Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
Εδώ και µήνες, το Κίεβο ζητάει επίμονα αλλά ατελέσφορα από τους δυτικούς συμμάχους του πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, όπως οι αμερικανικοί ATACMS, που φτάνουν τα 300 χιλιόμετρα, ώστε να μπορεί να πλήξει τα ενδότερα της Ρωσίας και να ακυρώσει αυτό που ο αρχηγός του ουκρανικού στρατού, Βαλέρι Ζαλούζνι, περιέγραφε ως «την αίσθηση της ατιμωρησίας που έχουν οι Ρώσοι λόγω των μεγάλων αποστάσεων που τους χωρίζουν από τις δυνάμεις του εχθρού». Εστω και χωρίς τους δυτικούς πυραύλους, όμως, οι Ουκρανοί έκαναν την περασμένη εβδομάδα το πρώτο βήμα για να πετύχουν τον στόχο τους, χρησιμοποιώντας δικής τους κατασκευής όπλα. Και τι βήμα!
Το διήμερο Δευτέρας και Τρίτης, ουκρανικά drones-καμικάζι διήνυσαν εκατοντάδες χιλιόμετρα εντός ρωσικού εδάφους για να πλήξουν τρεις ρωσικές βάσεις, προκαλώντας τον θάνατο τριών στρατιωτών και ζημιές σε δύο μαχητικά αεροπλάνα. Μεταξύ των στόχων που επλήγησαν ήταν και η βάση Ενγκελς στην περιφέρεια Σαράτοφ, στα νότια της Ρωσίας, που απέχει περί τα 600 χιλιόμετρα από τα ουκρανικά σύνορα. Για σύγκριση, αρκεί να αναφέρουμε ότι η Μόσχα απέχει λιγότερο από 500 χιλιόμετρα. Το μήνυμα που στάλθηκε στους Ρώσους ήταν σαφές: Κανείς από εσάς δεν είναι ασφαλής όσο συνεχίζεται ο πόλεμος.
Οι θεαματικές επιθέσεις εναντίον ρωσικών βάσεων ήταν η απάντηση του Κιέβου στους σαρωτικούς βομβαρδισμούς των Ρώσων
Αν και η σύγκρουση δεν θα κριθεί από τα drones, αλλά από τις συγκρούσεις στο έδαφος της Ουκρανίας, το πολιτικό πλήγμα για τον Πούτιν και το ψυχολογικό για τη Ρωσία ήταν οδυνηρά. Επιπλέον, δημιουργήθηκαν εύλογα ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα των πολυδιαφημισμένων (και εξαγώγιμων) συστημάτων αεράμυνας της Ρωσίας S-300 και S-400, αφού δεν κατάφεραν να εντοπίσουν και να καταστρέψουν εχθρικά σκάφη που πετούσαν για πολλή ώρα πάνω από ρωσικά εδάφη.
Από τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, οι Ουκρανοί προσπαθούσαν να αντισταθμίσουν, στον βαθμό του δυνατού, το στρατηγικό πλεονέκτημα των επιτιθεμένων όσον αφορά τους βομβαρδισμούς από μεγάλη απόσταση (μέσω πυροβολικού ή αεροπορίας), εξαπολύοντας επιθέσεις εντός ρωσικών συνόρων. Ωστόσο, αυτές περιορίζονταν στην παραμεθόρια περιοχή Μπέλγκοροντ, σε αποστάσεις λίγων χιλιομέτρων από τα σύνορα. Το πρώτο ποιοτικό άλμα έγινε στις αρχές Οκτωβρίου, όταν κατάφεραν να βομβαρδίσουν τη στρατηγικής σημασίας γέφυρα του Κερτς, που συνδέει την Κριμαία με τη Ρωσία. Ακολούθησαν, μέσα στον ίδιο μήνα, βομβαρδισμοί με drones στον ρωσικό ναύσταθμο της Σεβαστούπολης. Με τις επιθέσεις της περασμένης εβδομάδας, οι Ουκρανοί ανέβηκαν πίστα, όπως θα λέγαμε στη γλώσσα των video games.
Για την προέλευση των όπλων που έσπειραν τον πανικό, οι πληροφορίες διχάζονται. Το ρωσικό υπουργείο Αμυνας ανέφερε ότι επρόκειτο για σοβιετικής κατασκευής drones (πιθανότατα για Tu-141 Strizh, βεληνεκούς 1.000 χιλιομέτρων), ενώ ουκρανικές πηγές υποστήριζαν ότι χρησιμοποιήθηκαν καινούργια αεροσκάφη, κατασκευασμένα από την ουκρανική εταιρεία Ukroboronprom. Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα είναι που μετράει.
Στρατηγικά και πολιτικά, οι ουκρανικές επιθέσεις της περασμένης εβδομάδας ήταν η απάντηση στο ρωσικό «Σοκ και δέος» που έχει εξαπολύσει ο στρατηγός Σεργκέι Σουροβίκιν, επονομαζόμενος και «Αρμαγεδδών», με τα κύματα βομβαρδισμών εναντίον ενεργειακών και άλλων υποδομών, στο Κίεβο και σε άλλα αστικά κέντρα. Εχοντας διοριστεί από τον Πούτιν, στις 8 Οκτωβρίου, ως νέος αρχηγός των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, ο Σουροβίκιν όχι μόνο δεν σημείωσε καμία νίκη μέχρι σήμερα, αλλά αναγκάστηκε να πιει το πικρό ποτήρι της απόσυρσης από τη Χερσώνα. Η απάντησή του ήταν οι βομβαρδισμοί, που άφησαν εκατομμύρια Ουκρανούς προσωρινά χωρίς ρεύμα και θέρμανση, με τον υδράργυρο να έχει κατέβει ήδη στους -11 βαθμούς Κελσίου, στο Κίεβο, τον χειμώνα να διαγράφεται εφιαλτικός και πολλούς κατοίκους είτε να αναζητούν καταφύγιο σε ειδικά κέντρα υποδοχής, είτε να μετακομίζουν σε πιο ασφαλή και πιο ζεστά σημεία, εντός ή εκτός Ουκρανίας.
Η πολύ δύσκολη κατάσταση προκάλεσε ήδη και τις πρώτες αψιμαχίες στο εσωτερικό της ουκρανικής ηγεσίας, όπως έδειξε η δημόσια αντιπαράθεση του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον δήμαρχο Κιέβου, Βιτάλι Κλίτσκο, για τα μέτρα προστασίας του άμαχου πληθυσμού.
Η ενεργειακή κρίση
Την ίδια στιγμή, η σύμπραξη του Κρεμλίνου με τον πάντα φιλικό έναντι της Ρωσίας στρατηγό-χειμώνα επιτείνει την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη και δοκιμάζει τα όρια της δυτικής συνοχής. Στην προ δεκαημέρου επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο, ο Εμανουέλ Μακρόν εξέφρασε την έντονη δυσφορία όλων των εταίρων του έναντι της Αμερικής, η οποία κερδίζει εις βάρος της Ευρώπης από την ουκρανική και τη συνακόλουθη ενεργειακή κρίση. Μάλιστα, ο Γάλλος πρόεδρος απείλησε ανοιχτά ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προσφύγει εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου για αθέμιτο ανταγωνισμό, κάτι που προσωρινά φάνηκε να αποτρέπεται.
Εχοντας λάβει τα μηνύματά του από Παρίσι, Βερολίνο και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ο Τζο Μπάιντεν έκανε ένα βήμα πίσω στο Ουκρανικό – αν και το κατά πόσον πρόκειται για φραστική ή ουσιαστική προσαρμογή, είναι νωρίς να το πούμε. Ενώ την περασμένη άνοιξη χαρακτήριζε τον Βλαντιμίρ Πούτιν «χασάπη», ο οποίος «δεν μπορεί να μείνει στην εξουσία» (με άλλα λόγια, πόλεμος μέχρις εσχάτων στην Ουκρανία με στόχο την αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία), αυτή τη φορά δήλωσε: «Είμαι έτοιμος να συζητήσω με τον κύριο Πούτιν εάν ενδιαφέρεται πραγματικά για την αναζήτηση τρόπου τερματισμού του πολέμου». Τις επόμενες ημέρες, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν σημείωσε ότι στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών, αναφορικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι να αποσυρθούν τα ρωσικά στρατεύματα στα προ της εισβολής όρια, κάτι που σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον δεν θέτει, όπως το Κίεβο, ως όρο την απόσυρση των Ρώσων από Ντονμπάς και Κριμαία, και ότι θα μπορούσε να αναζητήσει ένα συμβιβασμό με τη Μόσχα του είδους «εδάφη αντί κυρώσεων» – απόσυρση των Ρώσων από μεγάλο μέρος των εδαφών που σήμερα κατέχουν, με αντάλλαγμα την άρση μέρους των κυρώσεων που τους έχουν επιβληθεί.
Φαίνεται ότι η συνάντηση Μπάιντεν – Μακρόν επιτάχυνε τις διπλωματικές διεργασίες. Στο Βερολίνο, ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς δήλωσε ότι η Ευρώπη οφείλει να επιστρέψει στην «ειρηνική τάξη πραγμάτων» που επικρατούσε πριν από τη ρωσική εισβολή (κάτι που πολύ πιθανό υπονοεί κάτι και για τους Nord Stream) εάν ο Βλαντιμίρ Πούτιν αναζητήσει και βρει τρόπο τερματισμού του πολέμου. Από την πλευρά του, ο Εμανουέλ Μακρόν υποστήριξε, σε τηλεοπτική συνέντευξή του, ότι στο πλαίσιο της τελικής ειρήνευσης θα πρέπει να δοθούν από τη Δύση «εγγυήσεις ασφαλείας» στη Μόσχα για τα θέματα που έχει θέσει ο Ρώσος πρόεδρος (μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, όχι τοποθέτηση πυρηνικών κοντά στα ρωσικά σύνορα κ.ά.). Αυτή τη στιγμή ο δρόμος προς τις διαπραγματεύσεις και την ειρήνευση διαγράφεται μακρύς, καθώς τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Ουκρανοί προετοιμάζονται για έναν μακρύ πόλεμο. Για πρώτη φορά, όμως, στους δέκα μήνες του πολέμου, διακρίνεται μια αμυδρή ακτίνα φωτός.
