Kathimerini.gr
Γιώργος Λιάλιος
Οι πλημμύρες στη Θεσσαλία φαίνεται ότι απομάκρυναν οριστικά το ενδεχόμενο να συμπεριληφθεί ρύθμιση για την εκτός σχεδίου δόμηση στα επερχόμενα σχέδια νόμου. Σε αυτό συνέτειναν και οι διαδοχικές αποφάσεις του ΣτΕ, κάποιες από τις οποίες μέσα στο καλοκαίρι, οι οποίες αφορούσαν συγκεκριμένα θέματα, όπως ο χρόνος πρώτης εφαρμογής της υποχρέωσης για «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο δρόμο, οι αγροτικοί δρόμοι και οι δουλείες διόδου. Πάντως η φημολογία ήταν έντονη αυτές τις ημέρες, με αποτέλεσμα 12 περιβαλλοντικές οργανώσεις να εκδώσουν κοινή ανακοίνωση, καλώντας την κυβέρνηση να καταργήσει άμεσα την εκτός σχεδίου και τα ειδικά αδειοδοτικά μοντέλα οικιστικών «επενδύσεων» στην ύπαιθρο.
Το ΣτΕ
Μετά μια σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας την τελευταία διετία, οι οποίες «έσφιξαν τα λουριά» γύρω από την εκτός σχεδίου δόμηση (τα οποία είχαν χαλαρώσει οι υπηρεσίες δόμησης), το υπουργείο Περιβάλλοντος ξεκίνησε να επεξεργάζεται ρύθμιση ώστε να επανα-διευρύνει τη δυνατότητα δόμησης σε εκτός σχεδίου περιοχές. Οπως ανέφερε στην «Κ» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς (βλ. «Κ» 11.8.2023, «”Κλειδί” το 1977 για τη νέα ρύθμιση»), οι άξονες που διερευνώνται είναι δύο: η κύρωση –με κάποια κριτήρια– ως «κοινόχρηστου» του οδικού δικτύου που υπήρχε το 1977 βάσει αεροφωτογραφιών (ώστε να διευρυνθεί η δυνατότητα δόμησης με βάση «πρόσωπο» σε κοινόχρηστη οδό). Και να συνδεθεί η «ηλικία» του οικοπέδου με το δικαίωμα δόμησης εκτός σχεδίου, με το να επιτραπεί η δόμηση στα οικόπεδα χωρίς «πρόσωπο» που «δημιουργήθηκαν» πριν από το 2003.
Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου, η ρύθμιση ήταν έτοιμη από το Πάσχα, αλλά η κατάθεσή της αναβαλλόταν συνεχώς λόγω νεότερων αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας (όπως αυτές για τη Χαλκίδα και την Αρτα). Στις αποφάσεις αυτές το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο επέκτεινε την επιχειρηματολογία του κατά της εκτός σχεδίου δόμησης: για παράδειγμα, στην απόφαση για τη Χαλκίδα (992/2023, βλ. «Κ» 30.6.23) το ΣτΕ υπέδειξε ότι οποιαδήποτε ρύθμιση πολεοδομικού περιεχομένου θα πρέπει να συνοδεύεται από ειδική επιστημονική μελέτη που θα εκτιμά τις επιπτώσεις της.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η ρύθμιση είχε ετοιμαστεί ώστε να συμπεριληφθεί στο πρώτο σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος το φθινόπωρο. Ομως μετά τις πλημμύρες επικράτησε η λογική και η πιθανότητα αυτή αποκλείστηκε. Πάντως προχθές 12 περιβαλλοντικές οργανώσεις (ΕΛΛΕΤ, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, WWF, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Greenpeace, Αρκτούρος, Αρχέλων, Medasset, Καλλιστώ, ΑΝΙΜΑ, Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης) εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση, καλώντας την κυβέρνηση να εγκαταλείψει κάθε τέτοια προσπάθεια. «Είναι σαφές ότι η εκτός σχεδίου δόμηση, εκτός από την περιβαλλοντική υποβάθμιση που προκαλεί, αυξάνει και την τρωτότητα του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος σε φυσικές καταστροφές και γενικότερα στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης», αναφέρουν.
«Η δραστική διασφάλιση του φυσικού πλούτου της χώρας προϋποθέτει τον άμεσο και δραστικό περιορισμό της δόμησης εκτός σχεδίου, σε συμμόρφωση και με τις αποφάσεις του ΣτΕ. Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις κρίνουν άμεση και απαραίτητη την κατάργηση της ακατανόητης δυνατότητας της εκτός σχεδίου δόμησης και τη βελτίωση των ειδικών αδειοδοτικών καθεστώτων για οικιστική ανάπτυξη στην ύπαιθρο, βάσει των αρχών της αειφορίας, της συνταγματικής επιταγής για συνεισφορά της ιδιοκτησίας στην πολεοδομική ενεργοποίηση και του ορθολογικού χωρικού σχεδιασμού».
Μαζί με τη ρύθμιση για την ενίσχυση της εκτός σχεδίου δόμησης, το υπουργείο Περιβάλλοντος προετοιμάζει ρύθμιση για την επαναφορά της δυνατότητας νομιμοποίησης των αυθαιρέτων «κατηγορίας 5» (χωρίς οικοδομική άδεια ή με πολύ μεγάλες πολεοδομικές αυθαιρεσίες). Ως επιχείρημα τίθεται το γεγονός ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά τέτοια κτίρια, κάτι που οδηγεί σε αδιέξοδο τον πολεοδομικό σχεδιασμό.
Από την άλλη πλευρά, η «κατηγορία 5» όπως έχει αποκαλυφθεί πολλάκις τα τελευταία χρόνια (πρόσφατα στη Μύκονο) έχει λειτουργήσει ως «κερκόπορτα» για τη νομιμοποίηση κάθε είδους παρανομίας, ενώ δημιουργεί την αίσθηση της εσαεί νομιμοποίησης. Το υπουργείο σκοπεύει να απαντήσει στο φαινόμενο αυτό κάνοντας υποχρεωτικό τον έλεγχο όλων των δηλώσεων από ελεγκτή δόμησης.
Ευκολότερη η αλλαγή μηχανικού
Ειδική ρύθμιση, με την οποία θα διευκολύνονται τα «διαζύγια» πολιτών-μηχανικών προωθεί το υπουργείο. Σύμφωνα με πληροφορίες, σε πολυνομοσχέδιο που θα κατατεθεί το επόμενο διάστημα στη Βουλή θα περιλαμβάνεται ρύθμιση για την αλλαγή του επιβλέποντος μηχανικού, στην κατεύθυνση της προστασίας του πολίτη. Οπως προωθείται, αν ο μηχανικός παραιτηθεί ή αντικατασταθεί, αλλά δεν θέλει να υποβάλει δήλωση για την περαίωση των εργασιών που επέβλεψε, ούτε δήλωση στην αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης (ΥΔΟΜ), τότε δημιουργείται μια εναλλακτική λύση. Την πρόοδο των εργασιών πιστοποιεί ιδιώτης ελεγκτής δόμησης, ή ο νέος μηχανικός, υποβάλλοντας τεχνική έκθεση. Αν ο αποχωρών μηχανικός αρνείται να παραλάβει την αμοιβή του (και αυτό εμποδίζει το να «κλείσει» η υπόθεση), τότε αυτή μπορεί να κατατίθεται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και κατόπιν μια βεβαίωση της πράξης αυτής στην ΥΔΟΜ. Η ρύθμιση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς σήμερα είναι εξαιρετικά δύσκολο για έναν πολίτη να απαλλαχθεί από έναν κακό μηχανικό, ή να βρει λύση αν ο μηχανικός εγκαταλείψει για οποιοδήποτε λόγο το έργο.
