Το πρώην προεδρικό μέγαρο της Βολιβίας, στο οποίο χθες, Τετάρτη, εισήλθε βίαια με ένα τεθωρακισμένο μια ομάδα στρατιωτικών με επικεφαλής τον πρόσφατα απολυθέντα αρχηγό του στρατού Χουάν Χοσέ Σούνιγα, ονομάζεται το «Καμένο παλάτι». Οφείλει το προσωνύμιό του σε επίθεση που υπέστη το 1875, όταν όχλος πέταξε αναμμένους πυρσούς από τον γειτονικό καθεδρικό ναό και προκάλεσε πυρκαγιά που έκαψε την έδρα της βολιβιανής κυβέρνησης.
Το κτίριο, στην πλατεία Μουρίγιο της πρωτεύουσας Λα Πας, ανοικοδομήθηκε. Από τότε όμως έχει γίνει μάρτυρας δεκάδων βίαιων κινητοποιήσεων, εξεγέρσεων και πραξικοπημάτων που σημάδεψαν την Ιστορία της χώρας.
Το τελευταίο από αυτά τα επεισόδια σημειώθηκε χθες. Στο νυν προεδρικό μέγαρο, που φέρει τον τίτλο «Μεγάλη Οικία του Λαού» (Casa Grande del Pueblo), δηλαδή στον σύγχρονο ουρανοξύστη που κατασκευάστηκε επί κυβέρνησης του αριστερού Εβο Μοράλες δίπλα στο Καμένο Παλάτι για να στεγάσει την εκτελεστική εξουσία, ο πρόεδρος Λουίς Αρσε κάλεσε τον λαό της Βολιβίας να κινητοποιηθεί για να «αντιμετωπίσει κάθε απόπειρα πραξικοπήματος». Στη συνέχεια, ανανέωσε τη στρατιωτική ηγεσία και ο επαναστατικός στρατός υποχώρησε, με την αστυνομία να συλλαμβάνει τον στρατηγό Σούνιγα με την κατηγορία της απόπειρας πραξικοπήματος.
Το επεισόδιο, που δεν χαρακτηρίζεται από όλους ως «απόπειρα για πραξικόπημα» λόγω της εξαιρετικά περιορισμένης κλίμακάς του, έρχεται μερικούς μήνες πριν από τη μεγάλη εκλογική αναμέτρηση του 2025 που θα φέρει αντιμέτωπους τους Μοράλες και Αρσε και θα διχάσει περισσότερο τον βολιβιανό λαό.
Ο στρατηγός Σούνιγα φέρεται να είχε αντικατασταθεί προ μερικών ημερών, διότι έκανε δηλώσεις περί μη αποδοχής της υποψηφιότητας του Μοράλες, στη βάση της εξάντλησης του επιτρεπόμενου αριθμού θητειών κατά τις δύο προηγούμενες δεκαετίες.
Παράλληλα η βολιβιανή εφημερίδα El Dia αναφέρει και έναν ισχυρισμό του κρατούμενου πλέον επίδοξου πραξικοπηματία ότι προ ημερών ο πρόεδρος Αρσε τού είχε ζητήσει να κινητοποιήσει μονάδες του στρατού ώστε να φανεί ως επίδειξη δύναμης και περαιτέρω επιβολής του νυν προέδρου, πέρα από τα συνταγματικώς επιτρεπόμενα, υπό τύπον ενός «αυτοπραξικοπήματος», πράγμα που το προεδρικό μέγαρο απορρίπτει κατηγορηματικά. Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι πάντως επιβεβαιώνουν την αυξημένη κινητικότητα στρατιωτικών μονάδων τις τελευταίες εβδομάδες.
Η χθεσινή εξέλιξη φαίνεται να ενισχύει το προφίλ του προέδρου Αρσε, εγείροντας διάφορες υποψίες σε παρατηρητές.
Μακρύς κατάλογος
Σε κάθε περίπτωση, η χθεσινή Τετάρτη ήταν άλλη μία μέρα που θα μπει στη μακρά λίστα των κεφαλαίων της αστάθειας στην ορεινή χώρα των Ανδεων.
Σύμφωνα με ανάλυση από τους Αμερικανούς ακαδημαϊκούς Τζόναθαν Πάουελ και Κλέιτον Θάιν που επικαλείται η ισπανική εφημερίδα El Pais, η Βολιβία είναι η χώρα που έχει υποστεί τα περισσότερα πραξικοπήματα στον κόσμο από το 1950: Συνολικά 23, από τα οποία τα 12 αποτυχημένα.
«Ανάλογα με τον τρόπο καταμέτρησης, υπάρχει ένας εντυπωσιακός αριθμός πραξικοπημάτων», αναγνωρίζει ο Βολιβιανός ιστορικός και δημοσιογράφος Ρόμπερτ Μπρόκμαν στην εφημερίδα της Μαδρίτης. «Αν προσπαθήσει κανείς να μετρήσει τον αριθμό των προέδρων, δεν μπορεί πραγματικά να τους λάβει όλους υπόψη, αφού κάποιοι κράτησαν για… μισή ώρα», προσθέτει χαρακτηριστικά.
Μετά το τέλος της περιόδου των στρατιωτικών δικτατοριών, το 1982, η Βολιβία γνώρισε ένα στάδιο συναινετικής δημοκρατίας, στο οποίο όσοι ήρθαν στην εξουσία έπρεπε να οικοδομήσουν συμμαχίες. Εκείνα τα χρόνια, υπήρξαν κρίσεις και εξεγέρσεις όπως οι λεγόμενοι πόλεμοι του νερού και του φυσικού αερίου, στους οποίους οι Βολιβιανοί ξεσηκώθηκαν για να υπερασπιστούν τους πόρους τους. Ο τελευταίος προκάλεσε την ανατροπή του πρώην προέδρου Γονσάλο Σάντσες ντε Λοσάδα, ο οποίος κατέφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες, και οδήγησε στην άνοδο του Εβο Μοράλες στην εξουσία με την υποστήριξη της πλειοψηφίας του πληθυσμού.
Χωρίς συμμαχίες
Αυτό επέτρεψε στον πρώτο αυτόχθονα πρόεδρο της Βολιβίας να κυβερνήσει για περισσότερο από μια δεκαετία (2006-2019) χωρίς την ανάγκη για συμμαχίες. Ωστόσο τον οδήγησε επίσης στο να προσκολληθεί στην εξουσία και να αλλάξει τους νόμους για να παρατείνει τη θητεία του, έως ότου ξέσπασε η πολιτική κρίση του 2019.
Ο κόσμος βγήκε στους δρόμους μαζικά μετά τις εκλογές στις οποίες ο Μοράλες επεδίωξε να επανεκλεγεί τέταρτη συνεχόμενη φορά, που έβγαλε τις ένοπλες δυνάμεις από τους στρατώνες και προκάλεσε την παραίτηση και τη φυγή του στο Μεξικό. Σε ένα επεισόδιο που ο πρώην πρόεδρος αποκάλεσε «πραξικόπημα» – χαρακτηρισμός που αποτέλεσε κι αυτός αντικείμενο διαμάχης.
Για τον δημοσιογράφο και γιατρό κοινωνικής έρευνας με ειδίκευση στις Πολιτικές Επιστήμες Ραφαέλ Αρτσόνδο, από τότε που αποκαταστάθηκε η δημοκρατία, το 1982, δεν μπορεί να πει κανείς ότι έχει διακοπεί. «Υπάρχουν 42 χρόνια δημοκρατικής ζωής, διαδοχικών εκλεγμένων συνταγματικών κυβερνήσεων διαφόρων κομμάτων, όπου όλες οι δυνάμεις, ακόμη και αυτές που κάποια στιγμή πήραν τα όπλα, έγιναν εκλεγμένες αρχές, και η παρουσία του στρατού στην εθνική ζωή ήταν εντελώς ασήμαντη», λέει στην El Pais: «Δεν έχουμε καν την ανάμειξη του στρατού στην καθημερινότητα, όπως στο Μεξικό όπου ο στρατός κατασκευάζει ένα αεροδρόμιο ή φροντίζει εγκαταστάσεις».
Εσωτερική αντιπαράθεση
Ο κ. Αρτσόνδο ισχυρίζεται ότι ούτε το 2019 ούτε χθες έγινε πραξικόπημα, αφού τηρήθηκε η γενική τάξη και ο στρατός δεν κυβέρνησε «ούτε ένα λεπτό». Τόσο αυτός όσο και ο κ. Μπρόκμαν ερμηνεύουν την εξέγερση της οποίας ηγήθηκε ο στρατηγός Σούνιγα στην πλατεία Μουρίγιο ως μέρος μιας εσωτερικής αντιπαράθεσης στο κυβερνών Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό (MAS), διχασμένο μεταξύ του πρώην προέδρου Μοράλες και του διαδόχου του, Λουίς Αρσε, ο οποίος υφίσταται τις πιέσεις μιας ισχυρής οικονομικής κρίσης που βαθαίνει από την έλλειψη υδρογονανθράκων και αμερικανικών δολαρίων.
Ομως πέρα από τα πραγματικά κίνητρα και τις προθέσεις αυτού που συνέβη την Τετάρτη, ο αναλυτής υπογραμμίζει ότι όλες οι κρίσεις που έχουν βιώσει μέχρι στιγμής αυτόν τον αιώνα στη Βολιβία –από την πτώση του Σάντσες ντε Λοσάδα το 2003 έως εκείνη του Εβο Μοράλες το 2019– έχουν επιλυθεί μέσω θεσμικών διαύλων.
Με πληροφορίες από El Pais, Jornada, El Dia, France24
