορεί να απαιτήσει την υποβολή Μελέτης, την οποία ακολούθως τη διαβιβάζει στην Πολεοδομική Αρχή ή στην κρατική υπηρεσία ή ενεργεί ανάλογα εάν το έργο υπόκειται σε Περιβαλλοντική Έγκριση.

Μετά τη χορήγηση άδειας, η Πολεοδομική Αρχή ή το Υπουργικό Συμβούλιο ή η αρμόδια κρατική υπηρεσία την αποστέλλει στην Περιβαλλοντική Αρχή.

Η Περιβαλλοντική Αρχή ενημερώνει τις ενδιαφερόμενες αρχές οι οποίες μετείχαν στη διαδικασία και δημοσιοποιεί τη λήψη απόφασης μέσω της ιστοσελίδας της.

Διαπιστώσεις – Εισήγηση

Ενόψει των πιο πάνω, η Επίτροπος Διοικήσεως αναφέρει πως προκύπτει ότι ο Δήμος Λεμεσού ξεκίνησε την υλοποίηση έργων στο Δημοτικό Κήπο Λεμεσού στο πλαίσιο ενός ευρύτερου Master Plan, με την αναβάθμιση/ ανάπλαση του υφιστάμενου παιδότοπου, χωρίς να έχει εκ των προτέρων προβεί σε οποιαδήποτε εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον.

Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, τα έργα ανάπλασης του παιδότοπου που υλοποίησε ο Δήμος εμπίπτουν στο Δεύτερο Παράρτημα του περί Εκτίμησης των Επιπτώσεων από Ορισμένα Έργα Νόμου στην κατηγορία «Θεματικά Πάρκα», για την υλοποίηση των οποίων απαραίτητη είναι η εκ των προτέρων εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον μέσω υποβολής Έκθεσης Πληροφοριών.

Από την έρευνα προκύπτει περαιτέρω ότι το Τμήμα Περιβάλλοντος είχε ενημερώσει το Δήμο σε σχέση με την πιο πάνω υποχρέωσή του ως κύριος του επίμαχου έργου, από τον Νοέμβριο του 2022, όμως, ο Δήμος δεν έχει ανταποκριθεί, αναμένοντας να ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του ευρύτερου Master Plan.

Ωστόσο, το έργο ανάπλασης του παιδότοπου έχει ολοκληρωθεί χωρίς καμία εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, ενώ, από επίσκεψη αρμόδιων Λειτουργών του Τμήματος Περιβάλλοντος στον Δημοτικό Κήπο διαπιστώθηκε ο επηρεασμός αιωνόβιων δέντρων, η σφράγιση του εδάφους με μη διαπερατά υλικά, εκσκαφές κ.ά.

Σημαντική είναι και η θέση του Τμήματος Περιβάλλοντος περί σαλαμοποίησης, ότι δηλαδή, στη βάση της ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας, καθώς και της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν μπορεί να παρακάμπτεται η εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον από έργο με τον διαχωρισμό του σε επιμέρους μικρότερα έργα, αλλά θα πρέπει οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις να αξιολογούνται στο σύνολό τους και να λαμβάνεται υπόψη το σωρευτικό αποτέλεσμά τους.

Ενόψει των πιο πάνω εισήγησή της Επιτρόπου Διοικήσεως είναι όπως ο Δήμος προβεί στην ετοιμασία και υποβολή Έκθεσης Πληροφοριών στην Περιβαλλοντική Αρχή που να αφορά στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό του Δημόσιου Κήπου ώστε να αξιολογηθούν συνολικά οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από το συγκεκριμένο έργο.