The New York Times
Μακριά από το ανατολικό μέτωπο της Ουκρανίας, όπου εξελίσσονται μάχες, διεξάγεται ένας νέος αγώνας – όχι από τα χαρακώματα, αλλά πάνω σε καταπράσινους παράδρομους και μεγάλες λεωφόρους. Εκεί ο εχθρός ακούει στο όνομα Παβλόφ. Ή Τσαϊκόφσκι. Ή Μεγάλη Αικατερίνη.
Σε ολόκληρη την Ουκρανία, αξιωματούχοι ξεκινούν έργα για τη λεγόμενη «από-αποικιοποίηση» των πόλεων τους.
Οι δρόμοι και οι στάσεις του μετρό τα ονόματα των οποίων παραπέμπουν στην ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας ή της Σοβιετικής Ένωσης τίθενται στο στόχαστρο των Ουκρανών, που θέλουν να απαλλαγούν από κάθε ίχνος του έθνους που εισέβαλε στη χώρα τους στα τέλη Φεβρουαρίου.
«Υπερασπιζόμαστε τη χώρα μας, ακόμα και στην πρώτη γραμμή του πολιτισμού», δήλωσε ο Αντρίι Μοσκαλένκο, αντιδήμαρχος του Λβιβ και επικεφαλής μιας επιτροπής που εξέτασε τα ονόματα σε κάθε έναν από τους περισσότερους από 1.000 δρόμους της πόλης. «Και δεν θέλουμε να έχουμε τίποτα κοινό με τους δολοφόνους», υπογράμμισε.
Η Ουκρανία δεν είναι η πρώτη χώρα που ανέλαβε ένα τέτοιο εγχείρημα – οι Ηνωμένες Πολιτείες παλεύουν επί δεκαετίες με την τύχη κάποιων μνημείων από την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου.
Ούτε είναι η πρώτη φορά που η Ουκρανία κάνει μια τέτοια προσπάθεια: μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν μια από τις πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που μετονόμασαν δρόμους και αφαίρεσαν αγάλματα που θύμιζαν την εποχή της κομμουνιστικής κυριαρχίας που έγινε συνώνυμη με τον ολοκληρωτισμό.
Αυτή τη φορά, η απόφαση να διαγραφούν τα ρωσικά ονόματα δεν συμβολίζει απλώς την περιφρόνηση προς την εισβολή και τη σοβιετική ιστορία, δήλωσε ο Βασίλ Κμετ, ιστορικός στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Ιβάν Φράνκο του Λβιβ, για να προσθέσει: Πρόκειται επίσης για την επαναβεβαίωση μίας ουκρανικής ταυτότητας που πολλοί πιστεύουν ότι έχει καταπιεστεί κάτω από αιώνες κυριαρχίας από τον πιο ισχυρό γείτονά της. «Η έννοια της από-αποικιοποίησης είναι λίγο ευρύτερη», υπογράμμισε.
«Η ρωσική πολιτική σήμερα βασίζεται στην προπαγάνδα του λεγόμενου Russky mir – του ρωσόφωνου κόσμου. Πρόκειται για τη δημιουργία μιας ισχυρής εναλλακτικής λύσης, ενός σύγχρονου ουκρανικού εθνικού λόγου», επισήμανε.
Το Λβιβ είναι μια από τις πολλές περιοχές που αναλαμβάνουν εκστρατείες «από-αποικιοποίησης». Το ίδιο και η βορειοδυτική πόλη Λουτσκ, η οποία σχεδιάζει να μετονομάσει πάνω από 100 δρόμους. Στη νότια πόλη-λιμάνι της Οδησσού, της οποίας οι κάτοικοι είναι κυρίως ρωσόφωνοι, οι πολιτικοί συζητούν αν θα αφαιρέσουν ένα μνημείο της Μεγάλης Αικατερίνης, της Ρωσίδας αυτοκράτειρας που ίδρυσε την πόλη το 1794.
Στην πρωτεύουσα Κίεβο, το Δημοτικό Συμβούλιο εξετάζει τη μετονομασία της στάσης του μετρό Λέων Τολστόι σε Βασίλ Στους, Ουκρανού ποιητή και αντιφρονούντα.
Η στάση «Μινσκ» -που πήρε το όνομά της από την πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, η οποία στάθηκε δίπλα στη Μόσχα κατά τη διάρκεια της εισβολής- μπορεί σύντομα να μετονομαστεί σε «Βαρσοβία», τιμώντας την υποστήριξη της Πολωνίας στην Ουκρανία.
Και δεν είναι μόνο τα ρωσικά ονόματα που ελέγχονται. Η επιτροπή του Λβιβ σχεδιάζει επίσης να διαγράψει ονόματα οδών που δόθηκαν ως φόρος τιμής σε Ουκρανούς. Ένας πήρε το όνομά του από τον συγγραφέα Πέτρο Κοζλάνιουκ, ο οποίος συνεργάστηκε με σοβιετικές υπηρεσίες ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της K.G.B.
Η αφαίρεση των ονομάτων ορισμένων πολιτισμικών συμβόλων- κάτι που η επιτροπή του Λβιβ είπε ότι έκανε μετά από διαβούλευση με ακαδημαϊκούς από τους σχετικούς τομείς – έχει αποδειχθεί πιο διχαστική. Η ιστορία μορφών όπως ο Πιοτρ Τσαϊκόφσκι μπορεί να είναι δύσκολη: Οι οικογενειακές ρίζες του κλασικού συνθέτη βρίσκονται στη σύγχρονη Ουκρανία και ορισμένοι μουσικολόγοι λένε ότι τα έργα του ήταν εμπνευσμένα από την ουκρανική λαϊκή μουσική.
Λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Λβιβ, ο Βίκτορ Μελνίτσουκ έχει ένα εργοστάσιο που προετοιμάζει την κατασκευή νέων πινακίδων για τους μετονομασμένους δρόμους. Αν και αναγνωρίζει ότι έχει επιχειρηματικό ενδιαφέρον σε κάθε αλλαγή, είναι αμφίθυμος για ορισμένα από τα νέα ονόματα. «Ίσως θα έπρεπε να κρατήσουμε κάποιους κλασικούς συγγραφείς ή ποιητές αν είναι από άλλες περιόδους. Δεν είμαι σίγουρος», είπε και πρόσθεσε: «Δεν μπορούμε να απορρίψουμε τα πάντα εντελώς. Υπήρχε κάτι καλό εκεί».
Ο ίδιος πάντως σχεδιάζει να ευθυγραμμιστεί με τις αποφάσεις της επιτροπής. Και η απόφασή ήταν ομόφωνη: Ο Τσαϊκόφσκι θα φύγει.
«Όταν μετονομάζουμε έναν δρόμο, δεν σημαίνει ότι λέμε: Αυτό το άτομο δεν έκανε αυτή την εφεύρεση ή δεν ήταν σημαντικό», είπε ο κ. Μοσκαλένκο, αντιδήμαρχος του Λβιβ. «Σημαίνει ότι το έργο αυτού του ατόμου έχει χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο αποικισμού».
Ο ιστορικός κ. Κμετ είδε την ευκαιρία να τιμήσει ορισμένους Ουκρανούς των οποίων η συνεισφορά έχει χαθεί στα βάθη της ιστορίας.
Ελπίζει να ονομάσει έναν δρόμο του Λβιβ με το όνομα ενός βιβλιοθηκονόμου, του Φεντίρ Μαξιμένκο, ο οποίος προστάτευε κρυφά τον ουκρανικό πολιτισμό και τα βιβλία κατά τη σοβιετική εποχή. «Εγώ και η ουκρανική κουλτούρα χρωστάμε πολλά σε αυτόν», είπε και πρόσθεσε: «Πρέπει να εργαστούμε πολύ σκληρά σήμερα για να διατηρήσουμε αυτό που έσωσε».
