Kathimerini.gr
Πολλοί αναλυτές συγκρίνουν τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ από τις παλαιστινιακές ισλαμιστικές οργανώσεις Χαμάς και Τζιχάντ με την 11η Σεπτεμβρίου και το Περλ Χάρμπορ.
Στην πραγματικότητα, οι πρόσφατες επιθέσεις στη Μέση Ανατολή είναι πιο πολύνεκρες σε σχέση με την 11η Σεπτεμβρίου. Περισσότεροι από 1.100 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και από τις δύο πλευρές.
Επιπλέον, ο παράγοντας του αιφνιδιασμού είναι αναμφισβήτητα μεγαλύτερος συγκριτικά με το Περλ Χάρμπορ.
Casus belli
Ωστόσο, τόσο η 11η Σεπτεμβρίου όσο και το Περλ Χάρμπορ αποτέλεσαν εκτός από αιματηρές επιθέσεις και casus belli που οδήγησαν σε σφοδρές ιστορικές συγκρούσεις.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, δεν έκρυψε από τις πρώτες ώρες μετά την επίθεση πως η χώρα του οδεύει προς «μακρύ και εξαντλητικό πόλεμο». Οι αεροπορικές επιθέσεις που διέταξε στη Γάζα έχουν ήδη εκατοντάδες θύματα Παλαιστινίους.
Θα οδηγήσει η 7η Οκτωβρίου και σε ευρύτερη ανάφλεξη στην περιοχή; Το πιο σημαντικό, μπορεί το Ισραήλ να θεωρήσει δικαίως ότι εμπλέκεται σε σκιώδη σύγκρουση με το Ιράν; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει επιτακτικά η νέα πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή.
Η αποστολή του Ιράν στα Ηνωμένα Εθνη ξεκαθάρισε την Κυριακή ότι η Τεχεράνη δεν εμπλέκεται στην επίθεση κατά την οποία 700 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν και δεκάδες άλλοι απήχθησαν.
Ωστόσο, η Τεχεράνη έλαβε ξεκάθαρα θέση υπέρ των επιτιθέμενων παλαιστινιακών ισλαμιστικών οργανώσεων Χαμάς και Τζιχάντ. Σε ανακοίνωσή της η αποστολή του Ιράν στον ΟΗΕ αναφέρει πως «τα αποφασιστικά μέτρα που έλαβε η Παλαιστίνη αποτελούν απολύτως νόμιμη άμυνα απέναντι σε επτά δεκαετίες καταπιεστικής κατοχής και αποτρόπαιων εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από το παράνομο σιωνιστικό καθεστώς».
Παράλληλα, η αποστολή του Ιράν στον ΟΗΕ απέδωσε την «επιτυχία» της επιχείρησης της Χαμάς στο ότι ήταν αιφνιδιαστική, γεγονός που σηματοδοτεί, όπως τόνισε, την «αποτυχία» των υπηρεσιών ασφαλείας του Ισραήλ.
«Προσπαθούν να δικαιολογήσουν την αποτυχία τους και να την αποδώσουν στη δύναμη των μυστικών υπηρεσιών και στον επιχειρησιακό σχεδιασμό του Ιράν», ανέφερε η αποστολή του Ιράν στον ΟΗΕ.
Σε απάντηση στις επιθέσεις της Χαμάς, οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έπληξαν συγκροτήματα κατοικιών, σήραγγες, ένα τζαμί και σπίτια αξιωματούχων της Χαμάς στη Γάζα, σκοτώνοντας περισσότερους από 400 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων 20 παιδιά.
Τουρκία και Κατάρ
Η πρόσφατη ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση έχει τις ρίζες της στην επί δεκαετίες κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ, στην πολιορκία της Λωρίδας της Γάζας και στη στέρηση της αξιοπρέπειας εκατομμυρίων Παλαιστινίων υπό την κυριαρχία του, επισημαίνει ο αναλυτής Αράς Αζίζι σε άρθρο του στο The Atlantic.
Παρ’ όλα αυτά, το Ιράν έχει αναμειχθεί στο παλαιστινιακό ζήτημα σε τέτοιο βαθμό, ώστε καμία σωστή ανάλυση για την 7η Οκτωβρίου δεν μπορεί να διεξαχθεί αγνοώντας τον ρόλο του.
Η Χαμάς έχει κατά καιρούς λάβει μετρητά και πολιτική υποστήριξη από χώρες όπως η Τουρκία και το Κατάρ.
Ωστόσο, η Τουρκία διατηρεί ταυτόχρονα σχέσεις με το Ισραήλ και το Κατάρ, έχει ενεργήσει στο παρελθόν ως μεσολαβητής και υποστηρίζει επίσημα τη λύση στις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών.
Μόνο ένα κράτος στον κόσμο, το Ιράν, δεν αρκείται στο να προσφέρει χρήματα στη Χαμάς, αλλά της παρέχει επίσης σημαντική στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη. Είναι επίσης το μοναδικό κράτος στον κόσμο που εξακολουθεί να υπόσχεται ότι θα πολεμήσει το Ισραήλ μέχρι την τελική του καταστροφή.
Πέραν της υλικής υποστήριξης, η Τεχεράνη προσφέρει στη Χαμάς την ιδιότητα του μέλους στο αντι-ισραηλινό μέτωπο, το οποίο παρατάσσει πλέον τις δυνάμεις του σε ολόκληρη την περιοχή.
«Αξονας Αντίστασης»
Ο Αξονας της Αντίστασης περιλαμβάνει τα μέλη των Χούτι στην Υεμένη, της Χεζμπολάχ στον Λίβανο (ακριβώς στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ), καθώς και ιρακινών και συριακών πολιτοφυλακών, τονίζει ο Αζίζι.
Ο εξοπλισμός των δυνάμεων αυτών από την Τεχεράνη με την προηγμένη πυραυλική τεχνολογία της έχει αλλάξει τον πόλεμο στην περιοχή. Το Σώμα Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, η πολιτοφυλακή που κατέχει πλέον μεγάλο μέρος της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας στο Ιράν, συντονίζει όλες αυτές τις δυνάμεις μέσω πτέρυγας εξωτερικών επιχειρήσεων, της Δύναμης Κουντς, της οποίας το αποτύπωμα είναι πλέον διακριτό σε όλη την περιοχή, αλλά και σε μέρη μακρινά, όπως η Παραγουάη και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Ο σχεδιασμός της 7ης Οκτωβρίου
Σημαίνουν όλα αυτά ότι το Ιράν είχε άμεση σχέση με τον σχεδιασμό των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου; Αξιωματούχος του Λευκού Οίκου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι «πολύ νωρίς» για τέτοιους ισχυρισμούς.
Ωστόσο, στελέχη της Χαμάς και της Χεζμπολάχ ισχυρίζονται ότι αξιωματούχοι των δυνάμεων του λεγόμενου Αξονα Αντίστασης έδωσαν το «πράσινο φως» για την επίθεση σε συνάντηση στη Βηρυτό την περασμένη Δευτέρα.
Για την επιχείρηση προηγήθηκαν πολύμηνες προετοιμασίες. Η Χαμάς θα ήταν απίθανο να έχει τη δυνατότητα να αιφνιδιάσει την Τεχεράνη με επιχείρηση τέτοιας κλίμακας.
Ο Αλί Χασέμ, Λιβανέζος ανταποκριτής του Al Jazeera, με εξειδίκευση στις περιφερειακές συμμαχίες των ιρανικών δυνάμεων ασφαλείας, σχολίασε πως οι επιθέσεις αποτέλεσαν «πιθανώς απόφαση του Αξονα».
Το ιρανικό καθεστώς δεν έκρυψε την υποστήριξή του στις επιθέσεις. Διοργάνωσε εορτασμούς με πυροτεχνήματα στην πλατεία Παλαιστίνης της Τεχεράνης. Μέλη του Κοινοβουλίου φώναζαν «θάνατος στο Ισραήλ».
Ο Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί, κορυφαίος σύμβουλος του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, και επί μακρόν πρώην υπουργός Εξωτερικών της χώρας, εξέφρασε επίσης την υποστήριξή του, απευθυνόμενος στους ηγέτες της Χαμάς και της παλαιστινιακής Τζιχάντ: «Αυτή η νικηφόρα επιχείρηση θα διευκολύνει και θα επιταχύνει σίγουρα την κατάρρευση του σιωνιστικού καθεστώτος».
Τι αλλάζει στη Μέση Ανατολή
Οι επιθέσεις χαρακτηρίστηκαν αιφνιδιαστικές, επειδή, μεταξύ άλλων, εδώ και μήνες, η τάση στη Μέση Ανατολή φαινόταν να είναι υπέρ της διπλωματικής συμφιλίωσης και της εξομάλυνσης των σχέσεων.
Το συριακό καθεστώς έγινε εκ νέου δεκτό στον Αραβικό Σύνδεσμο –η Τουρκία είχε προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο– και το Ιράν αποκατέστησε τους διπλωματικούς δεσμούς με τη Σαουδική Αραβία.
Στην ετήσια ομιλία του για την «ισλαμική ενότητα» αυτή την εβδομάδα, με την ευκαιρία των γενεθλίων του προφήτη Μωάμεθ, ο Χαμενεΐ εξέφρασε την υποστήριξή του σε αυτή την τάση συμφιλίωσης: «Εάν το Ιράν και χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και η Ιορδανία υιοθετήσουν κοινή θέση σε θεμελιώδη ζητήματα», είπε ο Χαμενεΐ, «οι καταπιεστικές δυνάμεις δεν θα μπορούν να παρεμβαίνουν στις εσωτερικές τους υποθέσεις ή στην εξωτερική τους πολιτική».
Οι τρεις χώρες που κατονόμασε ο Χαμενεΐ ήταν όλες σύμμαχοι των ΗΠΑ που συνήθως δεν έχουν καλές σχέσεις με το Ιράν – το Κάιρο δεν έχει διπλωματικές σχέσεις με την Τεχεράνη και οι σχέσεις μεταξύ του Ιράν και της Ιορδανίας είναι πολύ περιορισμένες. Και οι δύο διατηρούν σχέσεις με το Ισραήλ εδώ και δεκαετίες, καθώς ήταν οι πρώτες αραβικές χώρες που αναγνώρισαν το εβραϊκό κράτος.
Ωστόσο, στην ίδια ομιλία, ο Χαμενεΐ κατέστησε απόλυτα σαφή τη θέση της Τεχεράνης απέναντι στο Ισραήλ. Ο ανώτατος ηγέτης υποστήριξε ότι το «σιωνιστικό καθεστώς» είναι γεμάτο «μίσος» προς όλους τους γείτονές του και επιδιώκει να κυριαρχήσει στην περιοχή «από τον Νείλο έως τον Ευφράτη».
Στη συνέχεια τόνισε ότι «το σιωνιστικό καθεστώς πεθαίνει» και προειδοποίησε τις χώρες που επιδιώκουν να εξομαλύνουν τους δεσμούς με το Ισραήλ ότι «κάνουν λάθος … ποντάρουν στο άλογο που χάνει».
Το Ισραήλ, είπε, είναι «καρκίνος που θα ξεριζωθεί και θα καταστραφεί από τον λαό της Παλαιστίνης και τις δυνάμεις της αντίστασης στην περιοχή».
Λίγο μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, Παλαιστίνιοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Ισμαήλ Χανίγια της Χαμάς και του Εχσάν Ατάγια της Τζιχάντ, έστειλαν μηνύματα προς τις αραβικές χώρες, οι οποίες επιδιώκουν «εξομάλυνση» με το Ισραήλ, προειδοποιώντας τες να αλλάξουν στάση.
Θυμός και αποσταθεροποίηση
Οι επιθέσεις αποδίδονται από πολλούς σε θυμό των Παλαιστινίων εξαιτίας των πολύμηνων προκλήσεων του συνασπισμού υπό τον Νετανιάχου, περιλαμβανομένων των επιθέσεων στο συγκρότημα του τεμένους Αλ Ακσα, του τρίτου ιερότερου τόπου του Ισλάμ.
Ωστόσο, άλλοι τονίζουν πως το Ιράν και οι δυνάμεις που υποστηρίζει έχουν μακροπρόθεσμο στρατηγικό στόχο: τη ματαίωση της προσπάθειας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ, κίνηση που θα εδραίωνε τη θέση της Ουάσιγκτον στη Μέση Ανατολή – και θα στερούσε από τους Παλαιστινίους τον τελευταίο ισχυρό χορηγό τους.
Ο στόχος του Ιράν είναι η αποσταθεροποίηση ώστε να καταστεί σχεδόν αδύνατο για τη Σαουδική Αραβία να συνάψει τη συμφωνία. Το Ισραήλ, αντιθέτως, επιδιώκει να «συρρικνώσει» τον αντίκτυπο της παλαιστινιακής σύγκρουσης σε διπλωματικό επίπεδο, ώστε σταδιακά να καταστεί άνευ σημασίας.
Η βοήθεια που διοχετεύει με το σταγονόμετρο στη Γάζα μέσω του Κατάρ αποτελεί σκέλος αυτής της στρατηγικής.
Η Σαουδική Αραβία και η «φούσκα» που έσκασε
Η Σαουδική Αραβία, η οικονομία της οποίας αναμένεται να συρρικνωθεί φέτος, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, λόγω της μείωσης της παραγωγής πετρελαίου, αναζητά απεγνωσμένα ξένες επενδύσεις και αναζητά «ώθηση» μέσω του τεχνολογικού δυναμισμού του Ισραήλ.
Επιπλέον, το εμπόριο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων με το Ισραήλ διπλασιάστηκε σε 2,56 δισ. δολ. το 2022, μετά τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τη χώρα.
Ομως, το Ριάντ διεκδικεί ταυτόχρονα από τις ΗΠΑ νέες εγγυήσεις ασφαλείας, παρόμοιες, αν όχι βελτιωμένες, σε σχέση με εκείνες που δόθηκαν στο Μπαχρέιν τον Σεπτέμβριο. Επιπλέον, διεκδικεί πρόσβαση στην πυρηνική ενέργεια, καθώς και πρόοδο για την επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.
Ο Αντονι Μπλίνκεν, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, επρόκειτο να συζητήσει όλα αυτά τα ζητήματα με τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν σε περιφερειακή περιοδεία την επόμενη εβδομάδα.
Ωστόσο, μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, η Σαουδική Αραβία είναι «δεκτική» σε μηνύματα κατά του Ισραήλ. Η ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της, μετά τις επιθέσεις, απέφυγε προσεκτικά να καταδικάσει τη Χαμάς και αντ’ αυτού υπενθύμισε στους Ισραηλινούς «τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις για τους κινδύνους της έκρηξης της κατάστασης ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης κατοχής και της στέρησης των νόμιμων δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού και της επανάληψης των συστηματικών προκλήσεων κατά των ιερών του».
Το Ριάντ δεν άλλαξε πλευρά, καθώς ιστορικά η ηγεσία του στέλνει το ίδιο μήνυμα: Δεν αλλάζει στάση απέναντι στο Ισραήλ, όσο οι Παλαιστίνιοι παραμένουν απάτριδες.
Αυτό είναι και το πραγματικό δίλημμα για την ισραηλινή κυβέρνηση. Η επί δεκαετίες αυταπάτη ότι θα μπορούσε να αγνοήσει, να διαχειριστεί ή απλώς να ξεχάσει τη σύγκρουσή του με τους Παλαιστίνιους γείτονές του ήταν σφάλμα υψηλού «κόστους».
Η κατοχή της Δυτικής Οχθης επανέρχεται στο προσκήνιο, εμποδίζοντας τις προσπάθειες για διπλωματική και οικονομική πρόοδο της χώρας. Ηταν «φούσκα» που θα έσκαγε, όπως είχαν προειδοποιήσει πολλοί Ισραηλινοί στο παρελθόν.
Το ιρανικό καθεστώς εξοπλίζει τους Παλαιστίνιους, ενώ το συνεχιζόμενο καθεστώς υποταγής τους συνιστά πυορροούσα πληγή, που προσφέρει στην Τεχεράνη την ευκαιρία να αναλάβει δράση.
Διπλωματία και «αντίποινα»
Ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας συνομίλησε με τον Μπλίνκεν, τον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ και όλους τους ομολόγους του στον Κόλπο. Πολλοί διπλωμάτες αναγνωρίζουν κατ’ ιδίαν ότι πληρώνουν το τίμημα για το ότι επέτρεψαν η κρίση στη Μέση Ανατολή να πέσει χαμηλά στην ατζέντα τους.
Βραχυπρόθεσμα, η Τουρκία και η Αίγυπτος θα ενεργήσουν ως μεσολαβητές, με το Κάιρο που προετοιμάζει εκλογές σε δύο μήνες, να μην είναι σε θέση να αντέξει το βάρος για το χάος στη Γάζα.
Πλέον, ο στόχος της Χαμάς είναι το να κάνει το Ισραήλ να σκεφτεί καλά την κλίμακα των αντιποίνων του.
Ο εκπρόσωπος της Χαμάς, Αμπού Ουμπάιντα, δήλωσε ότι «ο αριθμός των Ισραηλινών αιχμαλώτων είναι πολλές φορές μεγαλύτερος από εκείνον που ανακοίνωσε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου», προσθέτοντας πως «ό,τι συμβαίνει στους κατοίκους της Λωρίδας της Γάζας θα συμβεί και σε εκείνους».
Η Χεζμπολάχ έστειλε επίσης μήνυμα μέσω της Αιγύπτου στο Ισραήλ για τις πιθανές συνέπειες μιας ολοκληρωτικής επίθεσης στη Γάζα.
Οι ΗΠΑ από την πλευρά τους προτρέπουν το Ισραήλ να αποκλιμακώσει, να αναστείλει τη χερσαία επίθεση και να επικεντρωθεί σε μέτρα όπως η διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος στη Γάζα, για να αναγκάσει τη Χαμάς να διαπραγματευτεί.
Στο εσωτερικό του Ισραήλ υπάρχουν επίσης φωνές που καλούν σε ηρεμία, τονίζοντας ότι απαιτείται κυβέρνηση ενότητας που θα επιτρέψει στον Νετανιάχου να τερματίσει την καταστροφική εξάρτησή του από τους ακροδεξιούς εξτρεμιστές με τη βοήθεια των οποίων βρίσκεται στην εξουσία.
«Φανταστική πραγματικότητα»
Σε κάθε περίπτωση, οι επιθέσεις κατά αθώων πολιτών δεν θα φέρουν τους Παλαιστινίους πιο κοντά στην επίτευξη των στόχων τους. Επτά εκατομμύρια Ισραηλινοί και το κράτος του Ισραήλ δεν πρόκειται να αποσυρθούν.
Κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Ιντιφάντα του 2000-2005, οι δολοφονίες Ισραηλινών πολιτών από τη Χαμάς και άλλες παλαιστινιακές παρατάξεις είχαν ως αποτέλεσμα να αποδυναμώσουν το στρατόπεδο του Ισραήλ που τάσσεται υπέρ της ειρήνης και να δημιουργήσουν το έδαφος για την άνοδο της ακροδεξιάς.
Παρομοίως, ούτε οι πολίτες του Ιράν, πολλοί από τους οποίους έχουν εδώ και καιρό εκφράσει την αντίθεσή τους στην αντι-ισραηλινή εμμονή του καθεστώτος και διαμαρτύρονται για την υποστήριξή του στις παλαιστινιακές επιθέσεις, έχουν συμφέρον από τη σύγκρουση με το Ισραήλ.
Εφεδρος ανώτερος αξιωματικός των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, τη στιγμή που έσπευδε στο βόρειο μέτωπο το Σάββατο, δήλωσε στη Haaretz: «Ζούσαμε σε φανταστική πραγματικότητα για χρόνια. Μιλούσε για τις αποτυχίες των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, αλλά μια εξίσου φανταστική πραγματικότητα είναι ότι οι Ισραηλινοί μπορούν να έχουν φυσιολογική ζωή όσο εκατομμύρια Παλαιστίνιοι δεν έχουν. Μπορούμε μόνο να ελπίζουμε ότι οι υπεύθυνοι παράγοντες στην περιοχή και πέρα από αυτήν θα μπορέσουν να επιτύχουν κατάπαυση του πυρός τις επόμενες ημέρες, προτού η πυρκαγιά πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις. Αλλά, μακροπρόθεσμα, η αντιμετώπιση της δολοφονικής ατζέντας της Τεχεράνης θα απαιτήσει βιώσιμη λύση στην ίδια την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση».
