ΚΥΠΕ
Ο υφιστάμενος Ανεξάρτητος Μηχανισμός για την προαγωγή, προστασία και παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες είναι ικανοποιητικός και δεν βλέπει τη σκοπιμότητα ίδρυσης μιας παράλληλης αρχής με παρόμοιες αρμοδιότητες για το θέμα, αναφέρει σε υπόμνημα που κατέθεσε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας την Τρίτη η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, στη συζήτηση για ίδρυση και λειτουργία Ανεξάρτητης Αρχής Προσβασιμότητας.
Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι από το 2012 οι μηχανισμοί, που θεσπίστηκαν για την αποτελεσματική εφαρμογή και παρακολούθηση της συγκεκριμένης σύμβασης περιλαμβάνουν το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες ως Κεντρικό Σημείο για την εφαρμογή της Σύμβασης, το οποίο θα συνεργάζεται με όλα τα σημεία επαφής, που θα οριστούν σε όλα τα Υπουργεία/ Τμήματα/Υπηρεσίες, που χειρίζονται θέματα αναπηρίας, το Παγκύπριο Συμβούλιο για τα Άτομα με Αναπηρίες, το οποίο υποστηρίζεται από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες και λειτουργεί στα πλαίσια των περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμων του 2000 έως 2007, ως Συντονιστικός Μηχανισμός και την Επίτροπο Διοικήσεως, η οποία ενεργεί σύμφωνα τις σχετικές νομοθεσίες, ως Ανεξάρτητος Μηχανισμός για την προώθηση, προστασία και παρακολούθηση της Σύμβασης.
Επιπρόσθετα, αναφέρει ότι ο Ανεξάρτητος Μηχανισμός, δηλαδή ο Επίτροπος, είναι αρμόδιος για να προωθεί, να προστατεύει και να παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης και πρέπει να συμμορφώνεται με τις αρχές που σχετίζονται με το καθεστώς και τις λειτουργίες των θεσμών προστασίας και προώθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (Αρχές των Παρισίων).
Αναλυτικά, μεταξύ άλλων, ο Μηχανισμός εξετάζει, αυτεπάγγελτα ή μετά από καταγγελίες ατόμων με αναπηρία ή οργανώσεων ατόμων με αναπηρίες, περιπτώσεις μη εφαρμογής της Σύμβασης. Στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας, ο Μηχανισμός διεξάγει διαβουλεύσεις με τα εμπλεκόμενα μέρη και μπορεί να επιβάλει κυρώσεις για παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης ή για παραβίαση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
Ακόμα, υποβάλλει εκθέσεις στις δημόσιες υπηρεσίες και σε άλλους εμπλεκόμενους φορείς, με συστάσεις σχετικά με την εφαρμογή της Σύμβασης, συγκροτεί, συγκαλεί και διαβουλεύεται με τη Συμβουλευτική Επιτροπή για την Παρακολούθηση της Σύμβασης, στην οποία συμμετέχουν τα άτομα με αναπηρία, εκπρόσωποι των οργανώσεών τους και της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ), συνεργάζεται με τον Συντονιστικό Μηχανισμό και το Κεντρικό Σημείο, για την παρακολούθηση της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την εφαρμογή της Σύμβασης και διεξάγει έρευνες και συλλέγει δεδομένα με σκοπό την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης και της πλήρους και ισότιμης απόλαυσης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών από τα άτομα με αναπηρία.
Η Επίτροπος αναφέρει, ακόμη, ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ η συγκεκριμένη αρμοδιότητα ασκείται από τον θεσμό που έχει την αρμοδιότητα να ενεργεί και ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων γιατί αυτό δίνει τη δυνατότητα στον θεσμό όπου διαπιστώνει διάκριση σε θέμα αναπηρίας να το χειρίζεται και κάτω από την αρμοδιότητα του ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων (Equality Body) και να επιβάλει δεσμευτικές συστάσεις, πρόστιμα και έκδοση διαταγμάτων με βάσει το Ενωσιακό Δίκαιο και των εξουσιών που του παρέχει ο Ν. 42(I)/2004, γεγονός που ενδυναμώνει ακόμη περισσότερο την προστασία των δικαιωμάτων των ΑμεΑ. Όπως υπογραμμίζει, αυτή τη δυνατότητα καμία άλλη αρχή δεν μπορεί να την έχει και δη η προτεινόμενη.
"Άρα σε σχέση με την υποχρέωση του κράτους να δημιουργήσει Μηχανισμούς Προώθησης Προστασίας και παρακολούθησης της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα άτομα με αναπηρία με βάσει το άρθρο 33 της Σύμβασης, αυτή έχει υλοποιηθεί τόσο και με την κύρωση της Σύμβασης με βάσει τον περί της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες και περί Συναφών Θεμάτων (Κυρωτικός) Νόμο του 2011 [Ν.8(ΙII)/2011], όσο και με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου να αναθέσει την αρμοδιότητα αυτή στον Επίτροπο ως ο μοναδικός θεσμός που πληροί τα εχέγγυα της ανεξαρτησίας με βάση τις Αρχές των Παρισίων (Paris Principles) και γι αυτό έχει διαπιστευθεί από τον ΟΗΕ με Status A", σημειώνει.
Ενόψει των πάνω, η Επίτροπος σημειώνει ότι η όποια προσπάθεια δημιουργίας παράλληλου μηχανισμού ως είναι η πρόταση για δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής Προσβασιμότητας που θα δραστηριοποιείται παράλληλα με τον Μηχανισμό Παρακολούθησης της Σύμβασης που είναι ο Επίτροπος, "όχι μόνο υπάρχει η πιθανότητα να έρχεται σε σύγκρουση με υφιστάμενες και μελλοντικές εισηγήσεις του Μηχανισμού αλλά να δημιουργούνται και αλληλεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων".
Σημειώνεται δε, ότι η ανάθεση στον Επίτροπο να ενεργεί ως Μηχανισμός έγινε με την Σύμβαση του ΟΗΕ και τον σχετικό με αυτή κυρωτικό νόμο, υπερτερεί έναντι οποιασδήποτε Αρχής που δημιουργείται με τυπικό νόμο και η όποια δεν μπορεί να μειώσει ή να παρεμποδίσει την ελεύθερη άσκηση αρμοδιοτήτων του Μηχανισμού. Συνεπακόλουθα, η Επίτροπος διερωτάται "ποια είναι σήμερα η σκοπιμότητα για δημιουργία παράλληλης αρχής με παρόμοιες αρμοδιότητες με μια πρόταση νόμου η οποία πιθανόν να παραβιάζει την Αρχή της Διάκρισης των Εξουσιών εφόσον επεμβαίνει σε υποχρεώσεις και αρμοδιότητες της Εκτελεστικής Εξουσίας".
Πέραν των παραπάνω, στο υπόμνημα της Επιτρόπου προστίθεται ότι παρότι κάτι τέτοιο δεν προνοείται στη Σύμβαση, η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε στη σύσταση Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Παρακολούθηση της Σύμβασης, ως κάτι επιπλέον και επιπρόσθετο (over and above) για σκοπούς πιο εύρυθμης και καλύτερης παρακολούθησης της Σύμβασης, με την εμπλοκή των ίδιων των ατόμων με αναπηρίες, των αντιπροσωπευτικών τους Οργανώσεων και της ΚΥΣΟΑ.
Σημειώνει ότι ένεκα αντιδράσεων της προηγούμενης ηγεσίας της ΚΥΣΟΑ και απειλών της ότι θα αποχωρούσε από τη Συμβουλευτική Επιτροπή, ουδέποτε συμμετείχαν στις εργασίες της Συμβουλευτικής Επιτροπής άλλοι/ες εκπρόσωποι του αναπηρικού κινήματος ούτε και μεμονωμένα άτομα με αναπηρία, όπως προβλέπεται στη σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, παρόλες τις προσπάθειες και τις προτροπές που έγιναν. Το συγκεκριμένο θέμα επιλύθηκε κατά τη συνάντηση της Επιτρόπου με τη νέα ηγεσία της ΚΥΣΟΑ, οπότε και συζητήθηκε η διεύρυνση της Συμβουλευτικής Επιτροπής προς πλήρη συμμόρφωση με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Όσον αφορά στην προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στο δομημένο περιβάλλον, σημειώνεται ότι το 2002 είχε ιδρυθεί το Γραφείο Σχεδιασμού για τα Άτομα με Αναπηρία, το οποίο υπαγόταν στο τότε Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων και είχε ως κύριο στόχο την εξάλειψη των εμποδίων προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον. Η λειτουργία του εν λόγω Γραφείου εν τέλει έπαυσε ή/και τέθηκε σε αδράνεια. Ακολούθως, το 2018 το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε τη σύσταση Συμβουλευτικής Επιτροπής Προσβασιμότητας, η οποία θα επικουρεί τον Υπουργό Εσωτερικών στην εφαρμογή των προνοιών των Κανονισμών για τις Απαιτήσεις για την Προσβασιμότητα των Κτηρίων και θα εισηγείται τυχόν αναθεωρήσεις ή/και τροποποιήσεις που κρίνονται αναγκαίες σε σχέση με την προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον. Η θητεία των μελών της Συμβουλευτικής Επιτροπής που όρισε το Υπουργικό Συμβούλιο ήταν τριετής, πλην όμως από τη λήξη της θητείας τους μέχρι και σήμερα δεν έχουν διοριστεί νέα μέλη.
Όσον αφορά την πρόταση νόμου για ίδρυση Ανεξάρτητης Αρχής Προσβασιμότητας, η Επίτροπος Αναφέρει ότι από έρευνα στην οποία έχει προβεί, δεν έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη άλλης αντίστοιχης Αρχής σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, πλην της Ελλάδας, όπου εκεί δεν πρόκειται για Ανεξάρτητη Αρχή, αλλά για Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας (ΕΑΠ) ως συμβουλευτικό όργανο του Πρωθυπουργού και υπάγεται σε αυτόν.
Στη συγκεκριμένη πρόταση, ωστόσο, επιχειρείται η καθίδρυση ενός νέου ανεξάρτητου θεσμού ο οποίος, όχι μόνο θα συμβουλεύει την Εκτελεστική Εξουσία για ζητήματα που άπτονται της προσβασιμότητας, όπως έπραττε μέχρι πρότινος η Συμβουλευτική Επιτροπή Προσβασιμότητας και προηγουμένως το Γραφείο Σχεδιασμού για τα Άτομα με Αναπηρία, αλλά θα έχει διευρυμένες αρμοδιότητες και εξουσίες, περιλαμβανομένων της αυτεπάγγελτης παρέμβασης, της λήψης και διερεύνησης καταγγελιών, της εκπόνησης εκθέσεων, της υποβολής συστάσεων και γνωμοδοτήσεων, της έκδοσης εγκυκλίων, της παρέμβασης σε θέματα διακρίσεων στην εκπαίδευση κλπ.
"Οι δε αρμοδιότητες και εξουσίες που επιχειρείται να αποδοθούν στον νέο θεσμό, συνιστούν ουσιαστικά απόπειρα αμφισβήτησης του θεσμού του Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και δη της αρμοδιότητάς του Επιτρόπου να ενεργεί ως Ανεξάρτητος Μηχανισμός Προώθησης, Προστασίας και Παρακολούθησης της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, ο οποίος ασκεί όλες τις προαναφερθείσες αρμοδιότητες και εξουσίες ως Ανεξάρτητος Μηχανισμός, συνδυαστικά υπό την αρμοδιότητά του ως Φορέας Ισότητας και Καταπολέμησης των Διακρίσεων, ενώ συνάμα θα δημιουργήσει σύγχυση στους πολίτες ως προς την υποβολή των παραπόνων τους", σημειώνει.
Ως εκ τούτου, "προκαλεί κατάπληξη η απόπειρα παράλληλης απόδοσης των ίδιων εξουσιών και αρμοδιοτήτων σε ένα νεοφανή θεσμό ενώ το κράτος έχει ήδη συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις του που απορρέουν από την Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΑμεΑ, ενώ αντίστοιχός του δεν υφίσταται σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ", σημειώνει.
Επιπρόσθετα, η Επίτροπος αναφέρεται και σε πιθανή παραβίαση της διάκρισης εξουσιών, καθώς σύμφωνα με την παρούσα πρόταση νόμου η Βουλή αποφασίζει όπως το Υπουργικό Συμβούλιο προβεί σε συγκρότηση των μελών της προτεινόμενης Αρχής και στον διορισμό αριθμού μελών που η ίδια ως νομοθετική εξουσία αποφάσισε, επιφυλάσσοντας μάλιστα υπέρ αυτής ειδικό προϋπολογισμό και αντιμισθία των μελών της.
"Εύλογα μπορεί να διερωτηθεί κάνεις πώς μπορεί η Βουλή να προαποφασίζει για πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου και / ή να το δεσμεύει με απόφαση της, σε αναγκαστική συγκρότηση της Αρχής που η ίδια αποφάσισε να συστήσει χωρίς να παραβιάζεται η αρχή της διάκρισης των εξουσιών", καταλήγει.
Εν κατακλείδι, η Επίτροπος εκφράζει την άποψη ότι το περιεχόμενο της παρούσας πρότασης νόμου "γίνεται εκ του περισσού", καθότι οι αρμοδιότητες που εκεί περιγράφονται ήδη ασκούνται τόσο από τον Μηχανισμό Παρακολούθησης της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα ΑμεΑ, όσο και από τη Συμβουλευτική Επιτροπή αλλά και την ΚΥΣΟΑ, η οποία είναι ο κοινωνικός εταίρος του κράτους σε κάθε είδους διαβουλεύσεις που αφορούν νομοσχέδια και πολιτικές κράτους για ΑμεΑ.
