Του Μανώλη Κωστίδη
Η απόφαση του Τζο Μπάιντεν να εντάξει την Κυπριακή Δημοκρατία σε τρία αμυντικά προγράμματα που θα οδηγήσει σε στενότερη σχέση ανάμεσα σε Λευκωσία και Ουάσιγκτον προκαλεί την αντίδραση της Τουρκίας. Στην τουρκική πλευρά εκτιμούν πως η απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης δεν θα έχει καθόλου θετικό αντίκτυπο στις άτυπες συνομιλίες που αναμένεται να ξεκινήσουν στις 20 Μαρτίου, χωρίς όμως να επηρεάζουν τις προθέσεις της Αγκυρας για συνομιλίες.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας με ανακοίνωσή του μίλησε για «σοβαρό λάθος που θα αυξήσει τις εξοπλιστικές δραστηριότητες στο νησί» και τόνισε πως «όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να αποφύγουν τα προκλητικά βήματα και να ενεργήσουν με κοινή λογική». Η Αγκυρα εκφράζει την ελπίδα της στην ανάληψη των καθηκόντων από τον Ντόναλντ Τραμπ, καθώς τονίζει ότι «αναμένει πως η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ που θα αναλάβει σύντομα τα καθήκοντά της θα ανατρέψει αυτό το λάθος βήμα του σημερινού προέδρου».
Καχυποψία
Αυτό που παρατηρούν στη γειτονική χώρα είναι πως η Λευκωσία προσπαθεί να εκμεταλλευθεί τις εξελίξεις σε Συρία, Γάζα και Λίβανο και επιχειρεί να αναβαθμιστεί πολιτικά και στρατιωτικά, γεγονός που αντιμετωπίζεται με καχυποψία όσον αφορά τις προθέσεις της κυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη αλλά και των ΗΠΑ. Οσον αφορά το μέλλον του Κυπριακού, στην τουρκική πρωτεύουσα δεν ακούμε τίποτε άλλο από τα δύο κράτη και ότι από τη διεθνή κοινότητα περιμένουν να αναγνωρίσει «τη σημερινή πραγματικότητα στο νησί».
Η είδηση του σχεδίου μεταφοράς εξελιγμένων οπλικών συστημάτων στα νησιά του Αιγαίου προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση στην Τουρκία, καθώς την εποχή των ήρεμων νερών αλλά και των στενών σχέσεων δεν περίμεναν, όπως λένε, τέτοιες αποφάσεις και διαρροές στον Τύπο.
Οι απειλές του κυβερνητικού εταίρου του Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δεν θεωρούνται καθόλου τυχαίες. Ο πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης ανέφερε πως «τα Δωδεκάνησα δεν μπορούν να ζήσουν δίχως της Τουρκία» και πως «η εγκατάσταση πυραυλικών συστημάτων στα νησιά θα προκαλέσει ένταση».
H αντιπρόεδρος του ΜΗP Φιλίζ Κιλίτς προχώρησε περισσότερο και δήλωσε: «Μην ξεχνάτε ότι διαθέτουμε τον πύραυλο TAYFUN με εμβέλεια 561 χιλιομέτρων. Ο εξοπλισμός νησιών με καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου είναι μια πρόκληση για την Τουρκία και οδηγεί το Αιγαίο, το οποίο θέλουμε να είναι μια θάλασσα ειρήνης, σε δίνη έντασης. Να μην έχει κανείς αμφιβολία ότι μπορεί να έρθουμε μια νύχτα ξαφνικά».
Πολιτικοί αναλυτές που μίλησαν στην «Κ» επεσήμαιναν ότι αυτές οι δηλώσεις ήταν μια άτυπη προειδοποίηση για τον περιορισμό των σχεδιασμών της Ελλάδας, την ώρα που γίνονται προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων των δύο χωρών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, σε περίπτωση που παρατηρηθούν κι άλλες ενέργειες από την ελληνική πλευρά, τότε οι προειδοποιήσεις μπορεί να γίνουν και με πιο επίσημο τρόπο, όπως είχε συμβεί στο παρελθόν, όταν η Τουρκία με επίσημη επιστολή στον ΟΗΕ είχε τονίσει πως η στρατιωτικοποίηση των νησιών μπορεί να προκαλέσει τη συζήτηση για την κυριαρχία τους.
Πάντως, η τουρκική ναυτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα – 2025», που διεξήχθη με δεκάδες πλοία, υποβρύχια και αεροσκάφη και ολοκληρώθηκε στις 16 Ιανουαρίου, δεν είχε καμία δράση στο Αιγαίο, αλλά μόνο σε περιοχές κοντά στη βάση Ακσαζ πλησίον της Ρόδου κι αυτό ίσως είναι ένα δείγμα πως έγινε με προσεκτικό τρόπο έτσι ώστε να μην προκληθούν εντάσεις.
Η τουρκική ναυτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα - 2025» (στιγμιότυπο), που ολοκληρώθηκε στις 16 Ιανουαρίου, δεν είχε καμία δράση στο Αιγαίο, αλλά μόνο σε περιοχές κοντά στη βάση Ακσάζ πλησίον της Ρόδου, δείγμα ότι ίσως έγινε με προσεκτικό τρόπο ώστε να μην προκληθούν εντάσεις την εποχή των ήρεμων νερών. [REUTERS / Kenan Gurbuz]
Στην τουρκική πλευρά περιμένουν να δουν τις προθέσεις και τα βήματα που θα κάνει η Ελλάδα και σε άλλα ζητήματα, όπως στα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο και στο ζήτημα της πόντισης καλωδίου μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας.
Αξιωματούχοι της γειτονικής χώρας αναγνωρίζουν την καλύτερη συνεργασία Ελλάδας και Τουρκίας σε πολλά ζητήματα, όμως διαπιστώνουν διστακτικότητα της Ελλάδας για τα επόμενα σημαντικά βήματα που αφορούν τις ελληνοτουρκικές διαφορές.
Αυτό φάνηκε και στις δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν σε ερώτηση της «Κ» σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα, καθώς είχε ισχυριστεί ότι «η εσωτερική πολιτική πίεση στην πλευρά της Ελλάδας διαμορφώνει ένα διαφορετικό έδαφος για τη διαχείριση των υφιστάμενων προβλημάτων». Παράλληλα είχε τονίσει πως κατανοεί «την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι συνομιλητές μας, ιδίως ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών. Αυτό είναι μια πραγματικότητα της ζωής. Θα συνεχίσουμε τον δρόμο μας με αυτόν τον τρόπο».
Ο κ. Φιντάν είχε αναφέρει ότι «όπως ο κ. Ερντογάν έτσι και ο κ. Μητσοτάκης έχει μια σοβαρή αποφασιστικότητα σε αυτό το σημείο. Μακάρι να κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, ιδιαίτερα αξιοποιώντας το 2025 καλά, πριν μπουν οι δύο χώρες στο φάσμα των εκλογών».
Η επίσκεψη
Πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν πως η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Τουρκία για τη συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Toυρκίας δεν προβλέπεται να γίνει τον Ιανουάριο, αλλά ούτε και τον Φεβρουάριο όπως είχε προγραμματιστεί αρχικά. Τα πιο αισιόδοξα σενάρια μιλούν για τον Μάρτιο, δίχως να έχει καθοριστεί κάποια συγκεκριμένη ημερομηνία. Μέχρι στιγμής οι προετοιμασίες γίνονται με αργούς ρυθμούς.
Οσον αφορά τις πληροφορίες και τις δηλώσεις κάποιων Τούρκων αξιωματούχων για την πιθανή συμφωνία καθορισμού υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ Τουρκίας – Συρίας, εκφράζουν την άποψη πως δύο γειτονικά κράτη μπορούν να υπογράψουν τέτοιου είδους συμφωνίες, αλλά στην παρούσα φάση αυτό φαίνεται πως δεν είναι στις προτεραιότητες της Τουρκίας, η οποία ασχολείται με την ανοικοδόμηση και τη σταθεροποίηση της Συρίας.
Ελπίδες για Χάλκη
Αισιοδοξία επικρατεί στο Φανάρι για το ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, αν και χρειάζεται να γίνουν πολλά μέχρι την ολοκλήρωση αυτού του στόχου. Το θέμα συζητήθηκε στη συνάντηση του Οικουμενικού Πατριάρχη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την τελευταία εβδομάδα του 2024.
Την περασμένη εβδομάδα, τετραμελής επιτροπή από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με κληρικούς και μέλη της ομογένειας για άλλη μια φορά ταξίδεψαν στην Αγκυρα, για να συναντηθούν με αξιωματούχους του υπουργείου Παιδείας της Τουρκίας και την προεδρία του Ανωτάτου Συμβουλίου Εκπαίδευσης της χώρας. Η τουρκική πλευρά ενημέρωσε αναλυτικά την αντιπροσωπεία για τις προϋποθέσεις λειτουργίας ενός ιδιωτικού πανεπιστημίου που ανήκει σε ίδρυμα. Πληροφορίες της «Κ» από πολύ αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι πιθανότατα πριν από την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης η τουρκική πλευρά θα περιμένει κάποια κίνηση της ελληνικής πλευράς στα μειονοτικά ζητήματα της Θράκης, με βασικότερο ζήτημα το θέμα των μουφτήδων.
