Γιώργος Σκαφίδας
Τον Δεκέμβριο του 2021, όταν το ενδεχόμενο της ρωσικής στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία ήταν ακόμη απλώς άλλο ένα… ενδεχόμενο κι όχι πραγματικότητα, η Μόσχα είχε θέσει ενώπιον της νατοϊκής Δύσης ένα σετ οχτώ σημείων, υπό μορφή εγγυήσεων ασφαλείας, που θα έπρεπε – σύμφωνα με το Κρεμλίνο – να ικανοποιηθούν προκειμένου να εκτονωθεί η ένταση πέριξ του Ουκρανικού, μια ένταση που είχε αρχίσει να κλιμακώνεται εγείροντας σενάρια ρωσικής εισβολής ήδη από την άνοιξη του 2021.
Στο πλαίσιο εκείνης της «διαπραγμάτευσης» (βλ. draft treaty between The United States of America and the Russian Federation on security guarantees), η Ρωσία απαιτούσε να απομακρυνθούν όλα τα νατοϊκά στρατεύματα και τα νατοϊκά οπλικά συστήματα από τις χώρες που εντάχθηκαν στη Βορειοατλαντική Συμμαχία μετά το 1997 (βλ. Πολωνία, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία, Βουλγαρία κ.ά.). Ζητούσε, επίσης, να αποκλειστεί κάθε ενδεχόμενη νέα επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς – να μείνουν εκτός Βορειοατλαντικής Συμμαχίας η Ουκρανία, η Γεωργία και όλες οι πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες – και να διακοπεί κάθε συνεργασία του στρατού των ΗΠΑ με τις ένοπλες δυνάμεις των χωρών που ήταν άλλοτε κομμάτι της Σοβιετικής Ένωσης.
Όσα ζητούσε η Μόσχα πριν τον πόλεμο
Ο Στίβεν Πάιφερ, πάλαι ποτέ πρέσβης των ΗΠΑ στην Ουκρανία (1998 – 2000), διερωτάτο στις 21 Δεκεμβρίου του 2021, μέσω άρθρου που είχε δημοσιευθεί στον ιστοχώρο του Ινστιτούτου Brookings, εάν τα αιτήματα εκείνα είχαν τεθεί από την πλευρά της Μόσχας με πραγματικό σκοπό να απορριφθούν (Intended for rejection?).
Δεκαεπτά χρόνια έπειτα από την τελευταία μεγάλη επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς (που ήταν εκείνη του 2004) και άλλα επτά χρόνια έπειτα από την κρίση της Κριμαίας του 2014 (που είχε προκαλέσει συναγερμό στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ αναφορικά με τις διαθέσεις του Κρεμλίνου), η ρωσική πλευρά παρουσιαζόταν να απαιτεί πράγματα τα οποία δεν θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής…
«Η Ρωσία απαιτεί εγγυήσεις ασφαλείας αλλά αυτό που πραγματικά θέλει ο Πούτιν είναι η Ουκρανία», έγραφε ο Γιούλιαν Ρομανίσιν (CASSIS-University of Bonn, Egmont Institute, AIA-NRW) στον ιστοχώρο του Atlantic Council στις 4 Φεβρουαρίου του 2022, είκοσι ημέρες πριν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής.
Όσα ακολούθησαν είναι, πια, λίγο-πολύ γνωστά. Η πλευρά του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν πήρε την απόφαση να εισβάλει στρατιωτικά στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου του 2022, μηδενίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο το κοντέρ και ξεκινώντας από την αρχή. Ο Ρώσος ηγέτης αναγνώρισε την ανεξαρτησία των αυτοαποκαλούμενων «λαϊκών δημοκρατιών» του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ στις 21 Φεβρουαρίου του 2022 και εν συνεχεία… επιτέθηκε στο Κίεβο, στο Χάρκοβο και στη Χερσώνα.
Κέρδη και απώλειες
Δεκατρείς μήνες μετά, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζεται… χωρίς διαφαινόμενη διέξοδο, με τη Μόσχα να μετρά μεν εδαφικά κέρδη (σε Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ, Χερσώνα και Ζαπορίζια) αλλά και απώλειες.
Η Φινλανδία, μια χώρα που μοιράζεται κοινά σύνορα μήκους 1.340 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, γίνεται και επισήμως, ξεκινώντας τις 4 Απριλίου, το 31ο μέλος του ΝΑΤΟ. H ολιγόμηνη διαδικασία ένταξής της στη συμμαχία ξεχωρίζει, μάλιστα, ως η ταχύτερη στα σύγχρονα συμμαχικά χρονικά. Για την ιστορία, ήταν 18 Μαΐου του 2022 όταν το Ελσίνκι ζήτησε επισήμως να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, και 5 Ιουλίου του 2022 όταν υπεγράφη το σχετικό πρωτόκολλο ένταξης. Εννέα μήνες μετά, η διαδικασία έχει πια ολοκληρωθεί. «Αύριο θα υποδεχθούμε τη Φινλανδία ως 31ο μέλος», δήλωσε ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, κάνοντας λόγο για μια «ιστορική μέρα». Ο Νορβηγός εκτιμά, δε, ότι είναι απλώς ζήτημα χρόνου πια να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και η Σουηδία, παρά τις τουρκικές ενστάσεις που, σύμφωνα με τον Στόλτενμπεργκ, κάποια στιγμή θα καμφθούν.
Εάν δεχθούμε ως αληθή (κι όχι ως προσχηματικά) όσα απαιτούσε η Μόσχα ως εγγυήσεις ασφαλείας από τη νατοϊκή Δύση τον Δεκέμβριο του 2021, τότε οι εξελίξεις κινούνται πια προς μια κατεύθυνση (ενίσχυσης, επέκτασης και συσπείρωσης του ΝΑΤΟ) ακριβώς αντίθετη από εκείνη που επιθυμούσε η Μόσχα. Η Ουκρανία και η Γεωργία δεν αναμένεται, πρακτικά, να γίνουν μέλη της Συμμαχίας το προσεχές διάστημα. Το αμυντικό τοπίο, ωστόσο, γύρω από αυτές τις χώρες αναδιαμορφώνεται πια περιορίζοντας περαιτέρω τα όρια των δυνητικών ρωσικών στρατιωτικών ελιγμών.
Τα νέα από το μέτωπο
Αυτή η νέα πραγματικότητα ίσως και να «άξιζε» ως «κόστος» για τη Μόσχα, εάν η Ρωσία είχε καταφέρει εν τω μεταξύ να επιτύχει μια σαρωτική στρατιωτική νίκη χωρίς αστερίσκους και «ναι μεν, αλλά» στο ανοιχτό μέτωπο της Ουκρανίας, πλην όμως κάτι τέτοιο προς το παρόν δεν έχει συμβεί.
Αντιθέτως, τα σύννεφα όχι μόνο παραμένουν αλλά και πυκνώνουν πάνω από την ανατολική Ουκρανία, όχι μόνο για τους Ουκρανούς που αμύνονται αλλά και για τους Ρώσους που συνεχίζουν να μάχονται μεν πλην όμως χωρίς σαφώς διατυπωμένο στόχο. Εάν οι ρωσικές δυνάμεις καταφέρουν να καταλάβουν το σύνολο των εδαφών του Ντονέτσκ (του Μπαχμούτ συμπεριλαμβανομένου), θα θεωρήσουν, άραγε, ότι η αποστολή τους στην Ουκρανία ολοκληρώθηκε, ή μήπως όχι; Σε αυτό το ερώτημα ακόμη δεν έχει δοθεί απάντηση.
Ελλείψεις
Αντιθέτως, τα μηνύματα που έρχονται από τη ρωσική πλευρά αφήνουν να διαφανούν ρήγματα και κενά. Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σοϊγκού, φέρεται να παραδέχθηκε ότι οι ρωσικές δυνάμεις έχουν αρχίσει να ξεμένουν από πυρομαχικά. Δυτικές (και πιο συγκεκριμένα βρετανικές) πηγές εκτιμούν, μάλιστα, ότι είναι ακριβώς αυτές οι ελλείψεις σε πυρομαχικά που δεν έχουν επιτρέψει στις ρωσικές δυνάμεις να «πάρουν» το Μπαχμούτ, παρά τις πολύμηνες και πολύνεκρες μάχες που έχουν προηγηθεί εκεί. Ειρήσθω εν παρόδω, ακριβώς αυτό δεν είχε καταγγείλει και ο ισχυρός άνδρας της μισθοφορικής Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, σχετικά πρόσφατα, στρέφοντας τα «φίλια» πυρά της κριτικής του ενάντια στον Ρώσο υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού;
Ο πρόεδρος Πούτιν φέρεται, από την άλλη πλευρά, να ετοιμάζεται να προχωρήσει σε νέα επιστράτευση τους προσεχείς μήνες, έπειτα από τη μερική επιστράτευση που είχε προηγηθεί τον Σεπτέμβριο του 2022, ενώ το αμερικανικό Institute for the Study of War προβλέπει νέες ανακατατάξεις και στην ηγεσία των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, έπειτα από την απομάκρυνση του Σεργκέι Σουροβίκιν που είχε προηγηθεί τον περασμένο Ιανουάριο.
Αλλά και εντός της Ρωσίας, το τοπίο απέχει πολύ από το να μπορεί να θεωρηθεί ανέφελο. Λίγες ώρες προτού συλληφθεί από τις ρωσικές Αρχές ως «κατάσκοπος» στις 29 Μαρτίου στο Εκατερίνμπουργκ, ο Ίβαν Γκερσκόβιτς είχε δημοσιεύσει στη Wall Street Journal ένα άρθρο για τα προβλήματα που έχει πια «όντως» αρχίσει να αντιμετωπίζει η ρωσική οικονομία έπειτα από 13 μήνες πολέμου, εκτιμώντας ότι ο δεύτερος χρόνος του πολέμου θα είναι πολύ πιο δύσκολος πρακτικά για τη Μόσχα από το πρώτο 12μηνο που προηγήθηκε.
Αλλά και σε επίπεδο συνοχής και ασφαλείας, έχουν πια κάνει την εμφάνισή τους ενδορωσικά ρήγματα. Οι δολοφονίες της Ντάρια Ντούγκινα τον περασμένο Αύγουστο στη Μόσχα, και του στρατιωτικού μπλόγκερ Βλάντλεν Τατάρσκι την περασμένη Κυριακή στην Αγία Πετρούπολη, προδίδουν κενά ασφαλείας τα οποία επέτρεψαν την πραγματοποίηση πληγμάτων (με εκρηκτικά και στις δύο περιπτώσεις) εντός των μεγαλύτερων ρωσικών πόλεων. Τόσο η κόρη του Αλεξάντερ Ντούγκιν όσο και ο Τατάρσκι (ή Μαξίμ Φόμιν, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) ήταν ενθουσιώδεις υποστηρικτές της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, πλην όμως στο πλαίσιο της υπερεθνικιστικής τους πλειοδοσίας οι θανόντες ασκούσαν και κριτική (ειδικά ο Τατάρσκι) που ενδεχομένως να μην άρεσε σε άλλα μέλη της ρωσικής ελίτ/κοινωνίας.
Ποιοι σκότωσαν τον Τατάρσκι;
Εάν τους σκότωσαν Ουκρανοί ή δυνάμεις προσκείμενες στο Κίεβο, τότε κάποιος θα πρέπει να απολογηθεί ακριβώς επειδή αυτές οι δυνάμεις μπόρεσαν να φέρουν σε πέρας βομβιστικές επιθέσεις εντός ρωσικών πόλεων. Εάν, από την άλλη πλευρά, τους σκότωσαν Ρώσοι, τότε κάποιος θα πρέπει να προβληματιστεί για τους φονικούς ανταγωνισμούς που αναδύονται εντός της Ρωσίας με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Ποιος κρύβεται πίσω από τη δολοφονία του προπαγανδιστή του Πούτιν;», διερωτάται ο Μαρκ Γκαλεότι (καθηγητής στο UCL και συγγραφέας πλήθους βιβλίων για τη Ρωσία) μέσα από τις σελίδες του βρετανικού Spectator. Στην προσπάθειά του, δε, να δώσει μια απάντηση υπό μορφή εκτίμησης, ο Γκαλεότι προχωρά σε μια σειρά από μάλλον ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, υπογραμμίζοντας ότι:
- Ο Βλάντλεν Τατάρσκι, που δολοφονήθηκε την Κυριακή στην Αγία Πετρούπολη, είχε αρχίσει να αναπτύσσει το τελευταίο διάστημα στενούς δεσμούς με τον Γεβγκένι Πριγκόζιν της Wagner
- Το μαγαζί εντός του οποίου δολοφονήθηκε (Streetfood Bar No. 1) ανήκε στον Πριγκόζιν ως το 2020
- Η ομάδα ατόμων ενώπιον της οποίας βραβεύθηκε (Cyberfront Z) είχε, κατά καιρούς, ασκήσει σκληρή κριτική στις θεσμικά επίσημες ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και στην ηγεσία τους
- Ο Πριγκόζιν της Wagner, που λέγεται ότι μπορεί και να στήριζε οικονομικά τον Τατάρσκι, είχε «συγκρουστεί» το περασμένο διάστημα όχι μόνο με τον υπουργό Άμυνας Σοϊγκού αλλά και με τον κυβερνήτη της Αγίας Πετρούπολης Αλεξάντερ Μπέγκλοφ, ενώ ήταν «στα μαχαίρια» και με έναν άλλο – εξαιρετικά δραστήριο στα social media – Ρώσο εθνικιστική, τον Ιγκόρ Γκίρκιν, γνωστό και ως «Στρέλκοφ»…
