Τι γνωρίζουμε για την ταραχώδη επίσκεψη Βανς στη Γροιλανδία

Στην αμερικανική αντιπροσωπεία συμμετέχουν ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς και η σύζυγός του Ούσα, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου Μάικλ Γουόλτς, ο υπουργός Ενέργειας Κρις Ράιτ και ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Μάικ Λι.

Στην περιορισμένη τελική εκδοχή ενός σχεδίου ταξιδιού που είχε εξοργίσει τις αρχές τόσο στη Γροιλανδία όσο και στη Δανία, ο Βανς αναμένεται να φτάσει στη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στο Πίτουφικ στο βόρειο τμήμα του νησιού.

Σύμφωνα με τους όρους συμφωνίας του 1951, οι ΗΠΑ έχουν το δικαίωμα να επισκέπτονται τη βάση τους όποτε θέλουν, αρκεί να ενημερώνουν τη Γροιλανδία και την Κοπεγχάγη.

Το μπερδεμένο διπλωματικά ταξίδι αρχικά είχε προγραμματιστεί ως ιδιωτική περιοδεία της δεύτερης κυρίας των ΗΠΑ.

Η Ούσα Βανς επρόκειτο να επισκεφθεί τη Γροιλανδία με τον γιο της για να παρακολουθήσει πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως μία κούρσα με έλκηθρο σκύλων, και να επισκεφθεί την πρωτεύουσα του νησιού, Νουκ.

Η προγραμματισμένη επίσκεψη προκάλεσε ωστόσο κακή εντύπωση, λόγω των επανειλημμένων σχολίων του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι θα ήθελε να προσαρτήσει την πλούσια σε ορυκτά Γροιλανδία, η οποία, όπως λέει, είναι κρίσιμη για την ασφάλεια των ΗΠΑ.

Στη συνέχεια ανακοινώθηκε ότι ο Γουόλτς, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, θα συμμετείχε στην αντιπροσωπεία που θα επισκεπτόταν το νησί, κάτι που προκάλεσε περαιτέρω αμηχανία σε Γροιλανδία και Δανία.

Η επίσκεψη θεωρήθηκε ότι αποσκοπεί σε αύξηση της αμερικανικής επιρροής στο νησί ώστε να αναπτυχθούν στενότεροι δεσμοί με τις ΗΠΑ σε βάρος της δανικής κυριαρχίας.

Ο εκτελών χρέη πρωθυπουργού της Γροιλανδίας Μούτε Εγκεντε έκανε λόγο για «πρόκληση» και «επίδειξη δύναμης» και ζήτησε από τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει.

«Για την ιστορία, η κυβέρνηση της Γροιλανδίας δεν έχει απευθύνει πρόσκληση για επισκέψεις, ούτε ιδιωτικές ούτε επίσημες», δήλωσε ο Εγκεντε.

Οι κάτοικοι της Γροιλανδίας εξέφρασαν από πλευράς τους τη δυσαρέσκειά τους, υποσχόμενοι ότι η αμερικανική αντιπροσωπεία δεν θα τύχαινε θερμής υποδοχής.

Στην περιοχή όπου διεξάγεται ο ετήσιος αγώνας με έλκηθρα, ο δήμαρχος αρνήθηκε να συναντήσει τη δεύτερη κυρία των ΗΠΑ, επικαλούμενος τις δημοτικές εκλογές της επόμενης εβδομάδας. Είχε επίσης προγραμματιστεί σιωπηλή διαμαρτυρία, κατά την οποία οι ντόπιοι επρόκειτο να γυρίσουν πλάτη στους Αμερικανούς επισκέπτες.

Η πρωθυπουργός της Δανίας Μέτε Φρεντέρικσεν χαρακτήρισε επίσης την επίσκεψη των ΗΠΑ «απαράδεκτη». 

Δύο μόλις ημέρες μετά την ανακοίνωση του ταξιδιού της Ούσα Βανς, το σχέδιο εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από επίσκεψη στην απομακρυσμένη στρατιωτική εγκατάσταση των ΗΠΑ – τη διαστημική βάση Πίτουφικ.

«Οι πολιτικές ηγεσίες τόσο στην Αμερική όσο και στη Δανία, αγνόησαν τη Γροιλανδία για πάρα πολύ καιρό», δήλωσε ο Τζέι Ντι Βανς, ανακοινώνοντας την επίσκεψή του. «Αυτό ήταν κακό για τη Γροιλανδία. Ηταν επίσης κακό για την ασφάλεια ολόκληρου του κόσμου. Μπορούμε να οδηγήσουμε τα πράγματα σε διαφορετική κατεύθυνση», σημείωσε.

Παρά τα σχόλιά του, οι πολιτικοί ηγέτες στη Δανία χαιρέτισαν την αλλαγή του σχεδίου, και ιδίως τον περιορισμό της επίσκεψης στο όριο της βάσης των ΗΠΑ.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Δανίας Λαρς Λόκε Ράσμουσεν δήλωσε ότι, παρόλο που η παρουσία του αντιπροέδρου προσδίδει στην επίσκεψη πιο επίσημο χαρακτήρα, στην πραγματικότητα πρόκειται για «αριστοτεχνικό πισωγύρισμα» που κάνει τις ΗΠΑ «να μοιάζουν πως κλιμακώνουν, ενώ στην πραγματικότητα αποκλιμακώνουν».

«Είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι οι Αμερικανοί ακυρώνουν την επίσκεψή τους εντός της κοινότητας της Γροιλανδίας», σχολίασε.

Τροποποιώντας το πλάνο, η κυβέρνηση Τραμπ επιδιώκει να επικεντρώσει εκ νέου τη συζήτηση στα θέματα που την ενδιαφέρουν: την αμερικανική παρουσία στη Γροιλανδία, τις διαθέσιμες στρατιωτικές δυνατότητες και την ευρύτερη ασφάλεια της Αρκτικής, δήλωσε η Κάθριν Σέντακ, επικεφαλής του προγράμματος Διατλαντικής Αμυνας και Ασφάλειας στο Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής, think tank με έδρα την Ουάσιγκτον.

«Χρειαζόταν αλλαγή πορείας», δήλωσε η ίδια στο Reuters. «Είναι θετικό, μετά τη δημόσια αντιπαράθεση των κυβερνήσεων της Δανίας και της Γροιλανδίας με την κυβέρνηση Τραμπ σχετικά με την πρόθεση της αρχικής επίσκεψης», πρόσθεσε η ίδια.

Παρόλα αυτά, ο Τραμπ επανέλαβε την επιθυμία του να καταλάβει τη Γροιλανδία, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται το νησί για την εθνική και διεθνή ασφάλεια.

Ο Βανς είναι ο πιο υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος που έχει ποτέ επισκεφθεί τη Γροιλανδία και το γεγονός ότι ταξιδεύει στο νησί υπογραμμίζει το υψηλό επίπεδο ενδιαφέροντος της κυβέρνησης Τραμπ για την περιοχή.

Ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος επαναλαμβάνει συνεχώς την επιθυμία του να αποκτήσει τη Γροιλανδία για λόγους εθνικής ασφάλειας. Την Τετάρτη ανέφερε ότι οι ΗΠΑ θα «φτάσουν μέχρι εκεί που πρέπει» για να επιτύχουν αυτόν τον στόχο.

Ο υπουργός Αμυνας της Δανίας Τρολς Λουντ Πόουλσεν καταδίκασε την κλιμακούμενη, όπως είπε, ρητορική του Τραμπ.

Σύμφωνα με τον Μάικλ Γουίλιαμς, καθηγητή διεθνούς πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα, η εστίαση του Τραμπ στη Γροιλανδία εντάσσεται στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής του για αύξηση της επιρροής των ΗΠΑ σε ζώνες ενδιαφέροντος.

Ο Καναδάς και η Γροιλανδία, και οι δύο πρώιμοι «στόχοι» της νέας θητείας του Τραμπ, ελέγχουν βασικούς υδάτινους δρόμους της Αρκτικής που αμφισβητούνται από άλλες παγκόσμιες δυνάμεις, όπως η Ρωσία και η Κίνα.

Οι πρόσφατες κινήσεις των ΗΠΑ θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως προσπάθεια να αποκτήσουν το πάνω χέρι σε αυτές τις στρατηγικές περιοχές της Βόρειας Αμερικής.

Η στρατηγική θέση και οι πόροι της Γροιλανδίας θα μπορούσαν να ωφελήσουν τις ΗΠΑ. Βρίσκεται κατά μήκος της συντομότερης διαδρομής από την Ευρώπη προς τη Βόρεια Αμερική, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για το αμερικανικό σύστημα προειδοποίησης βαλλιστικών πυραύλων.

Οι ΗΠΑ έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την επέκταση της υφιστάμενης στρατιωτικής τους παρουσίας στο νησί, με την τοποθέτηση ραντάρ για την παρακολούθηση των υδάτων μεταξύ του νησιού, της Ισλανδίας και της Βρετανίας. Η περιοχή αποτελεί πύλη εισόδου για σκάφη του ρωσικού πολεμικού ναυτικού και πυρηνικά υποβρύχια.

Επιπλέον το νησί, του οποίου η πρωτεύουσα Νουκ βρίσκεται πιο κοντά στη Νέα Υόρκη από ό,τι η δανική πρωτεύουσα Κοπεγχάγη, διαθέτει πλούτο σε ορυκτά, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ωστόσο, η ανάπτυξη είναι αργή και στον τομέα της εξόρυξης έχουν γίνει πολύ περιορισμένες αμερικανικές επενδύσεις. Οι μεταλλευτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Γροιλανδία είναι κυρίως αυστραλιανές, καναδικές ή βρετανικές.

Το ερώτημα είναι πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να φτάσει ο Τραμπ όσον αφορά την ιδέα του να καταλάβει το νησί, δήλωσε ο Αντρεας Εστχάγκεν, ανώτερος ερευνητής σε θέματα πολιτικής και ασφάλειας της Αρκτικής στο Ινστιτούτο Fridtjof Nansen με έδρα το Οσλο.

«Εξακολουθεί να είναι απίθανο οι Ηνωμένες Πολιτείες να χρησιμοποιήσουν στρατιωτικά μέσα για να αποκτήσουν τον πλήρη έλεγχο της Γροιλανδίας», δήλωσε στο Reuters.

Κάτι τέτοιο θα παραβίαζε πολλές θεμελιώδεις αρχές και κανόνες από τους οποίους οι ΗΠΑ έχουν επωφεληθεί, τόνισε ο ίδιος.

«Αλλά είναι δυστυχώς πιθανό ο πρόεδρος Τραμπ και ο αντιπρόεδρος Βανς να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν άλλα μέσα πίεσης, όπως διφορούμενες δηλώσεις, ημιεπίσημες επισκέψεις στη Γροιλανδία και οικονομικά μέσα», ανέφερε ακόμη.

Πρόσθεσε δε πως «ο πραγματικός νικητής σε αυτό το περιττό δράμα είναι η Ρωσία, η οποία παίρνει ακριβώς αυτό που θέλει: διχόνοια στις διατλαντικές σχέσεις».

Ο Τομ Ντανς, επιχειρηματίας και πρώην μέλος της αμερικανικής Επιτροπής Αρκτικής Ερευνας κατά την πρώτη προεδρία του Τραμπ, δήλωσε ότι η επίσκεψη του Βανς θα βοηθήσει την κυβέρνηση Τραμπ να κατανοήσει πού μπορεί να συνεργαστεί περαιτέρω με τη Γροιλανδία.

«Προσπαθούν να συνθέσουν την εικόνα για το μέλλον ώστε να καταλάβουν πού θα πρέπει να στοχεύσουν πολιτικά και επενδυτικά οι ΗΠΑ για να βοηθήσουν τη Γροιλανδία», δήλωσε στο Reuters ο Ντανς.

Από το Μουρμάνσκ, τη μεγαλύτερη πόλη βόρεια του αρκτικού κύκλου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υποσχέθηκε χθες, Πέμπτη, να «ενισχύσει την παγκόσμια ηγετική θέση της Ρωσίας στην Αρκτική». Προειδοποίησε παράλληλα ότι ο «γεωπολιτικός ανταγωνισμός στην περιοχή» εντείνεται.

Το πρώτο παράδειγμα στο οποίο αναφέρθηκε ήταν η ιδέα του Ντόναλντ Τραμπ να αποκτήσει τη Γροιλανδία.

Ωστόσο, ο επικεφαλής του Κρεμλίνου δεν άσκησε κριτική στον Αμερικανό ομόλογό του. Και αυτό είναι ενδεικτικό της στάσης του σε μία περίοδο που ο Λευκός Οίκος και το Κρεμλίνο προσπαθούν να αποκαταστήσουν τις μεταξύ τους σχέσεις.

«Τα σχέδια της Αμερικής σε σχέση με τη Γροιλανδία είναι σοβαρά», δήλωσε ο Πούτιν κατά την ομιλία του στο ρωσικό Αρκτικό Φόρουμ του Μουρμάνσκ.

«Τα σχέδια αυτά έχουν βαθιές ιστορικές ρίζες. Και είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να προωθούν συστηματικά τα γεωστρατηγικά, στρατιωτικοπολιτικά και οικονομικά τους συμφέροντα στην Αρκτική», πρόσθεσε.

«Οσον αφορά τη Γροιλανδία, αυτό είναι θέμα δύο συγκεκριμένων χωρών. Δεν έχει σχέση με εμάς», κατέληξε ο Ρώσος πρόεδρος.

Με πληροφορίες από Reuters, BBC