H καθιέρωση υποχρεωτικού μηχανισμού αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών, η αναγνώριση της απειλής που συνιστά η εργαλειοποίηση της μετανάστευσης, η υιοθέτηση μέτρων για την υπερφόρτωση των συνοριακών περιοχών της χώρας είναι ελληνικές επιδιώξεις που περιλαμβάνονται στο τελικό κείμενο του νέου Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Ασυλο.
Μεταναστευτική πολιτική με ελληνικές θέσεις
Της Τάνιας Γεωργιοπούλου
Ικανοποίηση εκφράζεται από την ελληνική κυβέρνηση για την ολοκλήρωση των πολιτικών διαπραγματεύσεων μεταξύ του Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υιοθέτηση του νέου Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Ασυλο, τρία χρόνια από την έναρξη των συζητήσεων.
Η υιοθέτηση του νέου Συμφώνου τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς πραγματοποιήθηκε πριν το Ευρωκοινοβούλιο ολοκληρώσει τη θητεία του. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση και τα κράτη-μέλη θα έχουν πλέον στα χέρια τους ένα πληρέστερο νομικό πλαίσιο ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν τις μεγάλες προκλήσεις που γεννά η συνεχής μεταναστευτική πίεση που δέχεται η ήπειρός μας», τόνισε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Δημήτρης Καιρίδης, μετά την επίτευξη της συμφωνίας. Αρκετές από τις ελληνικές επιδιώξεις περιλαμβάνονται στο τελικό κείμενο της συμφωνίας, επισημαίνει στην «Κ», προσθέτοντας ότι οι χώρες «πρώτης γραμμής» βγήκαν κερδισμένες από την κατάληξη των διαπραγματεύσεων.
Ο κ. Καιρίδης αναφέρει ως σημαντικές επιτυχίες για την Ελλάδα στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης, το γεγονός της καθιέρωσης ενός υποχρεωτικού μηχανισμού αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών, ο οποίος έως τώρα δεν υπήρχε, καθώς και την πρόβλεψη για ετήσια πολιτική συζήτηση σε υπουργικό επίπεδο για την κατάσταση στο μεταναστευτικό, προκειμένου να αποφασίζονται οι ανάγκες που θα υπάρχουν όσον αφορά την κινητοποίηση των κανόνων τήρησης της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών. «Ταυτόχρονα, η Ε.Ε. αναγνωρίζει πλέον την απειλή που συνιστά η εργαλειοποίηση της μετανάστευσης και αποκτά τρόπους για την αντιμετώπιση των συνεπειών της», σημειώνει ο υπουργός. Χαρακτηριστικά παραδείγματα εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού από την πλευρά της Τουρκίας ήταν η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού μεταναστών στον συνοριακό σταθμό Καστανιές του Εβρου τον Φεβρουάριο του 2020. Επίσης, τον περασμένο Νοέμβριο η Φινλανδία αναγκάστηκε να κλείσει τους συνοριακούς σταθμούς της για να σταματήσει τις μεταναστευτικές ροές εκατοντάδων ατόμων που υποκινούνταν από τη Ρωσία.
Ο κ. Καιρίδης υπογράμμισε ότι είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό πως η Ελλάδα κατάφερε να εντάξει στο νέο Σύμφωνο «πρόνοιες που λειτουργούν αποτρεπτικά στην υπερφόρτωση των συνοριακών περιοχών της χώρας από πιέσεις που σχετίζονται με διαδικασίες ασύλου και κατοχύρωσε ότι θα λαμβάνεται υπόψη η παράμετρος της εθνικής ασφάλειας κατά τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη υποδομών, που σχετίζονται με αυτές τις διαδικασίες».
Υπενθυμίζεται ότι η υποχρέωση ολοκλήρωσης των διαδικασιών εξέτασης του αιτήματος ασύλου στα σημεία εισόδου οδήγησε στον εγκλωβισμό χιλιάδων ανθρώπων για μήνες στα νησιά του βορείου Αιγαίου, με τις γνωστές συνέπειες για τον πληθυσμό τους. Στο νέο Σύμφωνο προβλέπεται η δυνατότητα μετά την ολοκλήρωση των συνοριακών ελέγχων, την ταυτοποίηση και την καταγραφή μέσω του συστήματος Eurodac των παράτυπα εισερχομένων, να υπάρχει η δυνατότητα συνέχισης της διαδικασίας εξέτασης του αιτήματος ασύλου και σε άλλα σημεία που θα έχουν καθοριστεί.
Ο υπουργός κ. Καιρίδης συνεχάρη την ισπανική προεδρία του Συμβουλίου και τον Ισπανό ομόλογό του Φερνάντο Γκράντε -Μαρλάσκα «για τις προσπάθειές του που κατέληξαν σ’ αυτό το θετικό αποτέλεσμα». Ο υπουργός υπογραμμίζει πάντως ότι «σε ευρωπαϊκό επίπεδο η συνέχιση της πολιτικής αυστηρής επιτήρησης των συνόρων, αποτροπής της παράνομης διακίνησης μεταναστών και ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των επιστροφών», είναι αναγκαία. «Μόνο έτσι η Ευρώπη θα μπορέσει συνολικά να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις που θέτει η παράτυπη μετανάστευση και ταυτόχρονα να καλύψει τις ανάγκες της ευρωπαϊκής οικονομίας σε εργατικό δυναμικό με νόμιμες, λελογισμένες και ασφαλείς διαδικασίες, σύμφωνα με τις ανάγκες της».
Αναφερόμενος στις αιτιάσεις των Πρασίνων και των αριστερών κομμάτων του Ευρωκοινοβουλίου σε σχέση με την αυστηροποίηση του συστήματος ασύλου, ο κ. Καιρίδης τόνισε μιλώντας στην «Κ» ότι «όποιος ενδιαφέρεται για τη διατήρηση και τη διάσωση του συστήματος διεθνούς προστασίας για τους πρόσφυγες οφείλει να είναι υπέρ των απελάσεων. Πρέπει να υπάρχει διαχωρισμός, αν δεν υπάρχει διαχωρισμός και όποιος έρχεται μένει, στο τέλος οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι θα πουν να μην έρχεται κανένας». Παραδέχθηκε ωστόσο ότι στο θέμα των επιστροφών «έχουμε πολύ δρόμο, είμαστε πολύ πίσω και είναι κάτι το οποίο μπορεί να γίνει μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο με την οργάνωση ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού επιστροφών».
Στο νέο Σύμφωνο, ωστόσο, αναγνωρίζεται η δυνατότητα στην Ελλάδα να επιστρέφει αιτούντες άσυλο τρίτης εθνικότητας στην Τουρκία (ως ασφαλή τρίτη χώρα). Οπως προβλέπεται, τα κράτη-μέλη μπορούν να καταρτίζουν καταλόγους ασφαλών τρίτων χωρών, ωστόσο είναι σημαντικό σταδιακά να δημιουργηθεί ένας κοινός ευρωπαϊκός κατάλογος ασφαλών τρίτων χωρών.
Σε πέντε άξονες η συμφωνία
Της Αλεξάνδρας Βουδούρη
Για ιστορική συμφωνία έκαναν λόγο χθες οι εκπρόσωποι των τριών θεσμών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μετά την ολοκλήρωση των μαραθώνιων μεταξύ τους διαπραγματεύσεων για το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου – και όχι άδικα, αφού για μια δεκαετία τουλάχιστον με απανωτές κρίσεις, που κορυφώθηκαν το 2015-2016, η διαχείριση του μεταναστευτικού δεν είχε σαφές κοινοτικό πλαίσιο.
Οι τελικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Συμβουλίου και Κομισιόν για το νέο Σύμφωνο –που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από την Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2020– διήρκεσαν από το απόγευμα της Δευτέρας έως χθες νωρίς το πρωί, προκειμένου να καταλήξουν σε συμφωνία για τον νέο τρόπο διαχείρισης της διαδικασίας ασύλου της Ε.Ε. –ύστερα από χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών–, που θα εξισορροπούσε τις ανησυχίες κρατών-μελών «πρώτης γραμμής», όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, και των βόρειων κρατών-μελών, που διαμαρτύρονταν για την αθρόα άφιξη παράτυπων μεταναστών και τη μετακίνησή τους από τη μια χώρα στην άλλη.
Η χθεσινή προκαταρκτική συμφωνία –που πρέπει πλέον να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο– καλύπτει πέντε προτάσεις-κλειδιά του Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου: τον κανονισμό ελέγχου, τον κανονισμό της βάσης δεδομένων Eurodac, τον κανονισμό των διαδικασιών ασύλου, τον κανονισμό υποχρεωτικής αλληλεγγύης και διαχείρισης κρίσεων. Επί της ουσίας θα υπάρξει πλέον «υποχρεωτική αλληλεγγύη για κράτη-μέλη, που αναγνωρίζονται ότι υφίστανται μεταναστευτική πίεση», επιτρέποντας στις άλλες χώρες της Ε.Ε. να επιλέξουν μεταξύ της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο στο έδαφός τους και οικονομικής συνεισφοράς. Ενα εξίσου σημαντικό σημείο αφορά εκείνους «που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να εισέλθουν στην Ε.Ε. Θα υπόκεινται σε διαδικασία προκαταρκτικού ελέγχου, συμπεριλαμβανομένης ταυτοποίησης, συλλογής βιομετρικών δεδομένων, ελέγχων υγείας και ασφάλειας για έως και επτά ημέρες», αναφέρει το κείμενο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Θα υπάρχει πλέον κοινή διαδικασία σε όλη την Ε.Ε. για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας. Η επεξεργασία αιτημάτων ασύλου θα πρέπει να είναι ταχύτερη, δηλαδή έως έξι μήνες για την πρώτη απόφαση, με μικρότερα όρια για προδήλως αβάσιμες αιτήσεις ή αιτήσεις που δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές και στα σύνορα της Ε.Ε. Η συμφωνία προβλέπει νέα αποτελεσματικά μέτρα ταυτοποίησης αφίξεων σε ευρωπαϊκό έδαφος που περιλαμβάνουν «βιομετρικά στοιχεία, δακτυλικά αποτυπώματα, συμπεριλαμβανομένων παιδιών άνω των έξι ετών», ενώ θεσπίζεται μηχανισμός για τη διασφάλιση αλληλεγγύης σε περίπτωση «ξαφνικών αφίξεων που μπορεί να οδηγήσουν στην κατάρρευση του εθνικού συστήματος ασύλου».
Η συμφωνία, πάντως, επιτεύχθηκε στην εκπνοή μιας «μαύρης» χρονιάς για την Ευρώπη, όπου τουλάχιστον 2.271 άνθρωποι πνίγηκαν ή εξαφανίστηκαν το 2023 –χρονιά ρεκόρ από το 2017– διασχίζοντας τον κεντρικό μεσογειακό διάδρομο, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IMO). Μόλις το περασμένο Σάββατο τουλάχιστον 61 μετανάστες πνίγηκαν έξω από τη Λιβύη, ενώ το καλοκαίρι σημειώθηκε το «χειρότερο ναυάγιο στη Μεσόγειο» –όπως είχε αναφέρει επανειλημμένα η επίτροπος Ιλβα Γιόχανσον– με 700 νεκρούς στην Πύλο. Το 2022, σχεδόν 1.000.000 άνθρωποι ζήτησαν άσυλο στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον Frontex. Το νέο Σύμφωνο, παράλληλα, έρχεται σε μια ιδιαίτερη στιγμή για την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενόψει των επικείμενων ευρωεκλογών, ενώ το μεταναστευτικό έχει αναδειχθεί σε πρωτεύον ζήτημα στην ευρωπαϊκή δημόσια ατζέντα.
Για τον λόγο αυτό, τόσο ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς όσο και η αρμόδια επίτροπος Ιλβα Γιόχανσον δήλωσαν χθες περήφανοι για την πρώτη ολοκληρωμένη συμφωνία για το μεταναστευτικό και για «ιστορική μέρα», ενώ είχαν προηγηθεί αντίστοιχες δηλώσεις από την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που ανέφερε ότι «πλέον η Ευρώπη αποφασίζει ποιος θα αφιχθεί στα σύνορά της και όχι οι διακινητές», αλλά και την πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα, που έκανε λόγο για «συμφωνία-ορόσημο».
Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, μάλιστα, εξήγησε τη σημασία του νέου Συμφώνου ιδιαίτερα για τις χώρες της «πρώτης γραμμής», όπως η Ελλάδα. «Το νέο σύστημα δίνει ρυθμιστική σαφήνεια, δηλαδή μόλις κάποιος φθάνει στα εξωτερικά σύνορα θα μπαίνει σε διαδικασία ελέγχου (screening), θα ταυτοποιείται, θα αποσαφηνίζεται το καθεστώς με το οποίο συνδέεται, θα βλέπουμε ποιος είναι και τι πιθανότητες έχει για προστασία ασύλου και ανάλογα με αυτή τη διαδικασία είτε θα προχωράει στο σύστημα παροχής ασύλου είτε μέσω των προαναχωρησιακών κέντρων στα σημεία εισόδου θα επιστρέφεται στις χώρες προέλευσης και διέλευσης», σημείωσε στη συνέντευξη Τύπου. «Αυτή είναι άλλωστε και η καινοτομία, η διαδικασία ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα», τόνισε, όπως και «το υποχρεωτικό σύστημα αλληλεγγύης». Ο αντιπρόεδρος αναφέρθηκε και στα νέα υπερσύγχρονα κέντρα με ευρωπαϊκά πρότυπα στα ελληνικά νησιά, την ενισχυμένη παρουσία του Frontex στα εξωτερικά σύνορα, καθώς και την επίτευξη συμφωνιών με χώρες προέλευσης και διέλευσης, ενώ απέρριψε κατηγορηματικά το ενδεχόμενο δημιουργίας νέας Μόριας. «Η Μόρια υπήρξε ο λόγος που δημιουργήσαμε αυτό το σύστημα», τόνισε, ενώ υπενθύμισε ότι ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ο ίδιος είχε δεσμευθεί ότι η ντροπιαστική κατάσταση στη Μόρια θα παραμείνει στο παρελθόν. «Σήμερα μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι σεβάστηκα αυτή τη δέσμευση», ανέφερε χαρακτηριστικά.
