Του Πέτρου Ζαρούνα
Οι ετήσιες ανάγκες της Τουρκίας σε φυσικό αέριο κυμαίνονται τα τελευταία χρόνια γύρω στα 50-60 BCM (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) και καλύπτουν το 30% των συνολικών ενεργειακών της αναγκών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2019, σχεδόν το σύνολο των ποσοτήτων αυτών εισάγονται μέσω αγωγών από χώρες όπως η Ρωσία (50%), το Ιράν (16,7%) και το Αζερμπαϊτζάν (11,9%). Ένα μικρότερο ποσοστό έρχεται υγροποιημένο από χώρες όπως η Αλγερία και η Νιγηρία. Η Τουρκία έχει πρόσφατα ανακαλύψει τα πρώτα της κοιτάσματα στη Μαύρη Θάλασσα. Απέτυχε όμως να εξεύρει ανάλογα κοιτάσματα και στην Ανατολική Μεσόγειο παρά τις πολλαπλές προσπάθειες. Η επίτευξη ενεργειακής αυτονομίας με διαφοροποίηση (diversification) τόσο των μορφών ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ΑΠΕ κ.λπ.) όσο και των πηγών τροφοδοσίας είναι ύψιστος στρατηγικός στόχος για μία χώρα, όπως η Τουρκία, που φιλοδοξεί να καταστεί ένας από τους νέους πόλους ισχύος στο πολυπολικό κόσμο που γεννιέται. Γι’ αυτό και όχι τυχαία έχει επενδύσει σημαντικά ποσά για την αγορά και λειτουργία σύγχρονων ερευνητικών και γεωτρητικών σκαφών. Ήδη τα κοιτάσματα που βρήκε στη Μαύρη Θάλασσα της δίνουν μεγαλύτερη άνεση στη διαπραγμάτευση των νέων συμβολαίων με τη Νιγηρία. Πρόσβαση στο κυπριακό φυσικό αέριο και ενδεχομένως και στο ισραηλινό θα αύξανε την ενεργειακή αυτονομία της Τουρκίας και θα μείωνε την ενεργειακή εξάρτησή της από την προσωρινή της εταίρο Ρωσία και το Ιράν.
Η Τουρκία επιδιώκει και είναι, σε μεγάλο βαθμό, χώρα διακίνησης φυσικού αερίου προς την Ε.Ε. και τα Βαλκάνια. Ήδη μέσω Τουρκίας και διά του αγωγού ΤΑΝΑΡ διοχετεύεται αζερινό φυσικό αέριο προς την Ιταλία. Ρωσικό φυσικό αέριο διοχετεύεται επίσης προς τα Βαλκάνια μέσω του αγωγού Turk Stream. Η Τουρκία φιλοδοξεί να κάνει κάτι ανάλογο και με το φυσικό αέριο της Αν. Μεσογείου κάτι που θα αύξανε την ενεργειακή της αξία στα μάτια της Ε.Ε. και των ΗΠΑ. Θα την καθιστούσε συμπληρωματική επιλογή της Ε.Ε.(Southern Gas Corridor) ώστε να μειωθεί η υπάρχουσα ενεργειακή εξάρτησή της από τη Ρωσία. Η διακίνηση του φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας αποφέρει και σημαντικά οικονομικά οφέλη λόγω των χρεώσεων (transit fees) που η ίδια επιβάλλει στις παραγωγές χώρες. Η πρόσβαση της Τουρκίας στο κυπριακό φυσικό αέριο αλλά και στο ισραηλινό, για το οποίο χρειάζεται και η κυπριακή συναίνεση, πέραν των γεωπολιτικών κερδών στην Ε.Ε., θα οδηγούσε σε άρση του αποκλεισμού της Τουρκίας από τα ενεργειακά της Αν. Μεσογείου και στην ένταξή της στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Αν. Μεσογείου (EMGF). Επιπρόσθετα ο αγωγός από τα κυπριακά κοιτάσματα θα περνούσε από την Κύπρο και αυτό θα εξασφάλιζε φυσικό αέριο αλλά και εισοδήματα για τους Τ/κ μειώνοντας έτσι την ανάγκη χρηματοδότησής τους από την Τουρκία.
Άρα για λόγους στρατηγικούς (ενεργειακή αυτονομία), γεωπολιτικούς (ενεργειακή πύλη προς Ε.Ε.) αλλά και οικονομικούς (χρεώσεις σε τρίτες χώρες και έσοδα για Τ/κ) η Τουρκία ήθελε και θέλει να αποκτήσει πρόσβαση στο κυπριακό φυσικό αέριο. Αυτή της η επιθυμία εκφράστηκε στο παρελθόν τόσο με δημόσιες τοποθετήσεις όσο και με την απόρρητη επιστολή το 2013 του τότε τούρκου ΥΠΕΞ Νταβούτογλου. Πέραν αυτού υπήρξαν και παρασκηνιακές διαβουλεύσεις της Τουρκίας με την Κ.Δ. όπως αυτές καταγράφονται στο τελευταίο βιβλίο του Μακάριου Δρουσιώτη. Η συμφωνία για πώληση κυπριακού φυσικού αερίου στην Τουρκία δεν θα είναι μία εύκολη υπόθεση. Η υλοποίησή της προϋποθέτει πρώτα απ’ όλα την αμοιβαία εφαρμογή μορατόριουμ ερευνών στις επικαλυπτόμενες ζώνες ως πρώτο βήμα για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Κ.Δ. Επιπρόσθετα απαιτεί την αναστολή των εργασιών της Τουρκίας και των Τ/κ στην περιφραγμένη περιοχή της Αμμοχώστου ώστε να δημιουργηθεί το ανάλογο θετικό κλίμα για τις διαπραγματεύσεις που θα απαιτηθούν. Τέλος, η Τουρκία θα πρέπει να είναι έτοιμη να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις στο Κυπριακό, ανεξάρτητα από τη μορφή της τελικής λύσης, ανάλογες με τα πολύ σημαντικά οφέλη που, όπως εξηγήσαμε πιο πάνω, θα σημαίνει για την ίδια η πρόσβασή της στο κυπριακό και το ισραηλινό φυσικό αέριο.
Ο κ. Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος.
