Kathimerini.gr
Βασίλης Κωστούλας
Να θέσει όρια στην κλιμάκωση του ουκρανικού μετώπου καλεί τη Δύση ο ρωσικής καταγωγής ιστορικός, καθηγητής στη Σχολή Αναβαθμισμένων Διεθνών Μελετών του Johns Hopkins, Σεργκέι Ραντσένκο. Μιλώντας στην «Κ», χαρακτηρίζει υπαρκτό τον κίνδυνο μιας άμεσης εμπλοκής ΝΑΤΟ και Ρωσίας, με την πυρηνική απειλή στο φόντο. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρεί προς το συμφέρον της Δύσης να μην εξουθενώσει τη Ρωσία και πως είναι μείζον η μία πλευρά να διαφυλάξει τις κόκκινες γραμμές της άλλης. Θεωρεί, επίσης, ότι ο Πούτιν είναι πεπεισμένος πως μπορεί να κερδίσει τη Δύση στην κούρσα της ενέργειας και των οικονομικών και κοινωνικών της διαστάσεων.
– Ανήκετε σε εκείνους που θεωρούν ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει πάση θυσία να αποφύγει την κλιμάκωση στην Ουκρανία και πως η Δύση δεν θα πρέπει να εξουθενώσει τη Ρωσία.
– Μια άμεση σύγκρουση Ρωσίας – ΝΑΤΟ για την Ουκρανία είναι ένα εφικτό και ιδιαίτερα ανησυχητικό σενάριο. Για μήνες, η Δύση απέφευγε επιτυχώς την άμεση εμπλοκή. Τόσο η Ρωσία όσο και το ΝΑΤΟ έχουν σεβαστεί τις άτυπες κόκκινες γραμμές – το ΝΑΤΟ αρνούμενο να παράσχει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία και η Ρωσία αποφεύγοντας προσεκτικά οποιεσδήποτε επιθέσεις εναντίον στόχων του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, μια κλιμάκωση είναι ακόμα πιθανή. Για παράδειγμα, το Κρεμλίνο μπορεί να αποφασίσει ότι δεν έχει άλλη επιλογή από το να καταφύγει σε πυρηνικά πλήγματα εντός της Ουκρανίας. Η Δύση θα μπορούσε να αντιδράσει με συμβατικά πλήγματα, τα οποία με τη σειρά τους θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα η Ρωσία να χτυπήσει στόχους σε δυτικές χώρες. Αυτού του είδους τα εφιαλτικά σενάρια –αν και ακόμα τραβηγμένα– είναι αρκετά αληθινά ώστε να σταματήσουμε και να σκεφτούμε τους εγγενείς κινδύνους μιας αντιπαράθεσης μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων. Δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι η Ρωσία θα αποσυρθεί, επομένως –ενώ βοηθάμε την Ουκρανία να αντιμετωπίσει τη ρωσική επιθετικότητα– εμείς, στη Δύση, θα πρέπει να κρατάμε το βλέμμα μας σταθερά στην αποφυγή της κλιμάκωσης. Η πλήρης εξουθένωση της Ρωσίας στρατιωτικά δεν είναι από μόνη της πρόβλημα. Θα ήταν όμως πρόβλημα για τη Δύση εάν η Ρωσία γινόταν τόσο αδύναμη που θα υπέκυπτε σε εσωτερικές διαμάχες. Ενας εμφύλιος πόλεμος σε μια χώρα που διαθέτει 6.000 πυρηνικές κεφαλές, πολύ απλά, δεν είναι προς το συμφέρον κανενός.
Δεν υπάρχει ουσιαστική προοπτική για μια σινορωσική συμμαχία. Οι Κινέζοι είναι πολύ πραγματιστές για κάτι τέτοιο.
– Λόγω της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία, η κοινή γνώμη στην Ευρώπη συχνά έχει την εντύπωση ότι ο Πούτιν βρίσκεται σε θέση ισχύος και δεν αποθαρρύνεται από τις δυτικές κυρώσεις. Είναι έτσι;
– Αυτός ο πόλεμος έχει καταστεί πολύ ακριβός για τη Ρωσία, όχι μόνο σε όρους άμεσων δαπανών για όπλα και υλικά, αλλά και σε όρους οικονομικού κόστους από τις δυτικές κυρώσεις. Ωστόσο, για τον Πούτιν, οι οικονομικοί παράγοντες παίζουν δευτερεύοντα ρόλο. Βασικά, είναι πεπεισμένος ότι μπορεί να κερδίσει τη Δύση σε αυτήν την κούρσα. Ως απολυταρχία, η Ρωσία είναι σχετικά ανθεκτική απέναντι στις δημόσιες διαμαρτυρίες. Αλλά η Δύση, που αντιμετωπίζει υψηλότερες τιμές ενέργειας και δυνητικά έναν κρύο χειμώνα, θα δυσκολευτεί περισσότερο να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα.
– Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, εγείρεται το ερώτημα κατά πόσον δημιουργούνται συνθήκες αμφισβήτησης από μηχανισμούς που θα ήταν ικανοί ακόμα και να ανατρέψουν το καθεστώς Πούτιν.
– Αυτό δεν βρίσκεται εντελώς έξω από τη σφαίρα των πιθανοτήτων. Υπάρχουν εντάσεις στην ελίτ. Πολλοί είναι αβέβαιοι για την έκβαση του πολέμου, αλλά είναι απρόθυμοι να βγάλουν τον λαιμό τους έξω. Ομως τα ακριβή περιγράμματα της μάχης για την εξουσία –στον βαθμό που διεξάγεται– είναι δύσκολο να διακριθούν. Είναι πάντως ξεκάθαρο ότι ο Πούτιν έχει δημιουργήσει ένα σύστημα με πολλούς πιθανούς διαγωνιζόμενους, τους οποίους θέτει τον έναν εναντίον του άλλου με την ελπίδα ότι δεν συνωμοτούν όλοι μαζί εναντίον του. Μέχρι στιγμής, δεν έχουμε δει πολλές αποστασίες από την ελίτ. Αλλά πολλά εδώ εξαρτώνται από τη συνεχιζόμενη πρόοδο του πολέμου. Αν συνεχίσει να πηγαίνει τόσο άσχημα, θα δούμε περισσότερες εντάσεις, και ο Πούτιν θα αντιμετωπίσει μεγαλύτερες απειλές. Αλλά το ρωσικό σύστημα είναι διαμορφωμένο με τρόπο που καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνο για οποιονδήποτε παίκτη να συνωμοτήσει εναντίον του τσάρου. Μπορείτε να σκεφτείτε μια συζήτηση στους διαδρόμους στο Κρεμλίνο: «Λοιπόν… Βίκτορ, τι πιστεύεις για τον Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς;»;
– Ποιος είναι πλέον ο στόχος του Πούτιν; Εχουμε έναν νοσταλγό της Σοβιετικής Ενωσης, σε όρους γεωπολιτικής επιρροής; Οδεύουμε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο;
– Η Ρωσία είναι πολύ αδύναμος παίκτης. Δεν έχει κάποια ιδεολογία άξια αναφοράς. Δεν πρόκειται για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Στην πραγματικότητα είναι ένας καυτός πόλεμος, στην Ουκρανία. Ενας πόλεμος κατάκτησης και κυριαρχίας από την πλευρά του Πούτιν. Προσβλέπει στο να αποκαταστήσει τη Σοβιετική Ενωση; Δεν νομίζω. Αλλά έχει ξεκάθαρα εμμονή με την Ουκρανία, διότι οι Ουκρανοί τον αμφισβήτησαν. «Τόλμησαν» να αψηφήσουν τον Πούτιν και για αυτό τώρα θέλει να τους τιμωρήσει.
– Ποιο θα ήταν πλέον το καλό σενάριο στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση;
– Η Ρωσία δεν θα φύγει. Η Δύση θα πρέπει να εξετάσει την υιοθέτηση πολιτικών που θα στοχεύουν να κοινοποιήσουν στη Ρωσία ότι δεν επιδιώκει τον θάνατο της Ρωσίας. Το μήνυμα θα πρέπει να είναι ότι η Δύση τάσσεται αντίθετη στην επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία – και μόνο αυτό. Με λίγη τύχη, οι Ρώσοι θα δουν με τον καιρό ότι αυτή η περιπέτεια δεν είναι προς το μακροπρόθεσμο εθνικό συμφέρον της Ρωσίας.
– Η προοπτική μιας σινορωσικής συμμαχίας έχει ουσιαστική δυναμική; Με ισότιμους όρους;
– Οχι, δεν υπάρχει ουσιαστική προοπτική για μια σινορωσική συμμαχία. Οι Κινέζοι είναι πολύ πραγματιστές για κάτι τέτοιο. Φροντίζουν τα δικά τους συμφέροντα. Εχουν ωφεληθεί από την αδυναμία της Ρωσίας και δεν έχουν καμία πρόθεση να παρασυρθούν από τους Ρώσους στην περιπέτεια της Ουκρανίας, η οποία έχει πραγματικό οικονομικό κόστος για την Κίνα. Σε γενικές γραμμές, οι Κινέζοι έχουν συμμορφωθεί με τις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας, γεγονός που καταδεικνύει τα όρια στη σινορωσική σχέση, η οποία υποτίθεται ότι είναι μια εταιρική σχέση «χωρίς όρια». Οχι, υπάρχουν πολύ ξεκάθαρα όρια.
